I gənc tədqiqatçı
Yüklə 2,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
Türk Dünyası Gənc Tədqiqatçılar dərnəyinin Araşdırmaları №1(1) 2017 9 burada bir zaviyə olduğunu da qeyd etmişdir. O həmçinin Osman Qazinin də qəbrinin burda olduğunu bildirmişdir [6, s.38-40] Orxan bəyin Bursada tikdirdiyi məscid, mədrəsə, imarət, ha- mam bu günə qədər şəhərin ən canlı mərkəzi olaraq qalmışdır. 1340- cı ildə Bursada Orxan Qazi məscidi tikilmişdir. Bursa şəhəri qala və kənar məhəllələrdən ibarətdir. Bursanın uzunluğu 4km, eni 1km-dir. Uludağ Olimpusun qollarından birinin yamacındadır. Kənar məhəllələr sağa, sola yayılmışdır. 1399-cu ildə İldırım Bəyazid, su müalicəsinə çox önəm verilən Bursa xəstəxanasını tikdirmişdi. Bursa üslubu formalaşmışdı və 1399-cu ildə I Bəyazidin göstərişi ilə Əli Neccar tərəfindən Bursa Ulu məscidi tikilmişdir. 12 böyük minarə və 20 qübbədən ibarət bəyaz rəngli bir məsciddir. 1402-ci ildə şəhərə girən Teymur ordusu mədrəsə, məscid kimi binalara zərər vermiş və şəhəri yandırmışdı [17, s.21]. Yaşıl məscid-Çələbi Sultan Mehmed tərəfindən 1419-cu ildə Hacı Avaz paşaya tikdirildi. Ön üzü, pəncərələri, qapısı, kitabəsi mərmər işləməsinin ən gözəl nümunələrindəndir. Muradiyyə məscidi – II Murad tərəfindən 1426-1428-ci illərdə tikdirilmiş və özündə Bursa üslubunu formalaşdırmışdır. 1855-ci ildə zəlzələ nəticəsində məscidin qübbələri və minarəsi dağılmışdı. 1902-ci ildə yenidən bərpa edilmiş və bərpa rokoko üslubunda idi. Digər bir məscid Əmir Sultan məscididir. Bursada ticarət də inkişaf etmişdi. Uzun bazar, Bitbazarı, Tavuk bazarı, Pirinç hanı,Tuz hanı Bursada ticarətin ən önəmli yerləri idi. Bursada Bursa və Cumalıkızık 2014-cü ildə UNESKO-nun dünya mədəni irs siyahısına daxil olmuşdur. Bursa və ona aid Cuma- lıkızık vəqf torpaqları Osmanlının bəylikdən dövlətə çevrilməsində əhəmiyyətli xidmətləri olan şəhər idi [4]. Ədirnə. 1361-ci ildən İstanbulun fəthinə qədər Osmanlı impe- ratorluğunun paytaxtı olan Ədirnə çox mühüm önəmli bir siyasi və ticarət mərkəzi idi. Həm coğrafi, həm də strateji-siyasi baxımdan Ədirnə (əvvəli adı Andrionopol) Osmanlı dövlətinin ən önəmli şəhər- lərindən biri idi. Bu şəhər Bolqarıstan,Yunanıstan ilə sərhəd olub Türk Dünyası Gənc Tədqiqatçılar dərnəyinin Araşdırmaları №1(1) 2017 10 İstanbul və Anadolunu və bütün Yaxın Şərqi Avropa ilə əlaqələndir- məkdədir. Osmanlıların Balkanlarda fəth etdikləri ilk ərazilər Gelibolu ve Dimetoka olub. Bununla da, onlar Balkanlarda irəliləməyə başlamış- dılar. Ədirnənin nə vaxt alınmağı haqqında çoxlu fikir ayrılıqları var- dır. Bəzi tarixçilər Ədirnənin 1361, 1362, 1363, hətta 1371-ci il Çir- mən döyüşündən sonra alındığına dair iddialar irəli sürürlər. Son dəfə bu mövzu A.Burmov və İ.H.Uzunçarşılı tərəfindən araşdırılmışdır. Halil İnalçıq Burmova istinad edərək yazır ki, Ədirnə Çirmən müha- ribəsindən (26 sentyabr 1371-ci il) dərhal sonra,yəni 1371-ci ilin sentyabrında və ya oktyabrın əvvəllərində fəth edilmişdir [7, s.137- 159]. İ.H.Uzunçarşılı da Ədirnənin fəthi tarixini 1363 və 1364-cü il- lərdə olduğunu göstərmişdir. Həqiqətdə isə Ədirnə 1361-ci ildə şahza- də Murad və lələsi Şahin tərəfindən fəth edilmişdir [15, s.65]. Murad və Lələ Şahin Çorluhisarı aldıqdan sonra,İstanbul-Ədir- nə yolu üzərində başlıca qalalar üzərinə yönəlmişdilər. Əsl məqsəd Adrionopol idi. Osmanlı komandanı Ədirnə üzərinə hücum edərkən arxadan zərbə almadan və İstanbuldan gələ biləcək qoşunun qarşısını almaq üçün bu qalaları ələ kecirmək mütləq idi. Onlar 1361-ci ildə Ədirnəni aldılar.I Murad bu fəthi şahzadəliyi dövründə bacarmışdır. Bununla bərabər şəhərin adı Osmanlı dönəmində başlanğıcda "Əd- rinə", daha sonralar isə "Ədirnə"olaraq dəyişmişdir. Ədirnənin fəthi ilə bərabər inşasına başlanan Ədirnə sarayı 1365-ci ildə tamamlan- mış, dövlət idarə mərkəzi və paytaxt da Bursadan Ədirnəyə köçürül- müş və 1453-cü ilə qədər Osmanlı dövlətinin paytaxtı olmuşdur. Ədirnənin qəti sürətdə dövlət mərkəzi olması Çələbi Mehmed və oğlu II Murad bəy zamanlarıdır. Sultan II Muradın dövründə şəhər bir az da böyümüşdü. Sultan Ədirnə və ətrafını inşa və bərpa etdirmişdi. Uzunkörpü və qəsəbəsi, Muradiyyə məscidi, 3 Şərəfəli məscid bu dövrdə tikilmişdir [16, s.74]. Türk Dünyası Gənc Tədqiqatçılar dərnəyinin Araşdırmaları №1(1) 2017 11 Ədirnə şəhəri, həmçinin memarlıq abidələri ilə zəngin olmuş- dur. Ədirnədəki türk dövrünün ilk tikililərindən biri İldırım Bəyazid məscididir (1397-1400). Xaç planlı köhnə bir Bizans kilsəsinin yal- nızca təməli saxlanılaraq onun əsasında yeni bir məscid binası inşa edilmişdi. Muradiyyə məscidi-1436-cı ildə sultan II Muradın tikdirdiyi bu məscid ən gözəllərindən biri idi.Məscid görkəmli minbəri ilə diqqəti çəkmişdir. Üç Şərəfəli məscid - 1438-1447-ci illərdə Sultan II Murad tərə- findən tikdirilən məscid, Sultan Bəyazid Külliyəsi mühüm əhəmiyyət kəsb etmişdir. Ədirnədəki Səlimiyyə məscidi və külliyəsi 2011-ci ildə UNESKO ümumdünya irs siyahısına daxil edilmişdir. Texniki mükəmməlliyi, ölçüləri, estetik dəyərləri ilə Osmanlı memarlığının və insan dühasının şedevri hesab olunur. Memar Sinanın "ustalıq əsərim" deyə adlandırdı- ğı Səlimiyyə məscidi bu şəhərin tacıdır. II Səlim tərəfindən 1569- 1575-ci illər arasında inşa etdirilən məscid, öncə bir-birinə bərabər üçer şərəfəli dörd minarəsi ilə gözə çarpır [1; 4]. Ədirnə sarayı - I Murad tərəfindən tikdirilmişdir. Memarlıq qu- ruluşu ilə diqqəti çəkir. Ədirnə şəhəri körpülərlə də diqqəti cəlb edir.Saray körpüsü, Meriç körpüsü, Bəyazid körpüsü ən önəmli körrpülərdir. Rüstəm paşa karvansarası Qanuni Sultan Süleymanın tanınmış sədrəzəmi Rüstəm paşa tərəfindən Memar Sinana tikdirilmişdi. Müasir dövrdə Ədirnə Türkiyənin ən önəmli şəhərlərindən biri- dir. Burada Trakya Universiteti, bir neçə litsey, mədəniyyət mərkəz- ləri yerləşir [2]. İstanbul. Mühüm geostrateji mərkəz olan Konstantinopol türk- lərin tutmaq istədiyi əsas şəhər olub. Bura hücum edən ilk türk döv- ləti Avar xanlığı olub. Sonralar isə şəhəri tutmaq və onu Osmanlı dövlətinin paytaxtına çevirmək çox sultanın arzusu idi. Lakin onu 1453-cü ildə fəth edən II Mehmet Sultan olmuşdur. Məhz bu fəthinə görə o, "Fateh" titulu qazanmışdır. Yüklə 2,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|