I beynəlxalq həMZƏ Nİgari

8

I BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ SİMPOZİUMU | Amasiya

seslendirmekle gelecekte Hamza Nigârî Sempozyumlarından birisinin Karabağ’da 

teşkil olunması temennisini dile getirdiler. Aynı zamanda Karabağ edebi mirasının 

Amasya’da Hamza Nigârî ile temsil edilmesinin Türk dünyası tarihi için önemli bir 

hadise olduğu ve bu mirasın araştırılmasına ihtiyaç olduğu vurgulandı. 

Sempozyuma  konusunu  ve  amacını  özetleyen  çok  etkili  ve  samimi  bir  ko-

nuşma  yapan  Azerbaycan  milletvekili  Ganire  Paşayeva,  Amasya’nın  19.  yüzyılda 

Azerbaycan’ın çeşitli bölgelerinden göç eden insanlara kucak açtığını ifade ede-

rek; “Amasya bizim için gurur ve iftihar bölgesidir. Bu gün Hamza Nigârî’yi yalnızca  

anmak  değil,  gençlere  gerektiği  şekilde  anlatmak,  onun  zengin  edebi-ilmi  irsine 

sahiplenme duygularını aşılamak önem arz etmektedir” dedi. Nigârî’nin tam mana-

sıyla hem bir alim, hem bir gönül insanı, hem bir mücahid, hem de bir şair olduğu-

nu vurgulayarak tüm organizatörlere teşekkür etmiş, katılımcılara başarılar diledi. 

Azerbaycan’dan ve Türkiye’nin muhtelif illerinden gelen Hamza Nigârî hayran-

larının doldurduğu konferans salonunda yapılan ve bir saat süren açılış töreni TRT 

AVAZ kanalından canlı olarak yayınlanmışdır.  

Verilen kısa aradan sonra sempozyumun açılış oturumuna geçilmiş ilk olarak 

Qafqaz Üniversitesi Qafqaz Araştırmaları Enstitüsü müdürü Doç. Dr. Mehmet Rıh-

tım söz alarak Azerbaycan tasavvuf tarihi, Anadolu’ya intikal yolları, temsilcileri ve 

Amasya-Azerbaycan tasavvuf alakalarının tarihi hakkında geniş bir sunum yapmış, 

Türk tarihinde tasavvuf kültürünün Azerbaycan bölgesinden nasıl beslendiğini gö-

rüntülerle anlatmıştır. Büyük ilgi uyandıran bu tebliğin ardından İstanbul Üniver-

sitesi  emekli  profösörü  İbrahim  Yıldırım  “Benim  Gözümle  Nigari”  adlı  tebliğinde 

Azerbaycanlıların  Amasya’ya  geliş  yollarını  ve  Amasya’ya  taşıdıkları  Azerbaycan 

kültürünü  kendi  hayatından  hatıralarla  örnekler  vererek  görüntülerle  birlikte  an-

latmıştır. 

Ikinci gün, yani 1 Haziran’da sempozyum iki bölüm halinde ayrı salonlarda de-

vam etmiştir. Toplam sekiz oturum olarak gerçekleşen sempozyumda Azerbaycan 

ve Türkiye’den katılan elliye yakın edebiyat, dil, tarih, folklor, sanat tarihi, felsefe, 

ilahiyat ve diğer alanlarda uzman ilim adamları tarafından bildiriler sunuldu. Bildi-

riler; Hamza Nigârî’nin, edebi ve tasavvufi hayatı, Karabağ ve Amasya’daki hayatı, 

fikirleri, şiiri, etkilendiği ve etkilediği şahsiyetler, şiirlerinde Karabağ, divan ve halk 

edebiyatındaki yeri, yaşadığı devrin siyasi ve kültürel vaziyeti, eserlerindeki dil ve 

edebi özellikleri, mana ve uslup hususiyetleri, 19. Asır Türk-İslam bölgesindeki etki-

leri, tasavvuf tarihindeki yeri ve özellikleri, Azerbaycan ve Amasya’da Nigari kültürü-

nün izleri ve devam eden tesirleri gibi konular etrafında tebliğler dinlenildi. Hamza 

Nigârî’nin geçtiği ömür yolu, edebi tasavvufi faaliyetleri ile ilgili yeni araştırmalar ve 

bu sahada yapılması gereken görevlere dair bilgiler sunuldu. 

Sempozyuma katılan değerli bilim adamları Hamza Nigârî’yi Fuzuli, Nesimi ve 

Şeyh Galib gibi şairlerle karşılaştırarak benzer ve farklı yönlerini sanatlar açısından 

kıyaslamışlar,  ilginç sonuçlar ortaya koymuşlardır.  İsimlerinden  görüldüğü üzere 

Bildiriler, Mir Hamza Nigâri’nin edebi kişiliği ve Karabağ muhiti üzerinde yoğunlaş-

mıştır. Şahsi hayatı, eserleri, edebi tesirleri, şiirlerinin mana boyutu, felsefi derinliği, 

edebi ve fikri mektebi, Azerbaycan ve Amasya’da Nigarilik, halifeleri, Çarlık Rusyası 

ve Sovyetler devrinde aleyhinde yapılan faaliyetler, tarikatı ve şeyhi, Ehl-i Beyte kar-

şı münasebeti, çevresinde oluşan tartışmalar gibi konular ile tasavvufi yönü hakkın-

da ise çok az bilgi verilmiştir. Bu gibi konularda daha tafsilatlı ve geniş araştırmalara 

ihtiyaç olduğu ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla Hamza Nigari sempozyumlarının periyo-

---

9

I BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ SİMPOZİUMU | Amasiya

dik olarak devam ettirilerek Nigari’nin bir edebi-tasavvufi şahsiyet olarak incelen-

mesinin ve keşfedilmesinin lüzumu anlaşılmıştır. Aynı zamanda Hamza Nigari’nin 

Azerbaycan ve Türkiye arasında birleştirici bir fonksiyona sahip olduğu, ülkelerimiz 

arasında gönül birliğinin tesisinde ve bir millet olgusunun tahakkukunda önemli bir 

fiğür olabileceği anlaşılmıştır. Hamza Nigârî’nin hayatı, fikirleri ve faaliyeti sadece 

sempozyumlarla sınırlı kalmamalı, yeni ilmi tezlere de konu olmalıdır. 

Sempozyum sonrası katılımcılar Amasya şehrinin tarihi ve görülecek yerlerini, o 

cümleden, Hamza Nigârî ve İsmayıl Şirvani’nin türbelerini ziyaret etmişler. Amasya 

valisi  Abdil  Celil  Öz  ve  Amasya  Üniversitesinin  rektörü  Metin  Orbay  Azerbaycan 

nümayende heyetini kabul etmişdir.

Sempozyumun kapanış toplantısı doçent Mehmet Rıhtım’ın başkanlığında ya-

pıldı, AMEA Elyazmalar Enstitüsünün doçenti Nezaket Memmedli, Yıldırım Beyazıt 

Üniversitesinin doçenti Mete Taşlıova konuşmuş, sempozyumu değerlendirmişler. 

Kapanış konuşmasında katılımcılara ve teşkilatçılara teşekkür eden Mehmet Rıhtım; 

sempozyumun  en  büyük  neticesinin  Hamza  Nigârî  irsinin  öğrenilmesi  için  daha 

çok işler yapılması ve bu sempozyumun devamının getirilmesi gerekliliğinin ortaya 

çıkması olduğunu demiş, yine Hamza Nigârî irsinin korunması ve tebliği kasdıyla 

hem Amasya üniversitesinde, hem de Azerbaycan’da araştırma merkezlerinin yara-

dılmasının önemini vurgulamanın yanısıra Amasya’da bir Hamza Nigârî müzesinin 

kurulmasının  gerekliliğini  dile  getirmiş,  Sempozyumun  ikincisinin  Azerbaycan’da 

gerçekleştirilmesi teklifini ileri sürmüşdür. 

Sempozyum  Düzenleme  Kurulu  tarafından  yayımlanan  Sempozyum  Kapanış 

Bildirisinde şu görüşlere yer verildi; 

İki Devlet Bir Millet parolası ile kardeşliğimizi pekiştirdiğimiz Azerbaycan ile yeni 

bir gönül köprüsü kurmak ve iki ülkenin ortak bir değeri olan büyük şair, mutasav-

vıf ve gönül eri Seyyid Mir Hamza Nigârî’yi çeşitli cepheler ile tanıtmayı, anlamayı 

ve anlatmayı amaçlayan sempozyumumuzun kapanış oturumunda varılan kararlar, 

öneriler ve temenniler şunlardır:

1.   Seyyid Mir Hamza Nigârî’nin gönül köprüsünden geçmeye vesile olacak sem-

pozyumun gelecek senelerde de -gönlün arzusu- doğduğu, büyüdüğü mem-

leketinde Karabağ’da ya da Bakü’de gerçekleştirerek O’nun sanatı, edebî kişiliği 

ve hayat yolculuğunda gün yüzüne çıkarılmayı bekleyen noktaları aydınlatmaya 

devam etmek,

2.   Seyyid Mir Hamza Nigârî’yi ve sanatını çeşitli cepheleriyle tanıtmak, Amasya ve 

Karabağ’la özdeşleşmiş bu mutasavvıf şairimizin adına Amasya Üniversitesi’nde 

bir kültür ve araştırma merkezi kurularak bu ismi ölümsüzleştirmek,

3.   Yer  altındaki  madenlerimiz  gibi  çıkarmamızı  bekleyen  bu  altın  değerindeki 

şahsiyetleri  gençliğimize  tanıtmak  amacıyla  hayatının  uzun  yıllarını  geçirdiği 

Amasya’da Mir Hamza Nigârî adına bir müze kurulması;

Sonuç olarak; Mir Hamza Nigârî bir Mevlana’dır, bir Hacı Bektaş’tır, bir Yunus 

Emre’dir. Onu anmak kendimizi anlamaktır. Onu anlamak Azerbaycan ile gönül köp-

rüsü kurmaktır. Onu sevmek şiiri, sanatı, ahlakı, kısaca insanı sevmek demektir. Ana-

dolu ile Azerbaycan ve tüm Türk yurtları arasında kopmaz bağlar kurmak demektir.

Sempozyumun Kapanışında söz alan Azerbaycan Türkleri Kültür, Sanat ve Daya-

nışma Derneği başkanı Muttalib Ulutanrıverdi, teşkilatçılar adına sempozyuma katı-

lanlara teşekkür etmiştir. Ulutanrıverdi, sempozyum fikrinin ve isim babasının, Bakü 

seyahati esnasında Qafqaz Üniversitesinde görüştüğü Mehmet Rıhtım olduğunu 

---