I c I l d VII-XII əsrlər azərbaycan şERİ

Şirvan  əh li  alic ə n a b   y aran m ışd ır,  b a şd a n -b a şa  
O   yer g ö zəl  tə b iə tli  b ir  lə ta fə t  m ən asıd ır.
B ağdad  isə  b ir ə lillə r  ö lk əsid ir,  o ra d a ,  bax,
H ə r tərəfı  çu lğ alay an   a h -n a lə   səd asıd ır.
V ə tə n im in   fə q irlə ri  d ö z ü m lü d ü r h ə r  z ə h m ə tə , 
G ö zləri  tox,  ü rə k lə ri  sanki  k ə rə m   d əry asıd ır.
Ç ö rək ləri  arp ad an   d a  olsa,  y e n ə   q an ed irlər, 
D üyü  q ə d ə r p u lu   o lsa   q ü rrə lə n m ə z ,  ədasıdır.
İndi  Şirvan  h ə s rə t  ilə   m ə n ə   q alm ış  intizarda, 
Ç ünki  ora  ə d ə b   y u rd u ,  c ə s u r  şirlə r  yuvasıdır.
M ə rifə td ə   Ş irv an   əh li  y ü k sə k   d u ru r  ə rə b lə rd ə n , 
X aqaniyə  h ə y a t v e rə n   d o ğ m a y u rd u n   havasıdır.
46
SAVALAN  DAĞININ TƏRİFİ
S ə a d ə t  q ib ləsi  S avalan  dağı,
K am ald a  K ə b ə   tə k   qazanıb  şöhrət.
K ə b ə   yaşıl  g e y ə r,  ağ  b ü rü n ə r o,
Ç ünki  ehram   tu tan   g e y ə r  ağ  x ə lət.
B ir  y erd ə  o x u d u m   fə z ilə tin d ə n ,
Ü ç  ild ir ç ə k irə m   g ö rm ə y ə   h ə srə t.
G etdim   ki,  b a şın a  d o lan ım   onun,
D ağ lar  a n asıd ır  çünki  o  afət.
B aşdan  a y a ğ a d ə k   ö rtü k d ə d ir  o,
D ey ir -   b a k irə y ə m ,  açın ca  söhbət.
M in  illə r ö m r e d ə n   bu  q o ca  qarı,
D esə  -  b a k irə y ə m ,  y a la n d ır ə lb ə t.
< J ? ^   240
G ə ld i  d ax m asın a X ızırla  M usa,
O   fə q ir d ə rv iş  tək   çək d i  x əcalət.
O   q arın ın   y am an   böyük  b u m u   var, 
G iz lə d e r b u m u n u  ö rtü k lə  h ə r vaxt.
D edim   ki,  çadranı  ü z ü n d ə n   götür, 
K im   dedi,  q ız  kim i  ü zü n ü   g izlət?
D edi  ki,  d ö rd   aydan  so n ra b ir k ü lə k  
Q ap an d a  çadram ı  g ö rü n ə r  surət.
X aqani,  g əl  o nda  bu  b a k irə y ə   -  
Şerini  ç a d ra  et,  g ö stər m əh arət.
47
GƏNCLƏRƏ NƏSİHƏT
F itn ə  tö rə tm ə ,  ey  fıtn ək ar cavan! 
F itn ə d ir e llə ri  d ə rd lə rə   salan.
C ana  m ə lh ə m s ə   d ə  v əfa,  etibar, 
F itn ək arlıq   e d ə r onu  tarim ar.
M əh şərin   sübhüdür,  lağım   atm a  sən, 
G izli  lağım   qazan  qo rx ar  sübhdən.
H iy lə  -   oğurluqdur,  x o şsa  ə v v ə li, 
O ğrunun  ax ırd a  k ə silə r əli.
H iy lən in   şişin d ən   q ızarır üzün,
O  qızaran  ü z lə r şişən d ir  bütün.
N ifaq  x ə stə sisə n   nə  q ə d ə r  ki,  sən  -  
Ə lac  say m aq d an   da  ziyan  g ö rərsən .
V əfa  k ü ç ə sin d ə   ev  tut,  y ə q in   bil: 
V ə fa   m ə n z ilid ir ən  yaxşı  m ənzil.
241

---

B u  g ü n   y o x d u rsa   da  k im sə d ə   v əfa,  -  
V ə siy y ə t  e d irəm :  olm a  biv əfa.
Ç alış  az  d o stlu q   et,  etsən   d ə   ə g ər, 
D o stlu q d a  m ö h k ə m   ol,  sö zd ə  m ö təb ər.
D o stu   q o v an ları  alm a  y an ın a,
Y o x sa  gözün  ağ lar bu  əh v alın a.
D ostun  haqlı  v u rsa birini  zinhar, 
D em ək   ki,  layiqdir,  çıxm a  havadar.
D o stu n   bir  adam ı  ayaqdan  salsa,  -  
U caltm a  b aşın ı,  C əm şid   d ə   olsa.
D ost  m ü ttəh im   edib,  kim i  e tsə   rədd,  -  
Q ard aşın   olsa  da,  öniinə  ç ə k   sodd.
Q ırsa  bir  budağı  dost  h irslə n ə rə k ,  -  
O,  e ə n n ə t  ağaeı  olsa  da,  əl  çək.
D ostun  ək d iy i  giil  olsa  da  tik ən ,  -  
Ç ıx arıb   y c rin d ən   onu  atm a  son.
Ö z g ən in   o lilə   adaın  o lanlar 
N ə   do st  q ədri  b ilər,  n ə   iilfot  anlar.
İsa  d ü zo ld o n   gil  quşdur  ki,  quşdur,
İdı is  okon  q a ın ış  qolom   olm uşdur.
H əqq  y o lu n d a  çalış  o  q ə d ə r  ki,  h əqq  -  
Razı  qaldığını  b ilə sə n   m ütloq.
İsanı  narazı,  keşişi  m əm n u n   -  
E d ə n d ə n   olarm ı,  de  h əvariyyun?!
B ir  k içik   a d am a  n əv aziş  e tsə n ,
S ə n in   b ö y ü k lü y ü n   g etm əz  əlin d ən .
242
İtə  n ə  rə n g   vursan  itdir,  arslandan  -  
Q alan  süm üklori  y e y ə r  h ə r  zam an.
R azılıq  e tsə   d ə   sondən  b ir  nadan,  -  
G ə rə k   to rifin ə   aldanm ayasan.
S ən   onu  ö y d ü k cə,  o  lovğalanar,  -  
Ö ziinü  y o ld aş  yox,  əm o ğ lu n   sanar,
D aha  boy u n   qoym az  işə,  x id m ətə, 
L o v ğ alar yabançı  olur  hörm əto.
K içiyə  b ö y ü k lə r  ad  qazandırar,
Ş aha  xidm ot  edon  bayraq  ucalar.
G ördiiyün  h ə r  kosi  zəıın  e tm ə  insan, 
İnsan  var  ki,  oslon  şeytandır,  şeytan.
B oyun  böyükliiyü  d ey ild ir  gorək, 
H iim m ot  böyük  olsun,  bir  do  ki,  iirok
G öz  bağ lar  qapını  yatdığı  zam an,
O   m innot  götiirm əz  hcç  bir  çıraqdan.
G avo  Foriduna  çatdığı  zam an 
Bilm o/,  h ard a  qaldı  köpiiklo  zindan.
D ünyada  ağıl  tok  bir  ustad  varm ı?
O  bir  qul  y anında  şagird  olarm ı?
Ə d əb d o n   can ın a  bir  tilsim   diizolt, 
K osranın  tacın a  ə d ə b d ir  zinot.
N em ət  üçün  to rif yazm a  nadana, 
E lm -h ik m ə t  əh li  layiqdir  buna.
Y alnız  h ü n ə rin lə   sən  şö h rə t  axtar, 
T ə riflə   h ə c v d ir  yerdə  qalanlar.
243

---

G ü n ə şin   ş ə rə fi  H ə m ə ld ə   deyil, 
Ş ə r ə f -   and  iç ə n in  “v a v ” m dadır,  bil.
S ə n ə td ə   tə k   o la n   bu X a q a n id ə n , -  
G əl,  in c ə   m ə n a lı  fıkir eşit  sən.
Q o ru n  p is  ad am d an ,  an la k i,  o nlar -  
Ə q rə b   tə k  k o r olar,  ilan  tə k   lal,  kar,
48
G ü n ə ş  tə k   sə n   d ə,  X aq an i,
T ə k   o lm aq çü n   çalış  h ə r  an.
K am an  tə k   q ə m zəsi  y a rm  -  
A tıb d ır k ö k sü n ə   peykan.
A ğardı  saç,  yarın  qaçdı,
Ü rə k   qaldı  cav anlıqdan  -
K i,  can  qu rtarm ağ a  oğru -  
Q a ç a r  sübhün  tüluundan.
B aşındakı  bu  ağ  tü k lər 
D eyil  kinli  fə lə k d ə n ,  qan.
B u  ağ  tü k lə r  k ö m ək çin d ir, 
V erilm iş  b ə x tin ə   ehsan.
Başı  vaxtsız  ağartdınsa,  -  
Ö m ü r o ld u   baharıstan.
B u  ağ  tü k d ə n   k ə d ə rlə n m ə ,  -  
U zun  ö m rə   o d u r m izan.
G e c ə   q ırp ım   tə k   ö tm ü şsə,  -  
D e m ə k  k i,  tez  sökülm üş  dan.
244
K am al  ə h lin i  tə n ə y lə  -  
E d ə r rü sv a y  çox nadan.
A d ın   d ü n y an ı  tutm uşdur,
S ö zü n d ə  sirlər pünhan.
49
F ə z ilə t,  X aqani,  baş  ağrısıdır,
G ö r n e c ə   d ərd lid ir  fazil  adam lar.
H ü n ə r  sah ib ləri  ağ ıllılar d a -  
D ə r d - s ə r   için d ə  edir  a h -zar.
Ş ahlıq  tacı  qoyan  k ə d ə rsiz   olm az, 
X ə z in ə   ü stü n d ə  yatar  şahm ar.
B aşçılıq   z ə h m ə tsiz   ə ld ə   ed ilm əz, 
D ö y ü şsü z  şö h rətə  çatm az  b ir  sərdar.
Fil  ə g ə r  ə z iz   d ə  olsa,  m inici  -  
D ə m irlə   beynini  d ö y ər  biqərar.
S ü rm ən i  n ə   q ə d ə r narın  etsə lə r,  -  
O n u n   q iy m ə ti  d ə  o  q ə d ə r  artar.
G ö b əy i  k ə silə n   zam an  uşağa -  
M am an ın   yazığı  g ə lm ə z ,  aşikar.
S özüm   bal  kim idir,  p ax ıld ır am m a -  
Bal  y ey ib ,  ağzından  tökdü  zəh rim ar.
A rı  p ə tə y in d ə n   bal  tutan  adam ,  -  
A rı  sa n cm asa  da,  onu  qovalar.
H albuki  ü z ü n ü  p alçıq la  ö rtə r -  
B al  tu tm aq   istəy ən   aqil  adam lar.
245

---