I kirish II. Asosiy qism: I bob. Maktabgacha taʼlim tashkilotlaridagi turlari bo'yicha mashg'ulotlarni loyihalashtirish

I BOB. Maktabgacha taʼlim tashkilotlaridagi pedagogik faoliyatni loyihalashtirish.
1.1. Maktabgacha taʼlim tashkilotlarida loyihalashtirish faoliyatining texnologiyalari.
Pedagogik faoliyat - bu ijtimoiy tajriba, moddiy va ma'naviy madaniyatning avloddan avlodga o'tishi amalga oshiriladigan inson faoliyatining mustaqil turi.Ushbu ta'rifga asoslanib, faoliyat turlari ajratiladi. Shunday qilib, moddiy mahsulotni yaratishga, olishga qaratilgan faoliyat odatda amaliy deb ataladi; va ong sohasidagi o'zgarishlarga qaratilgan faoliyat odatda ma'naviy deb ataladi. Bu faoliyatning bir-biriga bog'langan shakllari bo'lsa-da, nisbatan mustaqildir.
Endi pedagogik faoliyat tushunchasining talqiniga toxtalamiz. Har qanday faoliyat turining mazmunini tahlil qilish uning psixologik asosining mavjudligini ko'rsatadi, chunki faoliyatning asosiy xususiyatlari ob'ektivlik - u bevosita nima bilan bog'liqligi (har qanday moddiy yoki ideal ob'ekt) va sub'ektivlik hisoblanadi, chunki u muayyan shaxs tomonidan amalga oshiriladi. (A.N. Leontiev, S.L. Rubinshteyn va boshqalar) Faoliyat tushunchasi zamonaviy psixologiya va pedagogikaning asosiy tushunchalaridan biridir. Psixologiya faoliyatning sub'ektiv tomonini o'rganadi. Shubhasiz, pedagogik faoliyat faoliyat turlaridan biridir. Pedagogik faoliyat kasbiy va noprofessional (N.V.Kuzmina, E.M.Ivanova va boshqalar)ga boʻlinadi. Noprofessional pedagogik faoliyatga oilada bolalarni tarbiyalash faoliyati yoki korxona rahbarlari tomonidan amalga oshiriladigan faoliyat misol bo`la oladi. Kasbiy bo'lmagan pedagogik faoliyat hunar o'rganish deb hisoblanadi. Shunday qilib, kasbiy bo'lmagan pedagogik faoliyat - bu ko'pchilik odamlarning kundalik hayotida maxsus pedagogik ta'lim va pedagogik malakaga ega bo'lmasdan shug'ullanadigan faoliyatdir. Kasbiy pedagogik faoliyat davlat yoki xususiy ta'lim va ta'lim muassasalarida amalga oshiriladi va uni amalga oshiruvchi shaxslarning kasbiy malakasini, ma'lum darajadagi maxsus ta'limni talab qiladi. Pedagogik faoliyat kontseptsiyasini talqin qilishning bir nechta yondashuvlarini ko'rib chiqaylik.A.I. Shcherbakov o'qituvchining ishini "chuqur bilim, yuksak madaniyat, pedagogik qobiliyat va birinchi navbatda, pedagogik faoliyatning psixologik tuzilishi va mazmunini, uning asosiy funktsiyalarini tushunishni talab qiladigan san'at" deb ta'riflaydi, ularning bajarilishi ta'sirni ta'minlaydi. talaba yoshlarga talim va tarbiya. A.I. Shcherbakov pedagogik faoliyatning 8 funktsiyasini ajratib, ularni ahamiyatiga ko'ra quyidagicha tartibga soladi: axborot, safarbarlik, rivojlanish, yo'naltirish, konstruktiv, kommunikativ, tashkiliy, tadqiqot. Bundan tashqari, oxirgi to'rttasi, muallifning fikriga ko'ra, "o'ziga xos pedagogik emas, chunki ular zamonaviy malakali mehnatning barcha turlarida sodir bo'ladi".
V.A. Slasteninning fikricha, "o'qituvchi-pedagog faoliyati o'z mohiyatiga ko'ra turli sinflar va darajadagi tipik va o'ziga xos pedagogik vazifalarning son-sanoqsiz to'plamini hal qilish jarayonidan boshqa narsa emas. Biroq, barcha boylik va rang-baranglik bilan pedagogik vazifalar, albatta, o'z-o'zini namoyon qiladi. ijtimoiy boshqaruv vazifalari." V.A.ning so'zlariga ko'ra. Slastenin, "Pedagogik muammolarni yuqori mahorat darajasida hal qilishga tayyorlik bir qator kasbiy va pedagogik mahorat bilan belgilanadi". Tegishli malakalar tizimi u tomonidan o'qituvchi-pedagogning kasbiy mahoratini shakllantirishning asosi sifatida qaraladi. Yu.N. Kulyutkin o'qituvchilik kasbini "odamdan odamga" tipidagi kasblar guruhiga kiritadi, ular shaxslararo o'zaro ta'sir bilan tavsiflanadi. Ikkinchisining ajralmas xususiyati refleksli jarayonlardir. Shu bilan birga, oqituvchi oquvchida kelajakda ozining kelajakdagi faoliyatini mustaqil boshqarish imkonini beradigan ichki asoslarni (bilimlar, etiqodlar, usullar, harakatlar) shakllantirishga intiladi.kattaroq maqsad - o'quvchining shaxsiyatini rivojlantirish, shu bilan birga uning shaxsiyat sohalari va uni targ'ib qilishning turli xil ta'sirlari. Pedagogik faoliyat bu nazariyada o'qituvchining o'quvchining shaxsini rivojlantirish uchun uning faoliyatini refleksli nazorat qilish sifatida namoyon bo'ladi. Ta'riflangan xususiyatlarda pedagogik faoliyat tushunchasini aniqlashning 2 ta yondashuvini ajratib ko'rsatish mumkin.
Birinchisi, o'zining funktsional vazifalarini bajaradigan va kasb talablariga javob berishi kerak bo'lgan aniq ta'lim, umumiy ta'lim dasturini amalga oshiruvchisi bo'lgan o'qituvchining etakchi rolini tan olish bilan tavsiflanadi. Bunday yondashuv bilan talaba o'qituvchining tashabbuskor ta'siri va ta'sirining ob'ekti hisoblanadi.
Ikkinchi yondashuvda o'qituvchi talabalar va tashqi dunyo o'rtasida vositachi bo'lib, u o'quvchi bilan muloqotda teng huquqli sherikdir.
Pedagogik faoliyatning asosiy turlarining o'ziga xos xususiyatlarini aniqlash shuni ko'rsatadiki, ularning dialektik birligida o'quv va tarbiyaviy ishlar har qanday mutaxassislik o'qituvchisi faoliyatida amalga oshiriladi. Masalan, kasb-hunar ta'limi tizimidagi kasb ta'limi ustasi o'z faoliyati davomida ikkita asosiy vazifani hal qiladi: o'quvchilarni zamonaviy ishlab chiqarish texnologiyalari va mehnatni tashkil etishning barcha talablariga rioya qilgan holda turli xil operatsiyalar va ishlarni oqilona bajarish uchun bilim, ko'nikma va qobiliyat bilan ta'minlash; mehnat unumdorligini oshirishga, bajarilgan ishlarning sifatini oshirishga intiladigan, uyushgan, ustaxonasi, korxonasi sharafini qadrlaydigan bunday malakali ishchini tayyorlash. Yaxshi usta nafaqat o'z bilimlarini talabalarga etkazadi, balki ularning fuqarolik va kasbiy rivojlanishiga rahbarlik qiladi. Bu yoshlarga kasbiy ta'lim berishning mohiyati. Faqat o'z ishini, odamlarini yaxshi biladigan va sevadigan usta talabalarga kasbiy sharaf hissini uyg'otishi va o'z mutaxassisligini mukammal egallashga sabab bo'lishi mumkin. Shunga o'xshab, agar biz kengaytirilgan kun guruhining o'qituvchisining vazifalarini ko'rib chiqsak, uning faoliyatida ham o'quv, ham tarbiyaviy ishlarni ko'rishingiz mumkin.
Kengaytirilgan kun guruhlari to'g'risidagi nizom tarbiyachining vazifalarini belgilaydi: o'quvchilarga mehnat muhabbatini, yuqori axloqiy fazilatlarni, madaniy odatlarni va shaxsiy gigiena ko'nikmalarini shakllantirish; uy vazifalarini o'z vaqtida tayyorlashni kuzatish, o'quvchilarning kunduzgi rejimini tartibga solish, ularga o'qishga, bo'sh vaqtni oqilona tashkil etishga ko'maklashish; maktab shifokori bilan birgalikda bolalarning sog'lig'i va jismoniy rivojlanishiga yordam beradigan tadbirlarni amalga oshirish; o'qituvchi, sinf o'qituvchisi, o'quvchilarning ota-onalari yoki ularning o'rnini bosadigan shaxslar bilan doimiy aloqada bo'ling. Biroq, vazifalardan ko'rinib turibdiki, madaniy xulq-atvor odatlari va shaxsiy gigiena ko'nikmalarini singdirish, masalan, nafaqat ta'lim, balki mashg'ulotni ham talab qiladi, bu tizimli mashqlarni talab qiladi. Shunday qilib, maktab o'quvchilarining ko'pgina faoliyat turlaridan bilish bilim doirasi chegaralanib qolmaydi, bu esa o'z navbatida ta'lim funktsiyalari bilan "og'irlashadi". Tajriba shuni ko'rsatadiki, o'qitishda muvaffaqiyatga birinchi navbatda bolalarning kognitiv qiziqishlarini rivojlantirish va qo'llab-quvvatlash, umumiy ijodkorlik muhitini yaratish, guruhdagi javobgarlik va sinfdoshlarning darsdagi muvaffaqiyatlariga qiziqish bildiradigan pedagogik qobiliyatga ega bo'lgan o'qituvchilar erishadilar. Bu shuni ko'rsatadiki, o'qituvchilik qobiliyati emas, balki o'qituvchilikning kasbiy tayyorgarligi tarkibidagi o'quv ish mahorati ustuvor hisoblanadi. Shu munosabat bilan bo'lajak o'qituvchilarni tayyorlash ularning maqsadi yaxlit pedagogik jarayonni boshqarishga tayyorligini shakllantirishdir.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlaridagi pedagogik faoliyatlarni loyihalashtirishning oʻziga xos xususiyatlari. O’qituvchi kasbiy faoliyatini tashkil etishda ta’lim jarayonini loyihalash alohida ahamiyatga ega. Har bir o’quv kursini o’rganish alohida mavzu va bolimlarni loyihalash asosida amalga oshiriladi. Loyihalash mahsuli talim jarayonining loyihasi sanaladi. Pedagogik amaliyot mohiyatini tahlil etish natijasida talim jarayonini loyihalashning bir necha qonuniyatlari ajratildi.
Ular Talim muassasalarida talim jarayonini loyihalash ikki darajada:
a) oqituvchi faoliyati darajasida (talim jarayonining alohida qismlarini loyihalash);
b) talim menedjeri faoliyati darajasida (talim jarayonini yaxlit loyihalash) amalga oshiriladi.
Talim jarayonini loyihalashda nafaqat har bir tarkibiy qism, balki ular orasidagi aloqalar ham modellashtiriladi hamda loyihalash qonuniyatlari pedagogik faoliyat korinishi bolib, u talim jarayonining texnologik tuzilma hama oqitish natijasini kafolatlovchi metod va vositalar yigindisiga egaligi bilan tavsiflanadi. Talim jarayonini loyihalash
1) talim jarayonining loyihalash samaradorligi barcha tarkibiy qismlar (texnologik boshqaruv, vosita, axborot, ijtimoiy-psixologik muhit)ning loyihada maqsadga muvofiq yoritilishi asosida taminlanadi;
2) talimning texnologik vositalari talabalarning individual xususiyatlariga bogliq holda tanlanadi;
3) loyihalash strategiyalari oqituvchining individual uslubiga muvofiq tanlanadi;
4) loyihalash sifati teskari aloqa (oqituvchi va talaba ortasidagi) kolami, loyihalash mazmuni, shuningdek, barcha omillar samaradorligiga bogliq loyihalash tamoyillarining nazariy asoslarini ishlab chiqishga, pedagogik faoliyat amaliyotida qollashga zamin tayyorlaydi. Mohiyatiga kora talim jarayonini loyihalashning asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat. Talim jarayonini loyihalash tamoyillari:Talaba shaxsini talim jarayoniga moslashtirish tamoyili Talim jarayonida tabiiy rivojlanish va ijtimoiylashuv tamoyili Markazlashtirish tamoyili Refleksivlik tamoyili kop omillilik tamoyili natijaviylik tamoyili Pedagogik texnologiya tushunchasi esa oz mohiyatiga kora pedagogik faoliyatning eng muhim ikki jihati, yani, talim hamda tarbiya jarayonining texnologiyalashtirilishini ifoda etishi zarur. Barkamol shaxsni shakllantirish muammosining ijtimoiy zaruriyat sifatida etirof etilayotganligini nazarda tutadigan bolsak, talim va tarbiya jarayonini tashkil etishga nisbatan yangicha yondashuvni qaror toptirish, mazkur jarayonni texnologiyalashtirishga erishish muhim pedagogik vazifalardan biri sanaladi.