FBT
lav l r
169
PBT 1980-cı il istifad sind ç tinlikl r rast g linirdi.
Güman edilirdi ki, onun istifad si
üçün sad l dirm aparmaq lazımdır: yenid n baxılma detalla dırmadan çox
sad l dirm y yön ldilmi dir.
Kontekst faktorlar (xarici – traf mühüt faktorları/daxili – xsi faktorlar) sosial
çatı mazlı ın formala dırılması prosesinin sas t kil edicisi hesab olunur (PBT 1980-cı
il-d qeyd olundu u kimi). Onları PBT ç rçiv sind
lav sisteml r kimi inki af etdirm k
lazım idi.
Bununla bel ,
traf mühitin sosial v fiziki faktoru v onların pozulma,
m hdudla dırılmı h yat f aliyy ti v sosial çatı mazlı ı il
laq si m d niyy t n n l ri
il sıx ba lı oldu undan, onlar PBT daxilind ayrıca s viyy kimi olmamalı idil r. Buna
baxmayaraq, traf mühitin t snifatı amili milli v ziyy tl ri t hlil ed rk n v q rarların
milli s viyy d t rtib edilm sind faydalı ola bil rdi.
Pozuntular sas bioloji mexanizml rin öyr nilm sind mü yy n olunmu nailiyy tl ri
ks etdirm lidir.
T snifatın yenid n baxılmasının ba lıca m qs dl rind n biri onun müxt lif m d niyy tl r
üçün t tbiq edil bil n v universal olmasıdır.
T lim v t qdim üçün materialların yaradılması da yenid n baxılma prosesinin sas
m qs dl rind n biri idi.
PBT–2 beta-1 v beta-2 layih si:
1997-ci ilin mart ayında vv lki ill r d toplanmı t klifl ri c ml dir n Beta-1 t snifat layih si
yaradılıb. Bu layih ni yenid n baxılmaya h sr olunmu 1997-ci ilin aprel ayında
keçiril n
mü avir d müzakir etdil r. Ona mü avir nin q rarlarını 1997-ci ilin iyun ayında daxil
edildikd n sonra PBT–2 beta-1 layth si ilkin sınaqlar üçün n r olunub. 1999-cu ilin yanvar v
aprel ayları arasında Beta-1 yerli t bii
raitl
laq dar olan sınaqlar zamanı
ld olunan
ümumil dirilmi m lumatlara v c v b n tic l rin
saslanan Beta-2 layih si yazılıb.
T dqiqatların n tic l rini özün daxil ed n bu layih PBT–2-y h sr olunmu 1999-cu il aprel
ayında Londonda keçiril n illik mü avir d t qdim olunub v müzakir edilmi dir.
mü avir nin
q rarlarını özün daxil etdikd n sonra 1999-cu il iyul ayında Beta-2 layih nin sayı artırılmı dır v
ilkin t crüb l r üçün buraxılmı dır.
lkin sınaqlar
Beta-1 layih sinin ilkin sınaqları 1997-ci il iyun ayından 1998-ci il dekabr ayına q d r
keçirilirdil r, Beta-2 layih sinin sınaqları is – 1999-cu il iyul ayından 2000-ci il sertyabr ayına
q d r.
lkin sınaqlar zamanı müxt lif sah l rd , eyni zamanda tibbi sı ortalanma, sosial müdafi , m k,
t hsil v , X st likl rin beyn lxalq t snifatından, Qullu a (baxıma) dair t snifatdan, T hsil
lav l r
FBT
170
standartlarının beyn lxalq t snifatından – ISCED istifad ed r k sa lamlıqda ba verin
d yi iklikl rinin t snifatına müraci t ed n dig r sah l ri daxil etm kl b rab r
ÜST-na üzv olan
ölk l rin geni i tirakı qeyd alınıb. Sınaqların m qs di istifad d olan t rifl rin
aydınla dırılması yolu il ümumi fikr (konsensusa) g lm k idi. lkin sınaqlar davam ed n
inki af, konsultasiya, ks laq , t kmill dirm v yoxlama prosesinin sasını t kil etdil r.
lkin sınaqlar Beta-1 v Beta-2 t rkib hiss si kimi a a ıdakı t dqiqatlar aparılıb:
t rcüm v dilçilik
qiym tl ndirilm si;
v ziyy tl rin qiym tl ndirilm si;
konfranslarda ümumi fikr g lm k üçün v f rdi
kild qoyulmu
sas suallara
cavabların verilm si;
t kilatlarla v ayrı-ayrı
xsl rl
ks laq ;
fakultativ (könüllü) sınanqlar;
t snifatın imkanları v qiym tl ndirilm zamanı alınan m lumatların etibarlılı ı (sınaq
zamanı v yaxud t klif edilmi nümun l r üz rind );
ba qaları, y ni mü yy n maraqları olan qrupların t dqiqatları.
T dqiqatlar çoxs viyy li probleml r v müxt lif m d niyy tl rd olan probleml r
yön ldilmi dir. N tic l ri ayrı-ayrılıqda m ruz edil n ilkin sınaqlara 50-d n artıq ölk v 1800-
d n çox ekspert c lb edilmi dir.
PBT-2 ilkin layih
Beta-2-nin ilkin sınaqları zamanı alınan m lumatlara saslanaraq v ÜST-nın qiym tl ndirm v
t snifat üzr ekspertl r komit sinin v
m kda lıq m rk zl ri arasında keçiril n konsultasiyaların
vasit sil 2000-ci ilin oktabr ayında ilkin layih PBT-2 t rtib edilmi dir. Bu layih 2000-ci ilin
noyabr ayında keçiril n t fti mü avir sind t qdim olunmu dur. Mü avir nin t klifl rin
m l
ed r k ilkin layih PBT-2 (dekabr 2000-ci il) 2001-ci ilin yanvar ayında ÜST-nın craiyy
Komit sinin baxılmasına verilmi dir. PBT-2 sonuncu variantı (versiyası) 2001-ci ilin may ayında
Ümumdünya S hiyy T kilatının 54-cü M clisind baxılıb v t sdiq edilmi dir.
Sonuncu variantın t sdiql nm si
F aliyy tin, h yat f aliyy tin v sa lamlı ın m hdudiyy tl rinin beyn lxalq t snifatı
adlanan
sonuncu variantın müzakir l rind n sonra Ümumdünya S hiyy M clisi 22 may 2001-ci il tarixli
WHA54.21 q tnam si il yeni t snifatı t sdiql di. WHA54.21 q tnam si bu cür s sl nir:
FBT
lav l r
171
Ümumdünya S hiyy M clisinin lli dördüncü sessiyası,
1. Pozuntuların beyn lxalq t snifatının ikinci n rini, F aliyy tin beyn lxalq t snifatı adı
altında m k qabiliyy tinin v sosial çatı mazlı ın (PBT) a a ı dü m sini, daha sonra
FBT ixtisarı il qeyd edil n h yat f aliyy tinin v sa lamlı ın m hdudiyy tl rini
T SD Q ED R;
2. Üzv
dövl tl rd xüsusi raiti v , xüsusil , g l c kd ba ver bil c k yenid n
baxılmaları n z r almaqla üzv dövl tl ri öz t dqiqatlarında FBT-d n müvafiq qaydada
istifad etm y ÇA IRIR;
3. Ba direktora üzv-dövl tl r onların xahi il FBT-nin istifad sind köm yin t min
etm sini T KL F ED R.