I. A. Axmedov, N. S. Saidxo‘jaeva

Ioshlashuvchi 
nurlanishning ochiq manbalaridan 
himoyalanish xodimning ichki va tashqi 
nurlanishlardan muhofazasini ko‘zda tutadi. Bunda xodim organizmiga radiaktiv 
moddalarni nafas yo‘li, ovqat bilan va teri orqali kirishi ehtimoliy kirishi hisobga 
olinadi. Barcha ionlashuvchi ochiq manbalar bilan ishlash 3 klassga bo‘linadi. Klassi 
qancha yuqori bo‘lsa shunga muvofiq ichki qayta nurlanishdan muxofazalanishning 
gigienik talablari qattiq bo‘ladi. 
Bunda xodim himoya metodlari quyidagicha:
Yopiq shakldagi nurlanish manbalari bilan ishlashdagi metodlar.
1 - Tashqariga radioaktiv modda chiqaradigan ishlab chiqarish dastgohlarini 
germetiklash.
2 - Bino va xonalarni joylashtirish. Bunda alohidalash ko‘zda tutiladi. 
Radioaktiv moddalar tarqatuvchi turli xonalar xavfliligi bo‘yicha joylashtiriladi, bir-
biridan ajratiladi. Masalan 1 klass ishlar uchun mo‘ljallangan bino (yoki xona) 
alohida bo‘lishi yoki umumiydan ajratilgan, alohida kirish-chiqish yo‘llari bo‘lishi 

---

129 
kerak. 2 klass ishlar uchun binolar boshqa joylardan ajratilgan va himoyalangan 
bo‘lishi va 3 klass ishlar uchun joy alohida maxsus xonalarda o‘tkazilishi kerak.
1. Sanitar-gigienik qurilmalar va jihozlarni qo‘llash, maxsus himoya
materiallaridan foydalanish.
2. Xodimning shaxsiy muhofaza vositalaridan foydalanishi. Ochiq manbalarda 
ishlash uchun barcha shaxsiy muhofaza vositalari 5 ga bo‘linadi: maxsus kiyim;
maxsus oyoq kiyimi; nafas organini muhofaza qiluvchi vositalar; ajratuvchi 
kostyumlar (5.5-rasm) va qo‘shimcha muhofaza moslamalari. Shaxsiy gigienani 
bajarish qoidalari. Bu ishlovchini shaxsi bilan bog‘liq, ish vaqtida chekishni 
taqiqlanishi, ishdan so‘ng tanani zararsizlantirish, shaxsiy muhofaza vositalarini
ishdan so‘ng dozimetrik nazorati va zararsizlantirish. Bular barchasi radioaktiv 
moddalarni organizmga tushishining oldini olishga xizmat qiladi.
5.5-rasm. Radiatsiyaviy holatlarda shaxsiy muhofaza vositalaridan foydalanish.