I. A. Axmedov, N. S. Saidxo‘jaeva

4.4-rasm. Radiometr-rentgenmetr DP-5A 
1-telefon kabeli, 2-g‘ilof, 3-g‘ilof qapqog‘i, 4-zond kabeli, 5-zond dastaki, 6- zond, 
7-uzaytirish shtangasi, 8- nazorat preparati, 9 - o‘lchash pulti, 10-telefon.
4.1-jadval. DP-5A, DP-5B, DP-5V asboblarining o‘lchash paddiapazonlari 
Paddiapa-
zonlar 
Paddiapazonlarni 
o‘tkazuvchi 
ruchka holati 
Shka-
la 
O‘lchov 
birligi 
O‘lchashlar 
oralig‘i 
Ko‘rsatkich-
larni aniqlash 
vaqti (s) 
I 
200 
0-200 
R/s 
5 - 200 
10 
II 
x 1000 
0 - 5 
mR/s 
500 - 5000 
10 
III 
x 100 
0 - 5 
mR/s 
50 - 500 
30 
IV 
x 10 
0 - 5 
mR/s 
5 - 50 
45 
V 
x 1 
0 - 5 
mR/s 
0,5 - 5 
45 
VI 
x 0,1 
0 - 5 
mR/s 
0,05 - 0,5 
45 

---

86 
Energiya diapazoni, 0,084 dan 1,25 Mev gacha bo‘lganda gamma-nurlanishlar 
bo‘yicha o‘lchashlar diapazoni 0,05 mR/s dan 200 R/s gacha tashkil qiladi. O‘lchash 
asbobi 6 ta paddiapazonlarga ega (4.1-jadval). 
II-VI paddiapazonlardagi ko‘rsatkichlar yuqori shkala bo‘yicha olinadi va mos 
keluvchi koeffitsientlarga (1000, 100 va h. k.) ko‘paytiriladi. Noldan birinchi 
ko‘rsatgan raqamgacha bo‘lgan bo‘laklar ishchi bo‘lmagan bo‘laklar hisoblanadi. 
Normal sharoitda ko‘rsatish xatosi ±35 % dan oshmaydi. 
Asbobning tuzilishi. Asbob o‘lchov pulti, uzunligi 1,2 m bo‘lgan yumshoq kabel 
bilan ulangan zonddan va energiya manbaidan iborat. Asbobning yuza qismi, g‘ilof 
va qopqog‘i yuqori chidamli shishatolali materialdan qilingan. Asbob futlyari sun’iy 
teridan qilingan bo‘lib, u ikki bo‘limdan iborat: biri asbob, ikkinchisi zond uchun 
mo‘ljallangan. Futlyar qopqog‘i ichki tomonida asbobdan foydalanish qoidasi 
yozilgan; DP - 5V asbobida kontrol stronsiy manbai zondda joylashtirilgan. Futlyarga 
asbobni olib yurish uchun 2 ta siljuvchi qayish ulangan. 
Asbob zondi teshigiga suvga chidamli etilsellyuloza plyonkasi yopishtirilgan va 
shu plyonka orqali beta-zarrachalar o‘tganda beta-nurlanishlarini aniqlaydigan 
korpusdan tashkil topgan. Korpusga kesib olingan buruluvchi metall ekran 
o‘rnatilgan. Ekran «B» holatga burilganda korpus teshigi ochiladi va beta - 
zarrachalar schyotchikka o‘tadi. «G» holatda korpus teshigi ekran bilan yopiladi va 
schyotchikga faqat gamma-nurlar kirishi mumkin. «B» va «G» holatlarda ekran 
fiksatorlar bilan mahkamlanadi.