H,N. Rzayev tarix el/nhri namizədi, Bakı Avrasiya Universiteti beynəlxalq
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
verici, icra və məhkəmə orqanları tərəfindən hər hansı müdaxilədən bu arxiv və sənədlərin azad olunması öhdəliyi ilə bağlıdır. Digər tərəfdən isə bu anlayış fiziki şəxslər tərəfindən ola biləcək təcavüzdən bu arxiv və sənədlərin mühafizə edilməsi öhdəliyi ilə bağlıdır. Nümayəndəliyin arxivləri və sənədləri oğurlanma, itmə nəticəsində və ya hər hansı başqa yolla yerli hakimiyyət orqanlarının əlinə keçmişsə, dərhal diplomatik nümayəndəliyə qaytarılmalıdır. Yerli hakimiyyət orqanlarının bu arxivləri və sənədləri məhkəmə və inzibati mübahisələrdə və ya başqa rəsmi məqsədlər üçün istifadə etmək hüququ yoxdur.
Qərb dövlətlərinin məhkəmə təcrübəsində məhkəmələr xarici diplomatik nümayəndəliklərə qarşı mülki iddialara baxarkən diplomatik sənədlərin toxunulmazlığına istinad edərək cavabdehlər tərəfindən diplomatik sənədlərin təqdim olunması haqqında iddiaçıların tələbini qəbul etmir. Nümayəndəliyin sənədlərinin rəsmi məqsədlər üçün istifadə edilməsi haqqında məsələyə baxarkən beynəlxalq hüququn qərb doktrinasında Kanada vətəndaşının cəsusluqda ittiham edilməsinə dair 1947-ci il Kanadada keçirilmiş məhkəmə prosesindəki hala tez-tez istinad edilir. Bu prosesin gedişində sovet hərbi attaşeesində sovet vətəndaşı tərəfindən oğurlanmış sənədlər iş üzrə sübut qismində istifadə edilmişdir. Məhkəmə yerləşmə dövlətinin təhlükəsizliyinə istinad edərək nümayəndəliyin sənədlərinin toxunulmazlığını qəbul etməkdən imtina etdi. Məhkəmə eyni zamanda Kanada höküməti tərəfindən bu sənədlərin diplomatik xarakterinə dair onların formal təsdiqini tapmadağı faktına istinad etmişdir. Bu zaman Kanada höküməti oğurlanmış sənədlərin mülkiyətçisi qismində özünü təqdim edir. Bəzi hüquqşünaslar dövlət təhlükəsizliyinə istinad
edərək diplomatik immunitetlərin məhdudlaşdırılması üçün məhkəmənin bu hərəkətinin əsaslı olduğunu demişlər. Burada “dövlətin təhlükəsizliyi” yerli hakimiyyət orqanları tərəfindən birmənalı qaydada başa düşülə bilər. Bu isə yerləşmə dövləti tərəfindən bu və ya digər diplomatik immunitetləri qəbul etməkdən imtina və digər 90 sui istifadə hallarına, nəticədə isə Vyana Konvensiyasının müddəalarının pozulmasına gətirib çıxara bilər. Bu proses üzrə Kanada hökümətinin özünü oğurlanmış sənədlərin mülkiyyətçisi qismində elan etməsinə dair fəaliyyəti də hüquqa ziddir. Vyana Konvensiyasının 27-ci maddəsinə görə, nümayəndəliyin bütün rəsmi yazışmaları toxunulmazdır. Burada “rəsmi yazışmalar” adı altında nümayəndəliyə və onun funksiyalarına aid olan bütün rəsmi yazışmalar başa düşülür. Korres- pondensiya dedikdə, eyni zamanda diplomatik nümayəndəliyə daxil olan və oradan göndərilən bütün poçt-teleqraf göndərişləri anlaşılır. Yerli hakimiyyət orqanlarının nə bu rəsmi yazışmaları saxlamaq, onları açmaq və onlara baxış keçirmək, nə də onları hər hansı rəsmi məqsədlər üçün istifadə etmək hüququ yoxdur (məsələn, məhkəmə mübahisələrində, təbliğat kompaniyalarında və s.). Vyana Konvensiyası hazırlanarkən rəsmi yazışmalara dair bəzi normalar kifayət qədər aydın işlənməmişdir. Rəsmi yazışmalara dair bəzi məsələlərin müəyyən edilməsi indi də çətinlik törədir. Bəzən yerli hakimiyyət orqanları bu rəsmi korrespondensiyanı açırlar. Belə olan halda isə bu məsələyə dair bəzi çətinliklər meydana gəlir. Bu da onunla bağlıdır ki, diplomatik poçtdan fərqli olaraq, onun xarakterinə işarə edən hər hansı “xarici işarə və ya əlamətin” olmamasıdır. Bunun da nəticəsində yerli hakimiyyət orqanlara nəzəri baxış keçirdikdə rəsmi korrespondensiyanı fərdi və ya xüsusi yazışmadan fərqləndirmək imkanları olmayacaq. Bu rəsmi yazışmanın nümayəndəliyə və onun funksiyalarına aid olması, toxunulmazlıqdan istifadə etməsi məsələsini araşdırmaq üçün onun məzmunu ilə tanış olmaq lazımdır. Bunun özü isə elə onun toxunulmazlığının pozulması demək olacaqdır. Həmçinin, fiziki şəxslər tərəfindən diplomatik nümayəndəliyə göndərilmiş məktubların “rəsmi korrespondensiyaya” aid olub- olmaması məsələsi də aydın deyil. Bir tərəfdən, ehtimal etmək olar ki, əgər bu məktub diplomatik fəaliyyətlə və onun funksiyaları ilə bağlı deyildirsə, o zaman bu məktub “rəsmi korrespondensiyaya” aid deyil. Lakin digər tərəfdən baxdıqda bu məktub diplomatik 91 nümayəndəliyin dəftərxanasında qeydiyyata alındığı andan “rəsmi korrespondensiya” sayılır. Bütün deyilənlərə yekun olaraq belə nəticəyə gəlmək olar ki, diplomatik nümayəndəliyə daxil olan və oradan göndərilən bütün rəsmi yazışmaların rəsmi məqsədlər üçün istifadə edilməsi hüquqi nöqteyi-nəzərdən yolverilməzdir. Akkreditə edən dövlət orqanları ilə əlaqə saxlamaq azadlığı diplomatik nümayəndəliyin normal fəaliyyətini təmin etmək üçün həyati əhəmiyyət daşıyan şərtlərdən biridir. Beynəlxalq hüquqda xarici diplomatik nümayəndəliyin öz dövlətinin höküməti ilə maneəsiz əlaqə saxlamaq üçün hər cür şəraitlə təmin etmək yerləşmə dövləti tərəfindən Öhdəlik kimi qəbul edilmişdir. Hər bir dövlətin diplomatik nümayəndəliyinin öz dövləti ilə xüsusi şifrəli, məxfi rabitə və diplomatik poçt ilə əlaqə saxlamaq hüququ vardır. Yerləşdiyi dövlətin orqanları bunu yoxlamır. Bütün rəsmi məqsədlər üçün nümayəndəliyin öz dövləti ilə maneəsiz əlaqə saxlamağa yerləşmə dövləti icazə verməli, hər cür şərait yaratmalı və bu hüququ qorumalıdır. Bu öhdəlik nümayəndəliyin rəsmi korrespondensiyasının tranzit olaraq ərazisindən keçdiyi üçüncü dövlətlərə də aiddir. Diplomatik nümayəndəliyin öz mərkəzi və öz dövlətinin digər nümayəndəlikləri ilə ən yayılmış əlaqə növlərindən biri diplomatik
vasitələrdən, o cümlədən diplomatik kuryerlərdən sərbəst və maneəsiz istifadə edə bilər. 1961-ci il Vyana Konvensiyasında diplomatik poçtun diplomatik kuryerlər vasitəsilə (ştatlı və ad hoc) və kuryersiz (diplomatik kuryer hüququna malik olmayan hava gəmisi komandirinin köməyi ilə) gətirilməsini (daşınmasını) nəzərdə tutur. 1961-ci il Vyana Konvensiyası, habelə diplomatik poçtu təyinatı üzrə çatdırdığı ana qədər immunitetə malik müvəqqəti (ad hoc) kuryerlərin təyin olunmasını mümkün sayır. Təcrübədə kuryersiz daşınma həmçinin dəniz gəmisi kapitalının köməyilə və marağı olan dövlətlər arasında sazişlərin əsasında adi rabitə kanalları (poçt idarələri) vasitəsilə həyata keçirilir. Axırıncı
Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|