lav l r
FBT
156
Bu strukturun kodla dırılması
kateqoriyanın a kodu.
q
p
q
c
(
f allıq b ndi hesab edil n kateqoriya)
kateqoriyanın p kodu.
q
p
q
c
(
i tirak b ndi hesab edil n kateqoriya)
Burada
q
p
= özünü t sdiql m t yinedicisi v
q
c
= potensial qabiliyy t t yinedicisidir. T sdiql m
t yinedicisi
istifad olunduqda, kateqoriya özünün f allıq v ya i tirak b ndi kimi i ar
olunmasından asılı olmayaraq, o, özünü t sdiql m parametrinin terminl rind t fsir edilir;
potensial qabiliyy t t yinedicisi istifad olunduqda, kateqoriyanın f allıq v ya i tirak b ndi kimi
i ar s olunmasından asılı olmayaraq kateqoriya potensial qabiliyy t terminl rind t fsir edilir.
Bel likl , 1 saylı variant h r hansı t krar v ya s hv olmadan tam m lumat panell t min edir.
(2) F allıq domenl ri toplusu v i tirak domenl ri toplusu arasında cüzi t sadüf:
Bu alternativd kateqoriyaların bir hiss si eyni zamanda f allıq v i tirak kimi rh
edil bil r,
y ni eyni kateqoriya individ (individin yerin yetirdiyi v zif v ya h r k t kimi) v c miyy t
(günd lik h yat hadis l rin c lb olunma) mövqeyind n t svir edil bil r.
M s l n:
a1 Bilikl rin ld edilm si v t tbiqi
a2 Ümumi
v zif l r v t l bl r
a3 Ünsiyy t p3
Ünsiyy t
a4 H r k t etm qabiliyy ti p4
H r k t etm qabiliyy ti
a5 Özün xidm t p5
Özün xidm t
a6 M i t h yatı p6
M i t h yatı
p7
xsiyy tl rarası qar ılıqlı laq l r
p8
H yatın sas sah l ri
p9
C miyy td h yat,
ictimai v mülki h yat
Hazırkı strukturun kodla dırılması
Bu halda kateqoriyaların kodla dırılmasında m hdudiyy tl r var.
Üst-üst dü n kateqoriyalar eyni t yinediciy nisb td müxt lif m na da ıya bilm z (h m birinci
özünü t sdiql m t yinedicisi, h m d ikinci potensial qabiliyy t t yinedicisi üçün), m s l n:
a
kateqoriyası. 1_
v ya
a
kateqoriyası. _1
p
kateqoriyası. 1_
p
kateqoriyası. _2
Bu seçimi ed n istifad çi güman edir ki, kodlar g r onlar i tirakda deyil, m hz f allıqda v
ksin kodla dırılıbsa, üst-üst dü n kateqoriyalarda müxt lif m na da ıya bil r. Lakin m lumat
panelin müvafiq t yinedici sütunu üçün bir kod daxil edilm lidir.
FBT
lav l r
157
(3) Domenl rd t sadüfi hallar mövcud olduqda v ya olmadıqda detalla dırılmı f allıq
kateqoriyaları v geni i tirak kateqoriyaları
Mü yy n f allıq v i tirak kateqoriyaları t rifl rinin itsifad sin dair dig r yana ma domen
daxilind i tirakı daha ümumi v geni anlayı lara g tirib çıxarır (m s l n, bölm ba lıqları kimi
birinci s viyy kateqoriyaları) v daha detalla dırılmı ( traflı
rh olunmu ) kateqoriyaları
f allı a aid edir (m s l n, üçüncü v ya dördüncü s viyy li kateqoriyaları).
Bu yana ma b zi v
ya bütün domenl rd kateqoriyaları geni v ya dar m nadan asılı olaraq bölür. stifad çi b zi
domenl ri tamamil (bütün detalla ma s viyy l rind ) f allı a v ya i tiraka aid edil n domenl ri
kimi hesaba ala bil r.
M s l n, d4550 Sürünm f allıq kimi, halbuki d455 Yerim d n f rql n n üsullarla h r k t etm
kimi qiym tl ndiril bil r.
Bu üsulun iki mövcud t tbiqi yolu mövcuddur: a) kateqoriyaların üst-üst dü m si mü ahid
olunmur, y ni b nd f allı a aid olursa, bu i tirak deyil; b) üst-üst dü m mü ahid oluna bil r,
ona gör ki, b zi istifad çil r bütün siyahını f allıq kimi, yalnız
geni m naya malik olan
ba lıqları is i tirak kimi, istifad ed bil r.
Hazırkı strukturun kodla dırılması
Variant 1 v ya variant 2-y ox ar.
(4) Bütün domenl rin h m f allıq h m d i tirak üçün istifad si, domenl rin
tam üst-üst dü m si
Bu variantda f allıq v i tirak etm siyahısının h r domeni h m f allıq, h m d i tirak kimi
qiym tl ndiril bil r. H r kateqoriya xsi f aliyy t (f allıq) v ictimai f aliyy t (i tirak) kimi
izah edil bil r.
M s l n, d 330
Nitq h m f allıq, h m d i tirak kimi n z r alına bil r. S s tell rini itirmi insana
köm kçi olan qur u vasit sil danı a bil r.
Potensial qabiliyy t v
özünü t sdiql m
t yinedicil rin istifad si zamanı
ld olunmu fikirl r müvafiq olaraq bu xs a a ıdakı
ç tinlikl rd n ziyy t ç kir:
Birinci t yinedici
Özünü t sdiqetm prosesind orta ç tinlikl r
(ehtimal ki, stress v ya dig r insanların
münasib ti
kimi kontekst faktorları s b bind n).
2
kinci t yinedici
Köm kçi qur u olamadan potensial qabiliyy tin
çox a a ı dü m si
3
lav l r
FBT
158
Üçüncü t yinedici
Köm kçi qur u vasit sil birg potensial qabiliyy tin
cüzi a a ı dü m si
1
FBT m lumat
panelin müvafiq olaraq, bu xsin v ziyy ti a a ıdakı
kild kodla dırılır:
d330.231
(4) varianta müvafiq olaraq a a ıdakı kodla dırılma da istifad oluna bil r:
a330.241
p330.2
4 saylı variantda özünü t sdiql m t yinedicisi v potensial qabiliyy t t yinedicisi istifad
olunduqda FBT-nin m lumat panelinin bir öz yind yerl dirm si üçün iki göst rici mövcuddur:
biri f allıq üçün, o biri is i tirak üçün. Bu göst ricil r eyni m nanı ifad edirs , onda
ziddiyy tl r deyil, h dd n artıq çoxluq mü ahid edilir. Lakin eyni m na ifad etm y n
göst ricil ri mü ahid etdikd , r smi ÜST kodla dırılması üslubu mövcud oldu undan
istifad çil r m lumat panelinin kodla dırılması üçün
h lletm alqoritmini i l yib
hazırlamalıdırlar:
q
p
q
c
kateqoriyası d
Bu çoxlu un aradan qaldırılmasının mümkün üsulları arasında potensial qabiliyy t t yinedicisi
f allıq kimi, özünü t sdiql m t yinedicisi is i tirak kimi n z r alına bil r.
Dig r imkan «günd lik h yat hadis l rin c lb edilm »ni
hat ed c k i tirak üçün lav
t yinedicil rin i l nib hazırlanmasından ibar tdir.
Gözl nilir ki, FBT istifad olunduqça v empirik m lumat toplanıldıqça yuxarıda qeyd olunan
variantlardan hansının t snifat istifad çil ri üçün daha üstün olması b lli olacaq. Empirik
t dqiqatlar «f allıq» v «i tirak» anlayı ların istifad sin daha çox aydınlıq g tir c k. Bu
anlayı ların müxt lif
rtl rd , müxt lif ölk l rd v müxt lif
m qs dl r üçün nec istifad
olunması haqqında m lumat bu sxemin sonrakı yenid n baxılması üçün ümumil diril bil r.