FBT
lav l r
159
lav 4
Misallar
A a ıda FBT konsepsiyalarının
müxt lif
raitl rd t tbiqini kas etdir n misallar verilib. Onlar
istifad çil rin t snifatın v onun parametrl rinin sas konsepsiyalarının istifad üsullarını v
t yinatını anlaması üçün köm k etm k m qs dil n z r d tutulub. lav m lumatı t limatlardan
(d rslikl rd n) v ÜST kurslarından ld etm k olar.
Potensial qabiliyy tin m hdudiyy tin v özünü t sdiql m probleml rin g tirib
çıxarmayan pozulma:
U aq dırnaqsız anadan olub. Bu anadang lm anomaliya strukturun (qurulu un) pozulmasından
ir li g lir v u a ın linin funksiyasına v yaxud u a ın bu ll n s ed bilm k qabiliyy tin heç
bir t sir göst rmir; bel likl , u a ın potensial qabiliyy ti a a ı dü mür.
Analoji olaraq, özünün
c miyy td yerini tapmaq probleml ri olmaya bil r – m s l n, ba qa u aqlarla oynadı ı zaman
g r onu acıqlandırmırlarsa v yaxud bu anomaliya s b bind n oyundan xaric etmirl rs . Ona
gör d , u aqda potensial qabiliyy tin a a ı dü m si halı v yaxud özünün realla dırılması
probleml ri mü ahid olunmur.
Potensial qabiliyy tin a a ı dü m sin g tirib çıxarmayan, lakin özünü t sdiql m
probleml rini m l g tir n pozuntular:
Diabet x st liyind n
ziyy t ç k n u aqda funksiya pozuntuları mövcuddur: m d altı v zin
insulin ifrazetm funksiyası adekvat deyil. Diabet medikamentoz üsulla,
xüsusil d insulin
vasit sil n zar t edil bil r. Orqanizmin funksiyaları (insulinin s viyy si) idar olundu u zaman
pozuntularla laq dar olan potensial qabiliyy tin a a ı dü m si mü ahid olunmur. Lakin diabetli
u aq
k rin istifad sind n m hdudla dırılma a m cbur oldu u üçün, çox guman ki, yolda ları
v yaxud tanı ları il birlikd qida q bul etdiyi zaman c miyy td özünün realla dırılması
probleml ri
il üzl
bil r. Uy un olan qidanın azlı ı ng l yaradacaq. Buna gör , g r u a ın
müvafiq m hsullarla t min olunmasına z man t ver n addımlar atılmasa, potensial qabiliyy tin
m hdudiyy tl ri olmadı ına baxmayaraq u a ın onu hat ed n real mühitd c miyy tin h yatına
c lb olunması a a ı dü c k.
Dig r bir misal – hal- hvalı il
laq dar ba qa ikay tl r olmadıqda üzünd vitiliqo olan individ.
Bu kosmetik problem potensial qabiliyy tin a a ı dü m sin s b b olmur. Lakin individ vitiliqo
s hv n cüzam kimi qiym tl ndiril bil n v bu s b bd n yoluxucu x st lik hesab edil n yerd
ya aya bil r.
Buna gör d , individi h qiq t n hat ed n traf mühitd bu neqativ münasib t
xsiyy tl rarası qar ılıqlı f aliyy td
h miyy tli özünü t sdiql m probleml rin g tirib
çıxardan mane l r yaradacaq.
lav l r
FBT
160
Potensial qabiliyy tin a a ı dü m sin g tirib çıxardan,
raitd n asılı olaraq realla dırılma
probleml ri il mü ayi t edil n v edilm y n pozuntular:
qli inki afdan mühüm d r c d geri qalma qli bir pozuntudur. O, müxt lif kateqoriyalarda
individin potensial qabiliyy tinin mü yy n d r c d a a ı dü m sin s b b ola bil r. Lakin, traf
mühitin faktorları h yatın müxt lif domenl rind individin özünün realla dırılma dol unlu una
t sir ed bil r. M s l n, bu cür qli pozuntusu olan u aq ümumi populyasiya
üçün çox da yüks k
t l bl ri olmayan traf mühitd kiçik sıxıntı keçir bil rdi, harada ki, u aqdan sad , t krar olunan
m s l l rin h yata keçirm si t l b olunur.
Bel bir traf mühitd , müxt lif h yat
raitl rind
u aq özünü yax ı realla dırır.
R qab tin v yüks k t labatlar traf mühitind böyüy n bel bir u aq is
vv lki u aqla
müqayis d h yat müxt lif v ziyy tl rind özünün realla dırılmasında daha çoxlu sayda
probleml rl üzl
bil rdi.
Bu misal n z r alınmalı iki aspekt diqq t yetirir. Birinci aspekt – real mühit uy un olmalı
individin f aliyy ti müqayis edil n populyasiya norması v yaxud standartdır. kinci aspekt -
traf mühit faktorlarının mövcud olması v yaxud olmamasıdır ki,
bu da f aliyy t
yüngüll dirici v yaxud l ngidici t sir göst r bil r.
Potensial qabiliyy tin a a ı dü m sin g tirib çıxartmayan, lakin realla dırılma
probleml rini m l g tir n vv l ba vermi pozuntu:
K skin psixozdan sonra müalic olunmu , lakin ruhi x st dam asını almı individ insanların
onların trafında mövcud olan neqativ münasib tl r gör m
ulluq domenl rind v yaxud
xsiyy tl rarası qar ılıqlı laq l rin realla dırılmasında probleml rl üzl
bil r. Bu s b bd n
onun m
ulluq prosesin v ictimai h yata c lb olunması l ngiyir.
Ox ar realla dırılma probleml rin meydana g lm sin g tirib çıxaran potensial
qabiliyy tin f rql n n pozuntuları v z ifl m l ri:
ndivid (kvadriplegiya) (m s l n,
l klaviaturası il t chiz olunmu kompüterd n istifad ) i
ratl ri il üy unla mayan a kar pozuntular s b bind n i q bul edilm y bil r.
yeri
xüsus n
individin özünü realla dırılmasını yüngüll dirm k üçün uy unla dırılmayıb (m s l n,
l
klaviaturasını v z etm y imkan ver n s sin t yin edilm si proqram t minatı).
Cüzi ifad olunmu kvadriplegiya il ba qa bir individ i l ba lı v zif l rin yerin yetirilm si
üçün potensial qabiliyy tin sahibi ola bil r, lakin i l t min ola bilm z, çünki m hdudla dırılmı
h yat f aliyy ti olan xsl rin i q bul faizi (kvotası) artıq üst l nib.
Çarxlı kreslodan istifad etm kl düz l n ( lilliyi aradan götürül n) - f allıq m hdudiyy ti olan,
t l b olunan i in yerin yetirilm si
üçün qabiliyy tin malik olan, lakin i yerin çarxlı kreslo
üz rind h r k t etm k üçün lveri li olmadı ından üçüncü individ i q bul edil bilm z.