İnsan cəmiyyətinin inkişafı təbiətlə qarşılıqlı təmasda olmadan mümkün deyil
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
84 (V.L.Voeykov,2002).Deməli,ölüm təkamül nöqtüyi-nəzərindən izah oluna bilməyən və çox da sadə olmayan bir təzahürdür. Ölüm nədir? Orqanizmlərin qocalması və ölümünü aydınlaşdırmaq üçün ilk öncə,ölüm təzahürünün özü-özlüyündə nə olduğunu və onu şərtləndirən əlamətləri tapmaq lazımdır.Bu gün əksəriyyətin qəbul etdiyi versiya ondan ibarətdir ki, istənilən dağılmalar kimi,ölüm də A.Eynşteynin fizikanın əsas qanunu adlandırdığı termodinamikanın II qanunu ilə bağlıdır.Başqa sözlə,materiya üçün «ölü» vəziyyəti «həyat» vəziyyətindən daha sərfəlidir və ona görə də həmişə,materiya onun üçün ənənəvi olan termodinamik tarazlığa cəhd edəcəkdir.Nəzərə almaq lazımdır ki,bu qanun ətraf mühitlə maddə və enerji mübadiləsi olmayan,təcrid olunmuş sistemlər üçün formalaşdırılmışdır.Bu isə o deməkdir ki,əgər,sınaq borusunda zülal məhlulu götürərək,onu bütün təsirlərdən maksimum təcrid etsək,onda termodinamikanın II-qanununa əsasən zülal nə qədər dayanıqlı olsa da, parçalanmalıdır.Bizim Yer açıq sistem olduğu üçün sınaq borusu işıqlı yerə qoyulmalıdır.Aydındır ki,bu halda da,zülal parçalanacaqdır.Ancaq,bu zaman zülal yüz və min dəfələrlə sürətli parçalanmaya məruz qalır.Canlı sistemlərdə də belədir:kənar təsirlərdən təcrid olunsa belə,hüceyrə zülalı (fermentlər) gec-tez parçalanır.Bu səbəbdən də,hüceyrələrdə DNT (RNT) matrisalarında daim yeni zülalların biosintezi və köhnələrin məhvi prosesi baş verir.Biosintez sistemi zədələndikdə nasazlığı tezliklə aradan qaldıran reperasiya mexanizmi fəaliyyətə başlayır .Bundan başqa,hüceyrələr daim bölünür və əgər,onların hansındasa aradan qaldırılması mümkün olmayan zədələnmə yaranarsa,orqanizm «xəstə» hüceyrəni məhv etməli (apoptoz və ya nekroz yolu ilə) və yeni,sağlam hüceyrələrlə əvəzləməlidir.Əgər,bütün hüceyrələr eyni vaxtda zədələnib.tez də yeniləri ilə əvəzlənsəydi,canlı orqanizm (hər halda ,çoxhüceyrəlilər) ölümsüz olardı.Lakin,bu baş vermir.Orqanizmlərdə bioloji saatlar mövcuddur ki,bu saatlarda nəinki,bərpa prosesləri dayanır (orqanizm zədələnmələri bərpa etməkdən imtina edir).hətta mahiyyətcə əks prosesi-qocalmanı işə salır.Əgər,bioloji saatlar öz rejimindən saparsa,orqanizm açıq-aşkar qocalmağa başlayır. Qocalma və ölüm termodinamikanın II qanununun ali səviyyədə - canlı sistemlər səviyyəsində reallaşması kimi baxıldıqda daha anlaşılan olur.Bu qanuna görə,canlı və cansız materiya arasında fərq ondan ibarətdir ki,cansız materiya daxili səbəblərdən özü- özünə dağılır,canlı materiya isə müəyyən proqramların vasitəsilə dağılır.Çox böyük ehtimalla söyləmək olar ki,ölüm (qocalma) proqramı təkcə fərd səviyyəsində deyil,həm də növlər,əcdadlar səviyyəsində təsir göstərir.Rusiya herontoloqları A.Akifyev və A.Potapenko hesab edirlər ki,hər bir npv müəyyən nəsil sayına proqramlaşdırılmışdır (A.P.Akifyev,1997).Növün həyatı haqqında məlumatlar cinsi hüceyrələr vasitəsilə saxlanıla,ötürülüə və realla bilər. 85 Eksperimentlərlə sübut olunmuşdur ki,somatik (bədən) hüceyrələrdə keçmiş və gələcək həyat kəsikləri haqqında «yaddaş» saxlanılır.Növün həyatı hansı zaman kəsiyinə hesablandığını biz bilmirik.Lakin bu vaxt keçdikdə növ sürətlə «qocalmağa» başlayır və tezliklə məhv olur.Bizim dünyanın reallığı belədir: təbiətdə istər canlı,istərsə də cansız hər şey dağılır və məhv olur.Bu onun təkamülünün əsas istiqamətidir. Məlumdur ki,Aristotelin dövründən bu günə qədər təbiətdə yeni növün (hibrid genli növ müxtəlifliyi istisna olmaqla)yaranmasına dair heç bir dəqiq məlumat yoxdur,məhvolma halları isə kifayət qədərdir. (V.İ.Nazarov,2007,T.Yunker,2007). Təəssüf ki,antik dövrlərdə növlərin hansı sayda və necə məhv olmaları barədəbiz bilmirik.Ancaq,tarixdən qabaqkı dövrlərdə növlərin məhv olması barədə paleontolojo məlumatlara əsasən mühakimə yürütmək olar.Nəzərə almaq lazımdır ki,canlı məxluqatın qalıqları tapılmış geoloji laylar növlərin doğulması,yaranması haqqında deyil, yalnız məhv olması haqqında xəbər verir(nədənsə,təkamülçülər bunu unudurlar).Heç bir obyektiv səbəb olmadan növlərin məhvi canlı aləmin ümumi deqradasiyasını göstərir ki,bunu da yalnış kreatsizm mövqeyindən izah etmək olar. Bu isə,hazırdafərdlərin və növlərin qocalması proqramlarının mövcudluğu sualını aydınlaşdıra biləcək həyatın yeganə inlişaf modelidir.Yalnız bu nəzəriyyə aydınlaşdıra bilər:nə üçün növlərdən bəziləri sürətlə qocalır, ancaq, digərləri faktiki olaraq heç qocalmırlar;bəziləri çox uzunömürlü,digərləri isə qısaömürlü olurlar.Həqiqətən də,əgər növlərin genində məhvolmanın kodlaşmış daxili mənbəyinin reallığını sübut etmək bizə müyəssər olarsa,onda növün yaranmasını целопологания ideyasından kənarda heç cür izah etmək mümkün olmayacaq.Məhz,bu nöqteyi-nəzərdənAkifyev yazırdı:«Səthi biliklər bizi dindən ayırır,əsaslı biliklər isə bizi yenidən ona qaytarır» A.P.Akifyev,1997). Bütün qeyd olunanlardan belə qənaətə gəlmək olar ki,biz istəsək də,bəşəriyyət termodinamikanın II qanununu ləğv edə bilmədiyi kimi,növlərin məhv olmasını da dayandıra bilməz.Lakin,bu insanların bu proseslərə təsir edə bilməməsi anlama gəlmir. Digər genetik determinasiya olunmuş əlamətlər kimi,qocalmaya da xarici amillər böyük təsir göstərir.Deməli,şüurlu məxluq olan insan bu prosesi ya sürətləndirə,ya da,ləngidə bilər.Ona görə də,etiraf etməliyik ki,növlərin taleyi bizdən də çox asılıdır və onları gələcək nəsillər üçün qoruyub saxlamaq insanın borcudur. Mövzunu belə bir rezyume ilə sonuclamaq olar: Biomüxtəliflik-birmənalı müəyyənləşdirilməsi çətin olan bir konsepsiyadır.Adətə,bu anlayışdan bizim canlı ətrafımıza və təbii resurslardan dayanıqlı istifadəyə diqqət zərurəti kontekstində istifadə olunur. Azərbaycanda bioloji müxtəliflik Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|