FBT
traf mühit amill ri
131
e5908 Xidm tl r, inzibati sisteml r v
m k v m
ulluq siyas ti, dig r d qiql dirilmi
e5909 Xidm tl r, inzibati sisteml r v
m k v m
ulluq siyas ti, d qiql dirilm mi
e595 Siyasi qurumlar, sisteml r v siyas t
S sverm , seçkil r v ölk d , regionda v birlikd , h mçinin beyn lxalq t kilatlarda idar etm
il ba lı qurumlar, sisteml r v siyas t.
e5950 Siyasi qurumlar
Strukturlar v yerli, regional v milli hökum tl rin, beyn lxalq t kilatların v bu
strukturlara seçilmi v ya t yin edilmi
xsl rin f aliyy ti, m s l n,
Birl mi Mill tl r
T kilatı, Avropa ttifaqı, hökum t, regional hakimiyy t, yerli orqanlar, n n vi liderl r.
e5951 Siyasi sisteml r
C miyy tin siyasi v iqtisadi hakimiyy tini t kil ed n hakimiyy tin icraedici v
qanunverici qolları, konstitusiya v ya siyasi t kilat doktrinası: mü ssis l r, hakimiyy tin
icraedici v qanunverici qollarının strukturları, ordu kimi dig r s lahiyy t veril n hüquqi
orqanlar v bu kimi strukturlar v onlarla laq li mexanizml r.
e5952 Siyasi t kilat
Siyasi h yatı t nziml y n siyasi siteml r t r find n formala dırılan v h yata keçiril n
qanunlar
v siyas t, m s l n, seçki kampaniyalarının idar edilm si siyas ti, siyasi
partiyaların qeydiyyatı v s sverm l r, beyn lxalq siyasi t kilatlarda üzvlük; sazi l r,
siyasi qanunvericilik v t limatlar daxil olmaqla.
e5958 Siyasi qurumlar, sisteml r v siyas t, dig r d qiql dirilmi
e5959 Siyasi qurumlar, sisteml r v siyas t, d qiql dirilm mi
e598 Xidm tl r, sisteml r v siyas t, dig r d qiql dirilmi
e599 Xidm tl r, sisteml r v siyas t, d qiql dirim mi l r
lav l r
FBT
132
lav 1
TAKSONOM K V TERM NOLOJ M S L L R
FBT t snifatı a a ıda göst ril n standart taksonomik prinsipl r uy un iyerarxiya sxemi üzr
t kil edilmi dir:
Orqanizmin t rkibi funksiyaları v strukturları, f allıq v i tirak,
h mçinin traf mühitin
amill ri, bir-birind n asılı olmadan t snif edilmi dir. Bir t rkib hiss nin terminl ri
dig rind t krar olunmur;
Kateqoriyalar h r bir t rkib hiss nin hüdudunda « ax l nmi a ac» tipi üzr el
yerl dirilib ki, n a a ı s viyy li kateqoriyalar onlara aid oldu u daha yüks k s viyy li
kateqoriyaların lam tl rini da ısınlar;
Kateqoriyalar bir-birini t krar etm m lidir, y ni eyni lam tli kateqoriyalar bir s viyy d
yerl dirilm yib. Lakin bu heç d o dem k deyil ki, individin f aliyy tinin t svir edilm si
üçün bir kateqoriyadan artıq kateqoriya istifad olunmur; z rur t yarananda bu cür
t crüb y yol verilir v h tta alqı lanır.
1. FBT kateqoriyaları terminl ri
Terminl r - dilçilik ifad l rind söz v ya ifad kimi mü yy n konsepsiyaların i ar l ridir.
Qarı ıqlıq yaradan terminl rin
ks riyy ti günd lik danı ıqda v yazıda adi m nada istifad
olunur. M s l n, «pozuntu», «h yat f aliyy tinin m hdudla dırılması» v «sosial çatı mazlıq»
adi hallarda bir-biri il
v z olunur, h rç nd PBT-nin 1980-ci il variantında bu terminl r
mü yy n m nalar ver n t rifl r göst rilmi dir. Yenid n baxılma prosesi rzind «sosial
çatı mazlıq» termini t snifatdan çıxarılmı , «h yat f aliyy tinin m hdudla dırılması» termini is
h r üç s viyy d , y ni orqanizm, individ v c miyy t s viyy sind istifad olunmaq üçün
ümumil dirilmi dir. Lakin müvafiq terminl rin seçimi zamanı h r hansısa bir sas
konsepsiyanın birm nalı
rh edilm si üçün aydınlıq v d qiqlik t l b olunur. Bu xüsusil ona
gör vacibdir ki, FBT,
bir t snifat kimi, bir çox dill r t rcüm edil c k. Konsepsiyaların ümumi
anlayı ından ba qa, mahiyy tini ist nil n dild d qiq ks etdir bil n terminologiyanın q bul
olunması da mühüm m s l dir. Bir çox alternativ mövcud ola bil r, lakin onların h ll olunması
d qiqlik, q bul oluna bilm v istifad üçün ümumi yararlı a saslanmalıdır. Ümid edilir ki, FBT
h m yararlı, h m d aydın olacaq.
A a ıda FBT-d istifad olunan b zi terminl r göst rilir:
Rifah – insan h yatının domenl rinin (o cüml d n fiziki, m n vi v sosial aspektl ri daxil
etm kl ) universallı ına i ar ed n ümumi termindir. Bu termind n «yax ı h yat» dem k
ist y nd istifad edirl r. Sa lamlıq domenl ri insan h yatının ümumi universallı ını t kil ed n
domenl r toplusudur. Bu münasib tl r a a ıdakı rifahı ks ed n diaqramda göst rilib:
FBT
lav l r
133
kil 1. Rifahın universallı ı
Sa lamlıq v sa lamlıq domenl rinin göst ricil ri. Sa lamlıq göst ricisi - bu FBT sa lamlıq
domenl ri h ddind f aliyy ti s viyy sidir. Sa lamlıq domenl ri «sa lamlıq» anlayı ı
ç rçiv sind
rh olunan h yat sah l rin i ar edir. H min sah l r sa lamlıq amill ri n z r
alınan zaman vv lc d n sa lamlıq amill ri il
rtl dirilmi kimi mü yy n edil bil r. FBT
sa lamlıq v domenl ri v sa lamlıqla ba lı olan domenl r arasında q ti h dd mü yy n etmir.
Sa lamlıq ünsurları v sa lamlıqla ba lı olan ünsurlar haqqında müxt lif konseptual t s vvürl rl
laq dar olan v FBT domenl rind
ks oluna bil n keçid (boz) zonası ola bil r.
Sa lamlıqla ba lı olan göst ricil r v domenl r. Sa lamlıqla ba lı olan göst rici sa lamlıqla
ba lı olan domenin h min FBT ç rçiv sind f aliyy t s viyy sidir. Sa lamlıqla ba lı olan
domenl r sa lamlı ın d yi ilm si
il mühüm laq si olan, birba a v ya ilkin olaraq sa lamlıq
amill ri il deyil, daha çox rifaha s b b olan dig r amill rl mü yy n edil n f aliyy t sah l ridir.
FBT-da yalınz sa lamlıqla ba lı olan rifah domenl ri t svir olunub.
Sa lamlı ın d yi ilm si – x s t lik (k skin v ya xroniki), pozuntu, z d v ya travma üçün
mü yy n edilmi ümumi termindir. Sa lamlı ın d y ilm si h mçinin dig r, y ni hamil lik,
qojalma, stress, anadang lm anomaliya v genetik meyl kimi hallar da n z rd tuta bil r.
Sa lamlı ın d yi ilm si PBT-da 10 kimi kodla dırılır.
F aliyy t – orqanizmin funksiyaları v strukturu, f allıq v i tirak üçün ümumi termindir. O,
individ (sa lamlı ında d yi iklikl r olan) v onun kontekst amill ri ( traf mühit amill ri v
xsiyy t amill ri) arasında olan qar ılıqlı t sirl rin pozitiv aspektl rin i ar edir.
H yat f aliyy tinin m hdudla dırılması – pozuntuların, f allı ın v i tirak etm k imkanının
m hdudla dırılması üçün ümumi termindir. O, individ (sa lamlı ında d yi iklikl r olan) v onun
kontekst amill ri ( traf mühit amill ri v
xsiyy t amill ri) arasında olan qar ılıqlı t sirl rin
neqativ aspektl rin i ar edir.
Orqanizmin funksiyaları – orqanizmin sisteml rinin fizioloji funksiyalarıdır (ruhi
funksiyalar
daxil olmaqla). «Orqanizm» termini insan orqanizmin bir bütövlük kimi yana ır. N tic etibarı
Rifahın dig r domenl ri:
T hsil
M
ulluq
Mühit
v s.
Rifahın sa lamlıq
domenl ri:
Görm qabilliy ti
Nitq
Yadda saxlama
v s.