İ N F O R M A T İ K A
____________________________________________________________ 93
sovetlər məkanında IBM firmasının maşınlarının anoloqu sayılan Vahid Sistem
EHM-larını (VS EHM) göstərmək mümkündür.
Böyük hesablama maşınları keçən əsrin 70-ci illərinin ortalarına kimi ən çox
istifadə edilən maşınlar sayılırdı. Hal-hazırda böyük hesablama maşınlarından
müxtəlif sahələrdə yenə də istifadə olunur və onların istehsalı davam etdirilir.
Super elektron hesablama maşını
İ N F O R M A T İ K A
____________________________________________________________
94
IBM
şirkətinin akademik mərkəzi, z9-BC və z9EC markalı Böyük Elektron
Hesablama Maşınları
Mini EHM-lər
kiçik ölçüyə və qiymətlərinin aşağı olmaları ilə (böyük
hesablama maşınları və superEHM-lərə nəzərən), həmçinin universallığı
baxımından elektron hesablama maşınları içərisində ən çox inkişaf etmiş
hesablama maşını hesab oluna bilər. Bu tip hesablama maşınlarının yaranması
keçən əsrin 60-cı illərinə təsadüf edir. Onlardan texnoloji proseslərin idarə
edilməsində, avtomatlaşdırılmış layihə sistemlərinin və əyilgən istehsal
sistemlərinin yaradılmasında geniş istifadə olunmuşdur. Mini elektron hesablama
maşınlarının bəzi xarakteristikalarının önəmli olması baxımından onları böyük
hesablama maşınları ilə müqayisə etmək mümkündür. Bu tip hesablama
maşınlarına nümunə kimi DEC firmasının istehsalı olan VAX-11 və CM-1700
markalı maşınları göstərmək olar.
İ N F O R M A T İ K A
____________________________________________________________ 95
“VAX – 11” mini Elektron Hesablama Maşını
Mikro EHM-lərin
yaradılması bir-başa mikroprosessorların yaradılması və
istehsalı ilə bağlıdır. Mikroprosessorların istehsalı ilə hesablama maşınlarının
nəınki mərkəzi orqanları, hətta hesablama maşınlarında istifadə olunan, kiçik
ölçüyə malik periferiya qurğularının yaradılması həyata keçirildi. MikroEHM-lər
iqtisadiyyatın bütün sahələrində, sanaye və müdafiə sənayesinin əksər
sahələrində özlərinə tətbiq sahələri tapdılar. Buna əsas səbəb onların kiçik ölçülü
və yüksək məhsuldarlığa malik olmaları, həmçinin yüksək etibarlılığı və
qiymətlərinin ücüz olmaları idi.
Hesablama texnikasının müxtəlif sahələrində müxtəlif tip mikroEHM-lərdən
istifadə edilir. Bunlara aşağıdakılar aiddir:
bir sıra terminallar ilə təmin olunan, müxtəlif sahələrdə istifadəyə yararlı
mikro Elektron Hesablama Maşınları;
idarə olunacaq obyektin bir hissəsi sayılan, texnoloji avadanlıqları və ya
avtomobillərin altsistemlərini idarə edən yardımçı mikro Elektron Hesablama
Maşınları;
avtomatlaşdırılmış layihələrdə qrafiki işləri, həmçinin nəşriyyat
sistemlərində müxtəlif işləri yerinə yetirən, özündə kifayət qədər güclü və
bahalı mikro Elektron Hesablama Maşınlarını cəmləşdirən işçi stansiyaları
(qlobal hesablama şəbəkələrində host-maşın vəzifəsini həyata keçirən
kompüteri bəzən işçi stansiyalar da adlandırırlar).
İ N F O R M A T İ K A
____________________________________________________________
96
Mikro Elektron Hesablama Maşını
Fərdi EHM-lər
hesablama texnikası sahəsində mütəxəssis olmayan fərdi
şəxslərin müxtəlif tip məsələləri həll etməsi üçün nəzərdə tutulmuş və fərdi
istifadəçi üçün istifadəyə yararlı olan hesablama texnikasıdır. Müxtəlif peşəkar
fəaliyyətin (məsələn, mühəndis, inzibati, istehsal, ədəbiyyat, maliyyə və s.)
həyata keçirilməsi üçün fərdi elektron hesablama maşınlarından istifadə etmək
çox əlverişlidir. Fərdi kompüterlərdən istifadə etməklə müxtəlif peşə sahibləri
üçün (məsələn, dizaynerlər, konstruktorlar, texnoloqlar, menecerlər və s.)
avtomatlaşdırılmış işçi yerləri hazırlamaq mümkündür.
Portativ kompüterlər
(Notebook – yazı kitabçası) yaddaşının tutumu
baxımından fərdi kompüterlərdən azacıq kiçik olsalar da nəql (daşınmaq) üçün
çox əlverişlidir. Notebook kiçik çemodan (keys) formasında hazırlanır və kitab
kimi açılıb-bağlana bilir. Notebook-un korpusunda maye kristaldan istifadə
etməklə hazırlanmış monitor və sistem bloku yerləşir. Adətən notebook-un
daxilində istifadəçinin işlərini həyata keçirmək üçün lazım olan minimum qurğular
quraşdırılır. Qurğuların əksəriyyəti (məsələn, sərt disk, modem, disk sürücüsü)
ancaq zərurilik yarandıqda qoşulur (onların qoşuıması üçün notebook-un yan
tərəflərində xüsusi istifadəyə yararlı yuvalar mövcuddur).
Elektron sekreterlər
məhdud əhatə dairəsinə malik olan məsələlərin həll
edilməsində istifadə olunan intellektual elektron yazı kitabçasıdır. Bu məsələlərə
xüsusi qələmdən istifadə etməklə ekranda (monitorda) mətnin yığılmasını, çoxda
mürəkkəb olmayan cədvəllərin hazırlanmasını, elektron məktubların (poçtun)
göndərilməsini aid etmək olar. Elektron sekreterlərin bəzi modelləri miniatür
klaviatura və rəngli displey ilə təmin edilir.