I. A. Axmedov, N. S. Saidxo‘jaeva

 
Radioaktiv avariya natijasida yuzaga keladigan radioaktiv ifloslanish 
zonasining ko‘rsatkichlarini hisoblash. 
Radiatsion avariya holatlarida uning 
ifloslantirish ko‘lamini bashoratlash taxminiy bo‘lishi mumkin, chunki u ko‘plab 
omillarga (obyektning holati, avariya xarakteri, metereologik sharoitlar) bog‘liq.
AES ning loyihaviy avariyalar uchun zararlangan hududining (5.4-rasm) 
geometrik o‘lchamlari (bo‘yi L, km va kengligi B, km) 5.4-jadvalda keltirilgan. 

---

116 
Radioaktiv zararlanishda esa tarqalgan radioaktiv moddalar massasi 
t, kg 
va shamol 
tezligi 
w
B
, m/s bo‘lganda bu ko‘rsatkichlar quyidagi ifodalar bilan hisoblanadi
в
в
"
"
"
mw
w
m
L
L
=
;
(5.4) 
в
в
"
"
"
mw
w
m
B
B
=
.
(5.5) 
5.4-rasm. Radiatsion avariyalarda radioaktiv ifloslanishnig zonalari
 
5.4-jadval. AES dagi avariyalarda radiaktiv ifloslanish zonalarining(shamol 
tezligi w
v
 
=
 
5m/s) o‘lchamlari(loyihaviy avariyalardan tashqari)
Radioaktiv 
chiqindilar massasi, t 
Zonalar
 
RBM K-1000 
reaktori 
VVER-440 reaktori 
L
, km 
B, km 
L
, km 
B, km 
3 
A

145 
8,4 
75 
3,7 
A 
34 
3 
10 
0,3 
10 
A

270 
18 
150 
9 
A 
15 
4 
30 
1,2 
B 
18 
0,7 
— 
— 
V 
6 
0,6 
— 
— 
30 
A

420 
31 
280 
18 
A 
140 
8 
74 
4 
B 
34 
2 
10 
0,2 
V 
18 
0,6 
— 
— 
50 
A

580 
43 
380 
25 
A 
190 
12 
100 
6 
B 
47 
2,4 
17 
0,1 
V 
24 
1 
— 
— 
G 
9 
0,3 
— 
— 

---

117 
5.5-jadval. Havoning tik (vertikal) turg‘unligi darajasini aniqlash uchun jadval
Shamol tezligi, 
m/s 
Kechasi 
Ertalab 
Kunduzi 
Kechqurun 
Hav
o
o
ch
iq
, 
o‘
zg
ar
uv
ch
an
b
u
lu
tlil
ik
B
u
lu
tli h
av
o
Hav
o
o
ch
iq
, 
o‘
zg
ar
uv
ch
an
b
u
lu
tlil
ik
B
u
lu
tli h
av
o
Hav
o
o
ch
iq
, 
o‘
zg
ar
uv
ch
an
bul
u
tlil
ik
B
u
lu
tli h
av
o
Hav
o
o
ch
iq
, 
o‘
zg
ar
uv
ch
an
b
u
lu
tlil
ik
B
u
lu
tli h
av
o
<2 
in 
iz 
iz (in) 
iz 
k (iz) 
iz 
in 
iz 
2-4 
in 
iz 
iz (in) 
iz 
k (iz) 
iz 
iz (in) 
iz 
>4 
iz 
iz 
iz 
iz 
iz 
iz 
iz 
iz 
Izoh: 
1. "iz" – izotermiya, "in" – inversiya, "k" – konvensiya, qavsdagi harflar – qor yoqqanda. 
2. "Ertalab" – quyosh chiqqandan 2 soatdan so‘ng vaqt oralig‘i, "kechqurun" – quyosh botgandan
2 soatdan so‘ng vaqt oralig‘i. "Ertalab" va "kechqurun". shuningdek " kechqurun " va " ertalab " 
orasidagi vaqt oralig‘i – mos ravishda «kunduzi» va «kechki». 
3. Shamol tezligi va havoning vertikal turgunlik darajasi avariya sodir bo‘lgan vaqtga nisbatan 
olinadi. 
Radioaktiv bulutni obyektga yaqinlashish vaqti 
якин

, s quyidagi formula orqali 
aniqlanadi.
v
якин
w
CR
=

(5.6)
 
Bu yerda: 
C 
-atmosfera(havo)ni vertikal turg‘unligi darajasiga bog‘liq koeffitsient bo‘lib, 
inversiyada C=0.13; izotermiyada C=0.23; konveksiyada C=0.24. 
R 
- radioaktiv moddalar tarqalish epitsentri (markazi) dan obyektgacha bo‘lgan 
masofa, km. 
W
v
-10 m yuqorida havo harakatining tezligi. 
Atmosfera (havo)ning vertikal turg‘unligi darajasini 5.5-jadvaldan aniqlash 
mumkin.