I beynəlxalq həMZƏ Nİgari
Yüklə 3,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Doç. Dr. Mehmet Rıhtım Qafqaz Üniversitesi, Qafqaz Araştırmaları Enstitüsü müdürü
- Burdan bir çay axır yaddaşa doğru
- Pəncərədə Ay işığı…
10 I BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ SİMPOZİUMU | Amasiya belirterek özel olarak kendisine teşekkürlerini ifade etmiş, çok önemli bir başarıya imza atıldığını vurgulayarak gelecekte Karabağ’da yapacakları sempozyuma herkesi davet etmiştir.
11 I BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ SİMPOZİUMU | Amasiya “BƏZMI SƏMADAN KEÇMƏZƏM…” Dr. Qənirə Paşayeva * “Şahzadələr və evliyalar şəhəri Amasiya” «Keçməzəm bəzmi səmadan… Bəzmi səmadan keçməzəm!» Seyid Mir Həmzə Nigarinin misralarıdı… İndilikdə bu kövrək, həzin misrala- rın fikir, məna açıqlamasının fərqində deyiləm. Fərqində deyiləm ki, israrlı, inadlı «bəzmi-səma» keçilməzliyinin iç dünyasında yaşanan ömrün gərdişi haracandı. İndilikdə fikir, məna nədənliyindən daha çox bu kövrək misraların romantikası- na, ruhu genişliyinə mailəm. Bu romantika, ruhu genişlik, mistik düşüncə indilikdə mənim amasiyalı xatirələrimin bağlı boxçası kimidi. Dəfolunmaz bir istəklə bu boxçanın ruhla, duyğuyla süslənmiş bağını çəkmək, açmaq istəyirəm. Ancaq xatirələrin səfini, nizamını pozmaq qorxusu ürpədir məni… Amasiyalı günlərimi xəyal edirəm. göz önünə gətirirəm. böyük Füzulinin «heyrət, ey büt, surətin gördükdə lal eylər məni, surəti halın görən surət xəyal eylər məni» təşvişi cismimdən çağlayıb keçir. Ruhunuz şad olsun, «gözələ göz dəyər» – deyən babalar… Görən göz gözəlsə yeri var baxsın. Duyan qəlb ümmansa çağlasın belə. Amasiyanı xatırlayıram… Bu gözəl şəhər, bu gözəl məkan gözəl görən gözdən iraq olmasın! Amasiyaya, onun qutsal tarixinə, varlığına könlümün, gözümün gizli marağı o səfər boyunca mənimlə oldu. Keçmişindən bu gününə nəyi varsa elə bil astaca adı- mı çəkib, qəribə bir doğmalıq, simsarlıqla «mənə yaxın otur, yaxın gəl» dedi. Özü də bilsəniz kimin diliylə? Adı gözəl, özü gözəl, dostumuz, qardaşımız, görkəmli doktor-professor İbrahim bəyin…
Heç uçaqdan enməyə macal etməmişdim ki, zəng açdı, səmimi qardaş sayğısı, ərkiylə «Əziz qonağımsınız, – dedi, – evim-eşiyim üzünüzə açıqdı, qarşılayacağam, birbaşa bizə gələcəyik!» Qardaş ərkini nəh etmək, qardaş sözündən çıxmaqmı olar? Onda da qalmış eşidəsən ki, «Sizə Amasiyanı məndən yaxşı kim anlada bilər!» Bu sözün, bu ərkin önündə «heç kəs mənim kimi kövrələ bilməz!» Əvvəl İbrahim bəy xoş gəldin deyir, sonra bacıları sarılır mənə… Yenidən qovu- şub bir can oluruq… Baxıb görürük ki, bir ət, bir canıq. Hal-əhvallaşırıq, yerimi tuturam bacılar arasında. İbrahim Yıldırım əslən bizim Qazax mahalındandı. Ata-babaları yaxşılıqlarının qurbanı olub. Xalq qəhrəmanı Qaçaq Kərəmi rus əsgərləri gülləbaran edəndə ba- bası onun hayına çatıb, yarasını sarıyıb. Bu səbəbdən də Sibir sürgünü ilə «müka- fatlanıb». Doktor İbrahim bəyin ömür-gün yoldaşı Fiqən xanım isə qoşma, müxəmməs * Avrasiya Beynəlxalq Araşdırmaları İnistitutu İctimai Birliyi
12 I BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ SİMPOZİUMU | Amasiya janrları anadilli şeirimizin ustadlarından biri olan Molla Vəli Vidadinin dost-doğma nəticəsidi. Onların simasında qan-qana, el-elə qovuşub. Gözlərinin şəfəqi, dillərinin «xoş gəldin»i doğma, əziz… Fiqən xanımın damarlarında ustad şair Molla Vəli Vidadinin qanı axır. «Vidadi xəstədən Bağdad elinə» xəbər yetirmək amacıyla durna qatarına ağız açıb, ismarıc eyləyən, Molla Pənah Vaqifə təskinlik verən böyük şairin qanı… Qəmi, nisgili, ağrısı da əzizdi. Amasiyalı şairə, 1460-cı illərin yaşamını şeirlərilə bu günə dartan Mehri Xatunun divan ruhu da elə… Həzin, kövrək: Ben umardım ki, seni yar-i vefadar olsun, Nə bileydim ki, səni böylə cefakeş olsun. Eynən bizim klassik şairlərimizin ruhu, deyim tərzi ilə uyğundu. Natəvan ana- mızın yazdıqlarıyla səsləşir: «Mən öylə bilirdim sən mənə mehman olacaqsan!..» Amasiyanın qədim küçələri boyu gəzib dolaşdıqca bunları anır, anıram…
Amasiyada mənə ayrılmış otağın pəncərəsi birbaşa qarşı çayın üzərinə açılırdı. Sular ötürdü dil-dil… İlk gecəni yatmadım ki!.. Açdım pəncərəni üzü tarixə. Tarixin közərən yaddaşı oldu o axşam sularda əks olunan Ay. Sanki Ağ Şəmsəddinin nura dönmüş, qeybdən boylanan siması idi. Röyasını danışırdı, tarixin gedişatını anladırdı Fatehə! Pəncərədə Ay işığı… Gecə yarıdan keçib… Birbaşa çaya açılan pəncərədən qarşı yatan qara dağlara sarı göz yetirirəm. Ay işığının doğurduğu effekt qarşılığında bu dağlar bürcü-bürcü görünməkdədi. Sanki böyük bir ordu savaş öncəsi son yır-yığışını edir. Axar çayın hay-həşiri bu məqamda təkcə su səsi deyil ki!.. Daha çox ötüb keçən vaxtın, tarixin, ruzigarların səsi, sədasıdır. Elə bil Sultan II Muradın oğlu Sultan II Mehmet Sərdəzəm Candarlı Xəlil paşaya səslənir ki, «bu yatağı görürsənmi? Bütün gecə bunun içində çırpındım, uyumadım. Bir azdan cəng başlayacaq. Allahın və Peyğəmbərin əmriylə İstanbulu düşmənlərin əlindən alacağıq…». Gecənin qaranlığına diqqət kəsilirəm… Yumru-yumru qayalar yer-yerindən döyüşə atılan mehmetciklər qismində dikəlir elə bil. Ancaq fərqindəyəm ki, türk tarixinin zinnəti, şöhrəti təkcə bu müzəffər döyüş səhnələrilə çevrələnmir, daha çox elmlə, ədəb dəyərlərilə nəqşlənir… Nəzərlərimi başqa bir səmtə çevirirəm. Bu dəfə Həcc ziyarətindən görkəmli alim Molla Gürani ilə bərabər geri dönən Molla Yegan Mehmet bin Armağanı Sultan II Muradın görüşünə tələsən görürəm. Molla Yegan Sultanı ziyarətə tələsir, yanın- da da Gürani. Gürani hüzura girməyib, dışarıda gözləyir. Padşah Molla Yeganın ziyarətindən məmnundu. Halının xoş vaxtıdı. Sorur ki, mənə Həcdən nə gətirdin? Molla Yegan dışarıda bəkləyən Güranini içəri alaraq padşaha təqdim edir, «padşa- hım, sizə hədiyyə olaraq böyük elm, düşünən baş gətirdim» deyir. Tam bir türk əxlaqı! Padşahlar daş-qaş möhtacı olmazlar ki! Daha çox elmə, zəkaya olan dartınışları ilə ucalarlar, zinətlənərlər.
Yüklə 3,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|