İQTİsadiyyati
Yüklə 119,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı və sayının artırılması, indidən gələcək üçün böyük əhəmiyyət kəsb etməkdədir. Qlobal bazarda tanınan bir markanın bilgi istehsal edən və ya İT sektorunda fəaliyyət göstərən qurumlardan çıxa bilmə şansının yüksəkliyini nəzərə alsaq, bu yöndə təhsilə investisi‐ ya qoymağın əhəmiyyəti daha rahat anlaşılmaqdadır. Çünki, bilgi çağında təhsilə bu gün qoyulan investisiya, gələcəklə bir‐ likdə markaya qoyulan investisiyadır. ‐ 148 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı Keyfiyyət nədir? * Müzəffər İsmayılov Ötən əsrin 50‐60‐cı illərinə qədər dünyada, istehsal etdiyi məhsulu rahatlıqla sata bilən istehsalçılar üçün ən əsas məsələ daha çox istehsal edə bilməkdi. “Nə qədər çox istehsal etsəm o qədər çox qazanaram” yanaşması keçərli idi. Bu illərdən sonra əvvəlki hakim anlayış, yerini qiymətə buraxmış, qiymət ən önəmli rəqabət vasitəsi olmağa başlamışdı. 80‐ci illərdən sonra isə gedərək güclənən rəqabət şəraitində istehsalçıların rəqabət üstünlüyü əldə etmələri üçün müraciət etdikləri faktor, “məh‐ sul keyfiyyəti” oldu. Əlbəttə günümüzdə artıq rəqabət üstün‐ lüyü əldə etmək üçün sadəcə “keyfiyyətli məhsul” yetməmək‐ də, buna əlavə olaraq müştərini məmnun salmaq və sədaqəti‐ ni artırmaq üçün fərqli metodlardan istifadə edilməkdədir. Bu məqalədə, “keyfiyyət”ə əlavə olaraq istifadə edilən metodları nisbətən kənarda qoyaraq, bu gün Azərbaycan bazarı üçün aktuallığını qoruyan “keyfiyyət” və ya keyfiyyətli məhsul üzə‐ rində dayanacağıq. Əvvəla qeyd etmək istəyirəm ki, keyfiyyət dedikdə, ağlımı‐ za ilk olaraq məhsul və ya xidmətin keyfiyyəti gəlməkdədir. Ancaq əslində məhsul və ya xidmətin keyfiyyətini bir nəticə olaraq qəbul etdikdə, keyfiyyət sözünə olduqca geniş bir məna yüklənməkdədir. İstehsal prosesində, nəticəyə çatmaq üçün diqqətə alınması lazım gələn faktorların keyfiyyəti də nəzərə alınmalıdır. Burada isə biz olduqca geniş mənada işlədilə bilə‐ cək keyfiyyət sözünü, “keyfiyyətli məhsul və ya xidmət” mə‐ nasında işlədəcəyik. Artıq, bazarın tələbləri istiqamətində respublikadakı firma‐ larının strategiyalarında keyfiyyət ön plana çıxmaqda, demək * 23 iyul 2005. ‐ 149 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı olar ki, bütün firmalar tərəfindən keyfiyyət sözü tələffüz edil‐ məkdə, “bizim məhsullarımız keyfiyyətlidir” imicinin yaradıl‐ ması hədəflənməkdədir. Bu kəlmə bizə nə ifadə edir? İstehsalçı “məhsul keyfiyyəti” dedikdə nə başa düşür? İstehlakçı “keyfiyyətli məhsul” ola‐ raq, nə gözləyir? Firmaların “bizim məhsulumuz keyfiyyətli‐ dir” deməsi ilə keyfiyyət əmələ gəlirmi? Alıcılar, keyfiyyət olaraq əsas nələrə diqqət etməlidirlər. Bu kimi və buna bənzər bir çox suala cavab vermək üçün, keyfiyyət mövzusunda bir çox araşdırmalar aparılmış, idarəet‐ mə elmində bununla əlaqəli ədəbiyyatın sayı olduqca artmış‐ dır. Ancaq buna baxmayaraq, keyfiyyət məfhumu fərqli şəkil‐ lərdə tərif edilmiş, idarəetmə alimləri tərəfindən ortaq qəbul edilən ümumi bir tərif formalaşmamışdır. Bəzi alimlər keyfiy‐ yəti, “məhsul və ya xidmətdə qüsur və yanlışların olmaması”, bəziləri isə “bir mal və ya xidmətdə mükəmməllik dərəcəsi” şəklində tərif etmişlər. Bunu, “keyfiyyət” məfhumunun ortaya çıxması və inkişafı‐ nın öncüllərindən biri olan, Joseph M. Juran; “keyfiyyət istifa‐ dəyə uyğunluq deməkdir” şəklində tərif etməkdədir. Yəni, Jurana görə bir məhsulun istifadəçisi tərəfindən istifadə edilə bilməsi, onun ehtiyaclarına uyğun şəkildə olması o məhsulun keyfiyyətli olması mənasına gəlməkdədir. Yenə bu mövzunun öncüllərindən hesab edilən Philip B. Crosby də Juranın tərifinə bənzər bir şəkildə keyfiyyəti, “keyfiyyət istənilən xüsusiyyət‐ lərə uyğunluqdur” şəklində tərif etmişdir. Ümumiyyətlə möv‐ zunun anlaşılması üçün bu gün; “keyfiyyət müştərilərin, mal və xidmətdən umduqlarının qarşılanması və hətta daha artığı‐ nın verilməsidir” şəklində bir tərif geniş olaraq istifadə edil‐ məkdədir. Bu təriflərdən də görüldüyü kimi, məhsulun key‐ fiyyəti, onun istifadəsindən asılıdır. Yəni istifadəçilərin xüsu‐ siyyətlərinə, istəklərinə və məhsul və ya xidmətdən nə um‐ ‐ 150 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı duqlarına bağlı olaraq keyfiyyət şəxslərə görə dəyişməkdə və fərqli anlaşılmaqdadır. Ədəbiyyatda mövcud olan, xüsusilə istehsalçıları maraq‐ landıran, digər bir görüşə görə keyfiyyətin tərif edilməsində, məhsulun ortaya çıxarılma prosesi diqqətə alınmalıdır. Buna görə bir məhsulun ortaya çıxma prosesi; istehsal öncəsi fəaliy‐ yətlər, istehsal anındakı fəaliyyətlər və istehsal sonrası fəaliy‐ yətlər olmaqla üç mərhələyə ayrılmaqdadır. Müəyyən bir keyfiyyəti əldə etmək üçün, istehsala başla‐ madan öncə, marketinq araşdırması, R&D (tədqiqat və inkişaf etdirmə), dizayn, proses mühəndisliyi və bənzəri fəaliyyətlə‐ rin yerinə yetirilməsi, lazımi xammal və materialın alınması lazım gəlir. Bu şəkildə istehsalçı, istehlakçıların məhsulda istə‐ dikləri özəllikləri müəyyən edə bilər, bu özəlliklərə uyğun xammal, material və hissələri satın ala bilər. Bu mərhələdə məhsulun “dizayn keyfiyyəti” yerinə yetirilmiş olur. Burada məqsəd, məhsulu istifadə edəcək olan istehlakçıların, arzu və istəklərini, məhsulu nə şəkildə görmək istədiklərini müəyyən‐ ləşdirib məhsulun dizaynına əks etdirməkdir. Bu mərhələ ta‐ mamlandıqdan sonra növbəti mərhələdə yəni məhsulun isteh‐ sal edildiyi mərhələdə, ilk mərhələdə müəyyənləşdirilmiş standart və spesifikasiyalara riayət edilməsinə diqqət edilməli‐ dir ki, burada da “uyğunluq keyfiyyəti”ndən bəhs edə bilərik. Bu keyfiyyət məfhumu, məhsulun, daha öncə müəyyən edil‐ miş özəlliklərə görə istehsal edilib edilmədiyinin müəyyənləş‐ dirilməsi üçün istifadə edilməkdədir. İstehsal sonrası fəaliy‐ yətləri ehtiva edən son mərhələdə; məhsul istehsal edildikdən sonra onun daşınması, müştəriyə çatdırılması prosesləri və müştəriyə çatdırılarkən və satış sonrası mənimsənən xidmətin keyfiyyətini açıqlamaq üçün qəbul edilən keyfiyyət məfhumu isə “istifadə keyfiyyəti”dir. Bu görüşə görə, yuxarıda bəhs edilən bu üç keyfiyyət məf‐ humundan hər hansı birində çatışmazlıq meydana gələrsə, nə‐ ‐ 151 ‐ Yüklə 119,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|