İpek yolu è ипек йолу реäАÊсийа ùейяти: Аêèô Ìóñàéåâ

n 
İPƏK YOLU 
n 
2/2014
AZƏRBAYCAN UNİVERSİTETİ
162
malik olan ago sözü, məkan semantikalı leksik vahidlə birləşmədə istifadə olunub (acres);
absurdpaws (“absurd pəncələr”), hardaki kataxreza epitetlə uyğunlaşır və ya rustyrepertoire-
ofsmells (“paslanmış iylər repertuarı”), hardaki üç söz qeyri-standart cismi-məntiqi məna
əldə edirlər.
C. Apdaykın yaradıcılığının səciyyəvi xüsusiyyəti oxucuda təsvir olunan obyekt haqqında
əyani təsəvvür yaratmaqla bağlıdır ki, təbiətin və onun tərkib hissələrinin təsviri zamanı bu
cəhətlər bütün dolğunluğu ilə üzə çıxır və hərdən evfemizmlə uyğunlaşır: okeanı o many-
manedscud-thumper (“çox yallı sürücü”) adlandırır, tubofmalewhales (“kitlər üçün vanna”),
makerofwornwood (“meşəqıran”), shrub-ruster (“kolluğu məhv edən”), sky-mocker (“səma
masqaraçısı”), portlypusherofwaves (“dalğaların əzəmətli təqibçisi”), wind-slave (“külək
qulu”); ağcaqanadın vızıldamasını o evfemetik olaraq “nəğmənin sapı” (histhreadofsong)
adlandırır, onun xortumunu–“qüssələnən sapa susayan” (athirstybluestreak), özünü xırda
ağcaqanada müqabil isə o “hiyləgər, güclü Qarqantua” (acunning, strongGargantua) hesab
edir.
onun əsərlərinin dilinin ən parlaq xüsusiyyətlərindən biri onun yaradıcılığının adətən
hiperbola ilə uyğunlaşan qroteskin geniş yayılmasıdır: bu adi və gündəlik həyat axarının və
məişətdə istifadə olunan əşyaların bilərəkdən şişirdilmiş və təhrif olunmuş tərzdə ünsürlərini
təsvir edir, bu cəhət öz növbəsində fantastik xüsusiyyət çalarları daşıyır, reallıq ilə qeyri-re-
allığı, keçmiş ilə gələcəyi bir-birinə bağlayır. Beləliklə telefon sütunlarının əmələ gəlməsini
o, heç kimin heç bir zaman görmədiyi sehrli qarğanın qarıldaması ilə izah edir (eachpole,
acaw),  sütunların  özlərini  isə  o  “mifik  nəhənglər  irqi”  ilə  müqayisə  edir  (likearaceof-
giantsthatfadedintomeremythology).
Antitezlərin istifadəsi zamanı sənətkar insanın həyat və fəaliyyətinin bir çox aktual as-
pektlərinə toxunaraq müasir cəmiyyətin ziddiyətlərini çox dəqiq əks etdirir (mycar, legally-
parked, yetviolateshiswindows–“xüsusi olaraq ayrılmış yerdə mənim park edilmiş maşınım
qonşunun haqlarına qəsd edir”); absurdbutactual (“absurd, lakin real”). Antitezlər şəxs-
ləndirmələrlə uyğunlaşa bilər və öz tərkibində heç bir zidiyyət bağlayıcısı daşımaya bilər:
gravemountainsbellydance (“ciddi dağlar göbək rəqsi oynayırlar”), harda ki, dağlar təcəssüm
etdirilir,  onların ciddiyətinə və önəminə qarşı rəqs kimi qayğısız əyləncə və məzmunsuz
vaxt keçirmə qoyulur. Müəllif bəzi anlamları bir-birinə qarşı qoymağa müvəffəq olur və
onlar o öz növbəsində hansısa bir ortaq ünsürlə birləşdirir: nomancouldconceivesuchfinesse,
concaveor-vex (“heç bir insan belə bir zəriflik uydura bilməzdi, qabarıq və batıq”).
Con Apdaykın  yaradıcılığından  götürdüyümüz,  təhlil  etdiyimiz  bədii  ifadələrin  xü-
susiyyətləri onun təfəkkürünün və həqiqətin onun tərəfindən dərkinin qeyri-standartlığının,
qeyri-adiliyinin və çoxcəhətliliyinin sübutuna xidmət edir. Bütün bunlar onun şüurunda öz
əksini  tapmış  və  onun  ədəbi  yaradıcılığında  təcəssüm  olunmuşdur.  Müasir  yazıçının
yaradıcılığının təhlili zamanı onun amerikan ədəbiyyatında xüsusi yerinin olması və müəllif
tərəfindən ingilis stilistikasının, leksikologiyasının və linqvistikasının inkişafına, onun əvvəl-
lər mövcud olmayan yeni sözlər yaratmaq və müxtəlif leksik vahidlərin adi cismi-məntiqi
çərçivələrindən çıxaraq, onların gözlənilməz tərzdə birləşdirmək qabiliyyəti sayəsində ədəbi-

---

AZƏRBAYCAN UNİVERSİTETİ
163
n 
İPƏK YOLU 
n 
2/2014
bədii fikrə gətirdiyi çox böyük və qiymətli töhfəsinin əhəmiyyəti təmamilə aydın olur. və
beləliklə, onun sayəsində ingilis dilində ilk baxışdan durğunluq dərəcəsində olan semantik
sahələr genişləndirilmiş, sinteqmatik və paradiqmik əlaqələrlə zənginləşdirilmişdir.
Ədəbiyyat: 
1. vaqif Əjdəroğlu. Con Apdayk. seçilmiş əsərləri. Bakı: “Şərq-Qərb”, 2011, 648 səh.
2. updike J. Collected Poems: 1953-1993.  Knopf, 1995. - 387 р
3. http://www.apdayk.net.ru/lib/ar/author/238
4.  http://citaty.info/man/dzhon-apdaik
5. http://sibac.info/index.php/2009-07-01-10-21-16/886-2012-01-28-16-47-13
Abstract
SOME ASPECtS OF JOHN UPDIKES StyLy
Gunel HUSEyNOvA
Graduate student of Azerbaijan University
Reviewer: Doctor of Philology, prof. Qorhmaz Quliyev
Key words: the works of John updike, exspressions, epithets, metaphor in the works of
John updike
in this article we come to the conclusion that John updike is known for the idea that see -
mingly ordinary aspects of American life that are actually quite fascinating. updike wanted
readers to see the beauty and magic of life, so he tried to describe everyday things using the
most clear, but beautiful language possible. John updike’s difference from his contemporaries
was his using different type of lexicological styles, metaphors, epithets in his creation.
Резюме
НЕКТОРыЕ СПЕСИФИКАцИИ СТИЛИСТИКИ 
ДЖОНА АПДАЙКА
Гюнел ГУСЕЙНОВА
магистрант Университета  «Азербайджан»
Oтзыв: д.ф.н., проф. Горхмаз Гулиев
Ключевые слова: поэзия Джона Апдайка, выразительные средства, метафора 
Отзыв: профессор Коркмаз Кулийев
В етой статье я анализироваль поэтическое мастерство Джона Апдайка и он про-
изводит особый эффект на читателя. При раскрытии и анализе множества языковых
средств и приёмов, употребляемых поэтом в своём творчестве, обнаруживается всё
своеобразие, сложность и многогранность его мировоззрения, где находят своё вопло-
щение и интерпретацию разнообразные элементы действительности и культурные реа-
лии.

---