Ijtimoiy taraqqiyot sotsiologiyasi Ijtimoiy taraqqiyot tushunchasiga ta’rif bering. Sotsiologiyada ijtimoiy taraqqiyot

5.Progess va regress tushunchalariga ta’rif bering.
Progress (lot. Ilgarilanma harakat, muvaffaqiyat) – quyidan yuqoriga, oddiydan murakkabga tomon rivojlanish taraqqiyotni ifodalaydi. Progress tushunchasi “regress” tushunchasining ziddidir. Olamdagi o‘zgarishlarning ma’lum yo‘nalishda sodir bo‘lishi to‘g‘risidagi tasavvurlar qadim zamonlardayoq paydo bo‘lgan. Ko‘pincha antik mualliflar tarixni o‘zgarmaydigan hodisalarning oddiy izchilligidan iborat, umuman, “oltin davrdan” keladigan regressiv jarayon yoki bir xil takrorlanishi tarzida tasvirlaganlar. Progress xristian esxotologiyasi (tarixni muayyan yo‘nalishda kechadigan jarayon sifatida)dan emas, balki uning inkor etilishidan kelib chiqdi. Eng avvalo progress ilmiy bilish sohasida kuzatilsa, F.Bekon va R.Dikart o‘tmishga, orqaga qarayvermaslik kerak, ilmiy bilim olamni olg‘a rivojlantiradi, deb ko‘rsatdilar. Progress g‘oyasi ijtimoiy munosabatlar sohasiga ham (Fyurgo Kondarse) tatbiq etildi. Ma’rifatparvarlik falsafasi progressni inson aqlidan keltirib chiqardi. Boshqa ratsionalistik oqimlarga ham tarixiylik yod edi.
Regress (lot. orqaga qaytish) – rivojlanishda orqaga ketish, eski shakllarga qaytish, taraqqiyotning quyi darajasiga tushib qolishni anglatuvchi tushuncha. Aslida regress mohiyat e’tibori bilan barcha sistemalarga xos. Chunki murakkab sistemalarning yemirilishi – regress mazmunini tashkil etadi. Siyosiy hayot, madaniyat, maorif kabi ijtimoiy hodisalar jamiyatda kechayotgan jarayonlarning progressiv va regressiv harakterdaligini aniqlashda muhim o‘rin egallaydi. Masalan, jamiyatning siyosiy omillar ta’sirida regressga yo‘l tutishiga fashistik rejimlar hukmronlik qilgan mamlakatlarni kiritish mumkin. Jamiyat taraqqiyotida eskirgan shakllarga qaytish ham regressga misol bo‘ladi. Regressiv jarayonlarni alohida olingan insonlar ularning hayoti, xulqi misolida ham ko‘rish mumkin. Xususan, psixologiyada regressiv xulq deganda individning o‘z rivojlanishida oldingi davrlariga xos bo‘lgan xulqqa qaytishi tushuniladi. Regressiv tendensiyalar mavjud bo‘lsada, bu uning inson va insoniyat rivojida ustuvorligini bildiradi. Zero, u yoki bu regressiv jarayonlardan qat’iy nazar, insoniyat rivoji umuman progressiv harakterga ega.