İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
170 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum koþullardaki deðiþme, egemen sýnýflarý, siyasal iktidar biçimlerini de deðiþtirmek zorunda býrakýyordu. Yeni feodal devlet, büyük topraklarýn iktisadî birliðine da- yanan, merkezileþme eðiliminden ileri geliyordu. Siyasal birleþtirme ve merkezî devletlerin kuruluþu, ilerlemiþ feodalite çaðýnýn önemli olgularýndan biri oldu. Merkezî siyasal örgütlenme biçimlerindeki daha sonraki deðiþiklik, en tamamlanmýþ biçimlerini, Ýngiltere ve Fansada aldý. 20. yüzyýla deðin, sýnýf savaþýmýnýn, her seferinde kesin bir sonuca varmasý, baþka ülkelerden çok Fransada görüldü. Savaþýmda ka- palý alan görevi yapan deðiþik siyasal biçimler, en belirgin olarak, bu ülkede görülebilmekteydi. Fransada merkezileþme, 12. yüzyýl- da Kapetyenler zamanýnda [sayfa 197] baþlayýp 15. yüzyýlýn sonunda, Valvalar zamanýnda tamamlanmak üzere, krallýk iktidarýnýn derece derece güçlenmesinden ileri geliyordu. Fransa krallarý, büyük feo- dalleri birer birer yendiler. Büyük senyörler tarafýndan ezilmekte olan küçük ve orta feodallerden destek görüyorlardý. Kent ve kentliler, Fransanýn siyasal bakýmdan birleþtirilme- sinde ve krallýk iktidarýnýn güçlenmesinde, belirleyici bir rol oynadý. Zanaatçýlarýn ve tacirlerin, ticaret yollarýnýn güvenlik altýnda olmasýn- da ve içerde saðlam ticaret baðlarýnýn yaratýlmasýnda, çýkarlarý var- dý. Aralarýndaki savaþým yüzünden ülkede savaþlar ve yaðma gibi kargaþalýklar çýkmasýna neden olan bazý feodallere karþý, krallýk iktidarýný desteklemek için anlaþýyorlardý. Krallýk iktidarý, yani feodal sýnýfýn ortak çýkarlarýnýn sözcüsü, ticareti ve kentlerde zanaat imalâtýný koruyup gözetmekte yarar görüyordu ve bunun için de bu çaðda ilerici bir rol oynadý. Toplum Katlarýnda Feodal Monarþinin Kuruluþu Merkezî iktidar güçlenirken, Fransýz krallarý, gene de, uzun bir süre içinde kurumlaþmýþ olan bir feodal konseyi, zaman zaman toplantýya çaðýrýyorlardý. Bunu, önemli kararlar vermek için, laik ve dindar büyük feodallerin rýzasýný almak gereðini duyduklarý zaman yapýyorlardý. 12, yüzyýldan bu yana, krallar, büyük kentlerin varlýklý çevre- lerinin temsilcilerini bu konseye çaðýrdýlar. 14. yüzyýlýn baþlangýcýn- dan, Philippe IV zamanýndan bu yana da, bu meclisler, sürekli 171 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum meclisler haline geldiler ve Kuzey ve Güney eyaletleri için ayrýca toplanmakta olan eyalet meclislerinden farklý olarak Genel Meclis- ler (Etats Generaux) adýný aldýlar. Çeþitli toplum katlarýnýn rahipler, soylular ve kentliler tem- silcileri, krallýk iktidarý tarafýndan alýnan önlemleri kabul ediyor, karþýlýðýnda, bazý ödünler istiyorlardý. [sayfa 198] Böylece, hükümet üze- rinde dolaysýz bir etki kuruyorlardý. Meclisteki delegeler, ayrý ayrý yerlerde oturuyorlardý, Genel olarak, üst toplum katlarýnýn, rahiplerin (birinci kat) ve laik feo- dallerin görüþleri, kent temsilcilerinin görüþ ve fikirlerinden ayrý- lýyordu. O çaðda, baþka ülkelerde görülen, meclislerde temsil olun- ma, örneðin Ýngilteredeki parlamento, feodal devletin yeni bir aþamasý idi. Temsilî feodal devlet, toplum katlarý monarþisi (mon- archie des ordres), feodaller sýnýfýnýn egemenliðinin siyasal biçimi oldu. Bu, feodal toplumda üretici güçlerin ve üretim iliþkilerinin evriminde, yeni bir aþamaya uygun düþüyordu. Feodal devletin bu yeni biçimi de, egemen sýnýfýn, halk yýðýnlarýnýn sömürüsünü aðýrlaþ- týrma eðilimini karþýlýyordu. 4. MERKEZÎ RUS DEVLETÝ Rus Topraklarýnýn Birleþtirilmesi Merkezî Rus devleti, 15. yüzyýlýn sonunda kuruldu. Rus to- praklarýnýn iç birliði, 13. yüzyýldan beri Rusya üzerine çöken Tatar- Moðol boyunduruðunun devrilmesiyle ayný zamana raslar. Moskova, devletin merkeziydi. Feodal bölünmenin kaldýrýlmasý, yeni bir ik- tisadî ve kültürel ilerlemenin öncüllerini yaratýyordu. Rus topraklarýnýn birleþtirilmesi iþinin bitirilmesi ile devlet or- ganizmalarýnýn yapýsýnda deðiþiklikler ortaya çýktý. Artýk, prense, Boy- arlar (büyük feodaller) Konseyi, Boyarlar Dumasý yardým ediyordu. Dumada, ayný zamanda, belediye milislerinin þefleri, prens hazine- sinin muhafýzlarý, veznedarlar da yer alýyordu. Kentlere ve kantonla- ra (genel olarak bir yýl için) boyarlar ya da daha alt feodaller, arasýndan seçilen valiler gönderiliyordu. Ücret olarak, yükümlülükleri toplamak hakkýna, ya da o zamanlar denildiði gibi iaþe hakkýna sahiptiler. Bu sistem, yönetsel görevlerle prensin kiþisel yurtluðu- 172 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum nun yönetilmesi arasýnda [sayfa 199] çok açýk bir sýnýrlama yapmýyor- du. Rus topraklarýnýn birleþtirilmesi, baþýnda bir büyük-prens ile bir Rus feodal monarþisinin yaratýlmasý sonucunu doðurdu. Boyarlar Dumasý, giderek sürekli bir kurum haline geldi. Yönetim organlarý ortaya çýktý; bunlar, 16. yüzyýlda, prikazlar haline, bir tür bakanlý- klar haline geldiler. Büyük feodallerin ayrýcalýklarý azaldý. Yurtluk sahiplerinin, artýk en önemli sorunlarý çözümlemek haklarý yoktu; bu sorunlar, büyük-prens tarafýndan atanan ve prikaz tarafýndan denetlenen valinin yetkisi altýnda çözümleniyordu. Feodal bölünme çaðýnda, boyarlar ve kendi askerî birlikleri- ne sahip olan öteki feodaller, prense hizmet etmeyi reddedebilir- lerdi. Merkezî devlet bir kez kurulduktan sonra, büyük-prensler, boyarlarý, kendi uygun gördükleri biçimde mülklerini yönetme ve sadakat taahhüdünde bulunmaya zorladýlar. Bu, yurtluklar, sistem- iydi. Orta ya da küçük feodaller, prensin hizmetinde, yurtluklar, yani pomeste ya da dvorlar alýyorlardý. Pomeþçik (büyük top- rak sahipleri) ve dvoryane (soylular) terimleri buradan gelir. Kent- lerde ve köylerde, silah altýna alýnan milislerin sayýsý artmýþtý. Tisyatskinin (belediye milislerinin þefi) görevleri kaldýrýldý ve milis- ler büyük-prense baðlandýlar. Devlet hazinesine ve maliyeye ait ku- rumlar güçlendirildi, kendi yurtluklarýnda vergileri tahsil eden ve bunun önemli bir kýsmýný kendine ayýran büyük feodallerin ayrýcalý- klarý azaltýldý. Ama büyük feodallere karþý olan bu önlemler, köylülerin du- rumunda hiçbir deðiþiklik yapmýyordu. Tersine, senyörler, köylüleri sýkýþtýrmaya, onlarý ezmeye bakýyorlardý: sömürü artmýþtý. Rus devleti, özellikle, 16. yüzyýlýn ikinci yarýsýnda, Korkunç sýfatýyla anýlan Ývan IV zamanýnda güçlendi. Tahta geçer geçmez, kendisine Bütün Rusyalýlarýn Çarý unvanýný verdi. [sayfa 200] Pazar Baðlarýnýn Geliþmesi Merkezî Rus devleti, meta-para iliþkilerinin geliþmesiyle güç- lendi. Tek ulusal pazar, 18. yüzyýlda oluþtu. Ama bunun kökenleri, 16. yüzyýla deðin uzanýr. Zanaat sanayiinin kentlerde hýzla geliþmesi ve yerel pazarlarýn geliþmesi, bu devirde olmuþtur. 16. yüzyýlýn 80 yýllarýnda, Novgorod, yaklaþýk olarak, 200 meslek ve çeþitli sanayie sahipti; Kazanda 100 kadar meslek ve çeþitli sanayi vardý. Zanaat Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|