H,N. Rzayev tarix el/nhri namizədi, Bakı Avrasiya Universiteti beynəlxalq
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Diplomatik nümayəndəlikhrin arxivlərinin və sənədlərinin toxunulmazlığı məsələləri
funksiyaları yerinə yetirilməsi də birbaşa göstərilir. Bir çox yerləşmə dövlətləri xarici diplomatik nümayəndəliklərin lazımi müdafiəsini təmin etmək iqtidarında olmadığı üçün özləri bu nümayəndəliklərdə daxili mühafizə sisteminin təşkil edilməsində maraqlı olduqlarını bildirirlər. Diplomatik təcrübədə, nadir hallarda da olsa, diplomatik nümayəndəliklərdə daxili mühafizə sisteminin təşkil edilməsi və onun statusunun akkreditə edən və yerləşmə dövləti arasında tənzimləyən ikitərəfli razılaşmalara da rast gəlmək olar. Belə ki, Böyük Britaniyada ABŞ səfirliyini mühafizə edən dəniz piyadaları bölmələri yerli hakimiyyət orqanları tərəfindən diplomatik personal kimi qiymətləndirilmir, onların statusu isə xüsusi təhlükəsizlik qüvvələrinə dair ABŞ və Böyük Britaniya arasında bağlanmış müqavilə ilə müəyyən edilir. Eyni zamanda yerləşmə dövlətinin səlahiyyətlərinə toxunan diplomatik nümayəndəliyin daxili mühafizə xidmətinin fəaliyyətinin bəzi aspektləri yerləşmə dövləti ilə akkreditə edən dövlət arasındakı münasibətlərdə tez-tez kəskin mübahisələrə səbəb olur. Məsələn, daxili mühafizənin səlahiyyət hədləri, xü.susilə də onların əməkdaşları tərəfindən məcburetmə tədbirlərinə əl atdığı hallar haqqında məsələ tənzimlənməmiş qalır. Əlbəttə, ayrı-ayrı məcburiyyət tədbirlərinin hüquqa uyğunluğu (məsələn, diplomatik nümayəndəliyin binalarına daxil olmuş cinayətkarın cinayət törətdiyi anda onun yerli hakimiyyət orqanlarına təhvil verilməsi məqsədilə tutulması) zəruri müdafiə institutu çərçivəsində izah edilə bilər. Lakin, bütövlükdə mühafizə funksiyalarının həyata keçirilməsi məqsədilə bu və ya digər məcburiyyət tədbirlərinin tətbiq edilməsi (tutma, axtarışlar və s.) yerləşmə dövlətinin suverenliyinə toxuna bilər. Akkkreditə edən dövlətin verdiyi səlahiyyətlər arasında məcburiyyət tədbirlərinə əl ataraq daxili mühafizə xidməti diplomatik nümayəndəliyin mühafizəsini təmin edir. Lakin yerləşmə dövləti tərəfindən təşkil edilən xarici mühafizə ona verilən səlahiyyət əsasında lazımi hallarda məcburiyyət tədbirləri tətbiq
edərək eyni tapşırığı yerinə yetirirlər. Diplomatik nümayəndəlikdə meydana gələn bu və ya digər insidentlərin həll edilməsi zərurəti yarana bilər. Bunun da nəticəsində xarici mühafizə ilə daxili mühafizə əməkdaşları arasında birbaşa toqquşma üçün potensial təhlükə yarana bilər. Daxili mühafizə əməkdaşları tərəfindən silah gətirilməsi, saxlanması, daşınması və tətbiq edilməsi məsələləri hələ lazımınca tənzi m lənməm i şd ir. Beynəlxalq hüququn qüvvədə olan normaları ilə bu məsələlər tənzimlənmir. Yerləşmə dövlətləri bu məsələləri ya qüvvədə olan qanunvericilik normalarının tətbiq edilməsi, ya da xarici diplomatik nümayəndəliklərin personalına münasibətdə xüsusi qanunların və təlimatların nəşr edilməsi yolu ilə həll edirlər. Bir çox dövlətlərdə, məsələn, İtaliya, Ruanda, Sudan və Türkiyədə yerli səlahiyyətli orqanlardan icazə almaq şərti ilə xarici diplomatik nümayəndəliklərin personalı oldu silah saxlaya və daşıya bilər. Bəzi dövlətlərdə, məsələn, Kanada və Çində xarici diplomatik nümayəndəliklərin personalı yerli səlahiyyətli orqanlarda silahım qeydiyyatdan keçirməlidir. Lakin, diplomatik nümayəndəliklərin binalarının xaricində silah gəzdirmək və ya daşımaq qadağandır. Bir sıra dövlətlərdə diplomatik nümayəndəliyin nümayəndələri tərəfindən konkret silah növlərinin gətirilməsinə məhdudiyyətlər qoyulmuşdur. Belə ki, Kanada qanunlarına görə, xarici diplomatlar tərəfindən ölkəyə avtomat silahının gətirilməsi qadağan edilmişdir. Ayrı-ayrı dövlətlərin qanunvericiliyi ümumiyyətlə xarici diplomatik nümayəndəliklərin personalı tərəfindən silahın saxlanılması və daşınmasını qadağan edir. Məsələn, Böyük Britaniyanın qanunvericiliyi (yalnız ABŞ səfirliyinin dəniz piyadaları üçün istisna edilmişdir) belə qabağa qoymuşdur. Azərbaycan Respublikasında və bizimlə yanaşı Rusiya Federasiyasında xarici diplomatik nümayəndəliklərin personalı tərəfindən silah gətirilməsi, aparılması, əldə edilməsi və tətbiq edilməsi, onun qeydiyyata alınması məsələlərini kompleks tənzimləyən vahid qanunvericilik aktı və ya hökümət qərarı yoxdur.
Mövcud olan təcrübəyə uyğun olaraq, qarşılıqlılıq əsasında yalnız səfirlik tərkibində olan hərbi, hərbi-dəniz, hərbi-hava attaşelərinə və onların köməkçilərinə, diplomatik kuryerlərə və ya diplomatik poçtu müşayət edən digər şəxslərə məxsus şəxsi odlu və soyuq silah və odlu silaha aid döyüş sursatı dövlət sərhəddindən keçirilə bilər. Göstərilən şəxslərə yalnız bir ədəd odlu və soyuq silah keçirməyə icazə verilir. Mühafizəçilər keyfiyyətində yerli vətəndaşların işə götürülməsi təcrübəsi ABŞ üçün xarakterikdir. Amerikalılar hesab edir ki, belə yanaşma onların vətəndaşları üçün təhlükəni azaldır. Bundan başqa, yerli vətəndaşlardan olan mühafizəçilər yerləşmə dövlətində daha yaxşı adaptasiya olunduğundan terroristlərin hücumlarının qarşısını daha effektiv ala bilərlər. 1984-cü ildə amerikalı dəniz piyadalarının Livandan çıxarılmasından sonra burada ABŞ səfirliyinin mühafizəsi üçün livanlılar işə götürülmüşdür. Livandan olan bu mühafizəçilər ABŞ Dövlət Departamentinin “mobil təlim komandası” təfındən mühafizə texnikası və silah tətbiq edilməsinə dair iki həftə müddətində təlim keçmişdilər. Diplomatik nümayəndəlikhrin arxivlərinin və sənədlərinin toxunulmazlığı məsələləri Vyana Konvensiyasının 24-cü maddəsinə görə, diplomatik nümayəndəliyin bütün arxivləri və sənədləri onların olduğu yerdən asılı olmayaraq hər zaman toxunulmazdır. Adi şəraitdə arxivlərin və sənədlərin toxunulmazlığı diplomatik nümayəndəliyin binalarının və diplomatik poçtun toxunulmazlığının gücünə təmin edilir. Burada diplomatik nümayəndəliyin arxivləri və sənədlərinin “olduğu yerdən asılı olmayaraq” dedikdə onlar hər hansı səbəbdən “diplomatik nümayəndəliyin sərəncamında olmadıqda belə toxunulmazdır” mənasında başa düşülür. Arxivlərin və sənədlərin “hər zaman” toxunulmazlığı dedikdə isə diplomatik münasibətlər kəsildikdən sonra da onlar toxunulmazdır mənasında başa düşülür. Diplomatik nümayəndəliyin arxivləri və sənədlərinin toxunulmazlığı anlayışı bir tərəfdən yerləşmə dövlətinin qanun 89 Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|