I beynəlxalq həMZƏ Nİgari
Yüklə 3,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mir Həmzə Nigarinin Yaradıcılığı
370 I BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ SİMPOZİUMU | Amasiya Seyid Nigari burada Əminə xanımla evlənir və Siracəddin adlı bir oğlu dünyaya gəlir. Lakin Siracəddinin doğum tarixi ilə bağlı zidiyyətli fikirlər vardır. Qarabağ- la bərabər bir müddət Qazax mahalında Xanlıqlar kəndindədə yaşayan şair bu- rada da ətrafına xeyli müridlər toplamışdır. Seyid Nigaridə bir çox nəqşibəndi təriqqətinin nümayəndələri kimi XIX əsr rus istilasına qarşı mübarizəyə qoşulmuş- dur. Bu mübarizədə iştirak edən Qafqazın igid oğulları haqqında öz əsərlərində qeydlər etmişdir. Burada təqiblərə məruz qalan şair yenidən Anadoluya gedir. 1853-ci ildə baş vermiş Krım müharibəsi zamanı Qarsa gedən şair Osmanlı ordu- sunun tərkibində ruslara qarşı vuruşur. Krım müharibəsindən sonra şair Ərzurumda 3 il dərs verir. Ümumilikdə 1851-ci ildən 1867-ci ilə qədər müxtəlif zamanlara şair Ərzurum və İstanbulda yaşayır və söhbətləri ilə tezliklə daha çox şöhrət qazanır. Şair Qarabağa gedərək Xanımını və oğlunuda öz ilə Türkiyəyə gətirir. 1867-ci ildə ailəsi ilə birlikdə Amasiyanın Mərzifon şəhərinə gəlir və burada yaşamağa başlayır. Lakin şairin artan nüfuzu getdikcə narahatlıq yaradır və buna görədə Seyid Nigari ailəsi ilə birlikdə 1885-ci ildə Samsuna gedir, ordanda Harput şəhərinə köç edərək ömrünün sonuna qədər burada yaşamışdır. Mənbələrdə qeyd olunur ki, Seyid Nigari 1885-ci il, 29 iyulda yəni Məhərrəm ayı- nın 13-də vəfat etmişdir. Seyid Nigarinin öz vəsiyyəti ilə onu Amasyada dəfn edirlər. Şairin cənazəsi Harputdan Amasiyaya gətrilərkən havanın isti olmasına və yolun uzunluğuna baxmayaraq nəşinə heç bir şey olmamıs, hər kəsi heyrələtləndirmiş və onun övlüya olması ilə bağlı rəvayətlər yayılmışdır. Seyid Nigarinin dəfn edildiyi yerdə 1894-cü ildə Şirvanlı məscidi tikilmişdir. Bu məscid Türkiyədə Azəri məscidi olaraq tanınmaqdadır.
Seyid Nigarinin yaradıcılığında Divanları xüsusi önəm daşımaqdadır. Həmçinin Seyid Nigari şeirlərində daha çox Füzuli və Nəbatinin təsiri hiss edilməkdədir. Şair, dərin bir lirizmlə ilahi eşqi özünə xas bir ustalıqla ifadə edir və şeirlərinin bir çoxu musiqiyə uyğun ritmlə yazılmışdır. Nigari, XIX əsrdə həm Azərbaycanda həm də Anadoluda yaradıcılığı ilə seçilən şairlərdən olmuşdur. Nigarinin heca vəzniylə yazdığı şeirlərinin bəziləri xalq dilinə yaxın olmaqla bərabər həmçinin təsəvvüfi məzmunlarla da zəngindir. Özündən həqiqi bir Haqq aşiqi olaraq bəhs edən şair, şeirlərində XVI əsrin məşhur şairi Fizulinin üslubundan istifadə etmişdir. Eyni za- manda bir çox tədqiqatçıların fikrinə görə şairin əsərləri türk ədəbiyyatının böyük şairi Yunis Əmrə (1238-1320) p��tik fikirləri ilə də müqayisə �luna bilər. Seyid Nigarinin yaradıclığının əsasını təkşil edən Divanlarından biri Türkcə Di- vanıdır. Bu Divan 1884-cü ildə İstanbulda, 1908-ci ildə isə Tiflisdə çap olunmuşdur. Divana 642 qəzəl, yüz on doqquz rübai, qırx doqquz qitə, 28 bəndlik tərkibbənd şəklində yazılmış bir saqinamə, 19 bəndlik başqa bir tərkibbənd, 18 tərcibənd, 5 qəsidə, 3 müstəzad, Füzulinin qəzəllərinə yazılmış 5 təxmis, 49 ədəd heca vəzniylə yazılmış şeir və “Çaynamə” adlı bir məsnəvidən ibarətdir. Digər bir divanı isə farsca divanıdır. 1911-ci ildə İstanbulda çap olunmuşdur. Şairin “Nigarnamə” məsnəvisi İs- tanbulda 1877-ci ildə çap edilmişdir. Əsər məsnəvi janrında yazılmışdır. Şair əsərdə özünün yuxudaykən məna aləmində gördüyü Nigara aşiq olduğunu dilə gətirir. Onun ülvi məhəbbət duyğuları ilə döyünən qəlbi mənəvi məclislərdə aşiq və ariflərlə eşq haqqında söhbət edərək nəhayət məşuqunu tapmaq ümidiylə səyahətə çıxar. Əsər allegorik bir tərzdə qələmə alınmışdır. Orta əsrlər Türk məsnəvilərində və Füzu-
371 I BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ SİMPOZİUMU | Amasiya linin “Leyli və Məcnun”unda olduğu kimi məsnəvi arasına qəzəllər yerləşdirilmişdir. Mir Həmzə Nigarinin məsnəvi janrında yazılmış digər əsəri isə Çaynamə adlı 521 beytlik bir əsəridir. Təsəvvüfi bir əsər olan “Çaynamə” klassik məsnəvilərdə olduğu kimi tövhid, münacat və nət ilə başlayır, sonra Seyid İsmayıl Siracəddin Şirvanidən bəhs edir. Bu əsər də alleqorik səciyyə daşıyır. Həmçinin içində Qarabağın dilbər guşələrinin təsvir də verilmişdir. Seyid Nigarinin öz mənəvi həyatını əks etdirən bir Mənaqıbının olduğu da məlumdur. Seyid Nigari, yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi XIX əsrdə iki dildə iki Divan tərtib edən məşhur şairlərdəndir. Mənbələrin verdiyi məlumata görə Nigari, təriqətə girənə qədər şeir yazmamışdır. Nəqşibəndiyyə təriqətinə girəndən sonra o, həm klassik tərzdə əruz vəzniylə, həm də heca vəzniylə şeirlər yazmağa başlamışdır. Ni- garinin şeirlərindəki coşqunluq və lirizm onu qısa vaxtda məşhurlaşdırmış, qəzəlləri, heca vəzniylə yazdığı şeirlər təkcə müridləri arasında deyil, geniş xalq kütlələri ara- sında da çox bəyənilib əzbərlənmişdir. Gənc yaşında vətənindən ayrılmağa, doğma yurdunu tərk etməyə məcbur olan şair, şeirlərində vətən mövzusu, ana yurda sevgi duyğuları qabarıq nəzərə çarpır. Şair, qürbət ağrısından, rusların zülmündən də bəhs edərək vətənini, onun gözəlliklərini, doğma kəndini, gözəl Qarabağını, buradaki çayları, dağları, xülasə Nə əcəb dövlət imiş seyri-şikari-Qarabağ, Nə gözəl nemət imiş söhbəti-yari-Qarabağ. Rəşki-mişk ənbər imiş buyi-qubari-Qarabağ, Abi-heyvan imiş ənhari-bukari-Qarabağ. Gövsəri-tubi imiş cayi-cinari-Qarabağ, Aləmi-cənnət imiş dar - diyari-Qarabağ. İmdi bildim nə imiş vəsfi həzari-Qarabağ, Yeridir ki, cəkərəm ah və zari, Qarabağ. Dağlayıbdır məni bir laləuzari-Qarabağ, Yandırıbdır məni bir nari-Nigari-Qarabağ. İstifadə olunmuş ədəbiyyat 1. Mir Həmzə Seyid Nigari, Nigarnamə Bakı 2012 2. Pərvanə Bayram. Qarabağlı Seyid Mir Həmzə Nigarinin həyatı, yaradıcılığı və türkcə divanının poetik strukturu, Bakı - 2008 3. Mehmet Rıhtım. Qarabağın bülbülü, Həmzə Nigari Qarabaği, “İrfan”, 2005 aprel-may-iyun 4. Mehmet Rıhtım, Fariz Xəlilli. Mövlanə İsmayıl Siracəddin Şirvani Yüklə 3,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|