Игтисадијјат илә сијасәтин бир-бири илә әлагәли олмасына сәбәб олан амилләрдән бири дә, истеһсал олунмуш малларын вә ја мәнфәә
Yüklə 1,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (2-2-4) QARŞİLİQLİ MÜBARİZӘ PRİNSİPİ
- (2-2-5) ӘHDӘ VӘFA PRİNSİPİ
70 da gücləndirmək məqsədilə, bəzi qeyri-müsəlman - xüsusilədə Məkkə və Şam ticarət yolunda yaşayan - qəbilələr ilə bir neçə bitərəf saziş imzalamışdır. Məsələn, hicrətin 2-ci ilinin səfər ayında Bəni Zəmrə qəbiləsi ilə bağlanılan sazişdə deyilirdi: "Həzrət Məhəmməd (s), Bəni Zəmrə qəbiləsinə hücum etməyəcəkdir və onlarda öz növbələrində müsəlmanlara hücum etməməlidir. Hər iki tərəf digərinin düşmənlərinə heç bir köməklik etməyib onları gücləndirməyəcəkdir". Bütün bunlara əsasən, əgər İslamın beynəlmiləl əlaqələrində ümumbəşəri çağırış və müştərək həyat prinsipini qəbul edəriksə, onda sülhsevər ölkələrin daxili işlərinə müdaxilə olunmamasını da qəbul etməliyik. İslamda bu məsələyə hörmətlə yanaşılsa da, bəzi hallarda, xüsusilə müsəlmanların ümumi mənafeyi ciddi təhlükə ilə qarşılaşdıqda, pozulması zəruri bir hala çevrilir. Başqa sözlə desək, bitərəflik prinsipi təbliğat və ümumbəşəri çağırışa maneəçilik yaradıb onu təxirə salmamalıdır. İslam dövləti müdaxilə etməmək prinsipini elan etməklə, iqtisadi və fikir mübadilələrin kəsilməsinin deyil, sülh və əmin-amanlıq tərəfdarı olduğunu bildirir. İslam, bitərəflik prinsipini qəbul etməklə, mədəni və ideoloji qarşılıqlı mübadilələrə can atır. O, belə bir prinsipi həyata keçirməklə, mədəni və ideoloji sahələrdə müxtəlif millətlərin üzünə geniş bir yol açdı. Bu yolda onun qarşısında duran və maneəçilik törədən bütün qüvvələrə qarşı isə barışmaz mövqe tutaraq, onlarla mübarizə aparır. Bunu da qeyd edək ki, İslam tarixində bu kimi hallara çox rast gəlmək olur. (2-2-4) QARŞİLİQLİ MÜBARİZӘ PRİNSİPİ İslamın nəzərdən qaçırmadığı məsələlərdən biri də, qarşılıqlı mübarizə prinsipidir. Bu prinsipdən təcavüzün qarşısının alınması və ərazi bütövlüyünün qorunulması məqsədilə, beynəlmiləl konvensiya və bəyanatlarda istifadə olunur. Bu günlərdə müxtəlif dövlət və millətlər ondan haqlı olaraq istifadə edərək, öz mövcudluğunu sübuta yetirir. Bu prinsip bəşəriyyət tərəfindən qanun şəklinə salınmazdan əvvəl Qurani- kərimdə belə açıqlanmışdır: “Sizə qarşı həddini aşanlara, sizdə 71 həmin ölçüdə həddi aşın [cavab verin]. Allahdan qorxun [qədərindən artıq əvəz çıxmayın] və bilin ki, Allah müttəqilərlədir” 1 . Allah-təala ümumi bir höküm verərək, hər bir müsəlmana həddi aşmadan təcavüzkarın qarşısında dayanıb, onlarla göstərdikləri təcavüzün müqabilində mübarizə aparmağı əmr edir. Belə bir əks- əməl yaradılış qanunu ilə də tam həmahəngdir. Bunun nəticəsində hətta bədənin sellulları belə, zərərverici mikrobların qarşısında durub, onların orqanizmə nüfuz etmələrinə imkan vermir. Heyvanat və bitkilər aləmi də, məhz bu yaradılış qanunundan istifadə edərək, təbii hadisələrin müqabilində müqavimət göstərə bilirlər. İslam, "Әgər bir tərəfinə sillə vurarlarsa, o biri tərəfinə də çevir, qoy oraya da vursunlar" deyən bu günki məsihiyyətin əksinə olaraq, heç vaxt öz davamçılarına belə bir höküm verməmişdir. İslam deyir: "Sənə qarşı nə qədər haqsızlıq olunubsa, bir o qədər mübarizə aparıb haqqını tələb et". Bu səbəbdən Quran müqavimət dedikdə həyat, rüsvaycasına təslim olmaq dedikdə isə, ölüm və fəlakəti nəzərdə tutur. Hətta əgər ölümlə nəticələnsə belə. Budur İslam məntiqi! Әlbətdə, deyilənlər xarici düşmənlərə aiddir və bunun, dostların əfv və güzəşt olunması ilə heç bir ziddiyyəti yoxdur. Bu kimi hallarda həddi aşmayıb təcavüzkara təcavüzünün müqabilində cavab vermək, olduqca vacib və riayət olunması zəruri olan məsələlərdəndir. Demək, düşmən təcavüz etməyənədək, bitərəflik və müdaxilə etməmək prinsipinə riayət olunmalıdır. Lakin hər hansı bir ölkə İslam ölkəsinə qarşı öz bitərəfliyini pozarsa, yaranmış şəraiti nəzərə alaraq, eyni əks-əməl göstərməlidir. Çünki, müvafiq əks-əməl göstərilmədikdə, müsəlman cəmiyyəti olduqca ağır şəraitlə üzləşməli olur. Demək, həddi aşmadan mübarizə aparmağın özünəməxsus məntiqi vardır. Bu bir növ cəzalandırma üsuludur. Elə bir cəzalandırma üsulu ki, onunla həm təcavüzə son qoyulur və eləcə də, özünümüdafiə qununi şəkildə həyata keçirilir. Bütün bu qarşıdurmaların məsuliyyəti isə, təcavüzkarın üzərinə düşür. Bir sözlə, İslam dövlətinin qorunması üçün təcavüzkarlara qarşı mübarizə aparılmalıdır. Әks təqdirdə, qeyd olunduğu kimi 1 Bəqərə surəsi, ayə 194 72 müsəlmanlara qarşı edilən təcavüzlərin sayı artacaq, hüquqları isə, daha da çox tapdalanacaqdır. (2-2-5) ӘHDӘ VӘFA PRİNSİPİ Beynəlmiləl əlaqələrdə böyük əhəmiyyət kəsb edən məsələlərdən biri də, əhdə vəfa prinsipidir. Bu məsələyə İslam dinində də böyük yer verilir. Belə ki, Qurani-kərimdə bu mətləbə işarə olunaraq deyilir: “O möminlər ki, əmanətlərini və əhdlərini qoruyub saxlayarlar [onlara tapşırışlmış əmanətə xəyanət etməz, verdikləri sözü yerinə yetirərlər” 1 , “Әhdə vəfa edin. Çünki [insan] əhd barəsində [qiymət günü] cavabdehdir” 2 , “Ey iman gətirənlər! Әhdlərə sadiq olun” 3 . Yuxarıda qeyd olunan ayələrdən belə məlum olur ki, əhdə sadiq qalıb onu qorumaq, tək müsəlmanların daxili əlaqələrinə deyil, bəlkə İslamın beynəlmiləl əlaqələrinə şamil olan olduqca gözəl bir xüsusiyyətdir. Peyğəmbərinin (s) həyat tərzinə nəzər saldıqda, o böyük şəxsiyyətin bağladığı saziş və əhdnamələrə daim sadiq qaldığının şahidi oluruq. Məsələn, Qureyş qəbiləsi ilə bağladığı sülh sazişinin beşinci bəndində deyilirdi: "Qureyşdən kim ağasının icazəsi olmadan Məhəmməh (s)-a qoşularsa, dərhal geri qaytarılmalıdır". Әbu Bəsir Məkkədən Mədinəyə gəlib orada sığınacaq almaq istədikdə, Peyğəmbər (s) Qureyş qəbiləsindən olan İbni Məğmundan Әbu Bəsirin geri qaytarılmasına dair məktub alır. Məktubda deyilirdi: "Bilirsən ki, səninlə şərt bağlayıb belə razılığa gəlmişik ki, bizlərdən birisi sənin yanına gəlib orada sığınacaq almaq istədikdə, ona sığınacaq verməyib geri qaytarmalısan. İndi bizim adamımızı geri qaytar". Peyğəmbər (s) sazişin beşinci bəndinə əsasən Әbu Bəsiri Məkkəyə geri qaytarır. Hərçənd Qureyş Әbu Bəsiri təhvil aldıqdan sonra yenidən Məkkədən qaçıb Mədinədə müsəlmanların yanına gəlir. Sülh sazişinin səkkizinci bəndinə - Umrətul quzaya əsasən, müsəlmanlar yalnız üç gün Məkkədə qala bilərdilər. Üç gün başa çatdıqdan sonra Qureyş onlara müddətin başa çatdığın elan edərdi. 1 Möminun surəsi, ayə 8 2 Isra surəsi, ayə 34 3 Maidə surəsi, ayə 1 Yüklə 1,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|