İQTİsadiyyati
Yüklə 119,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı mavi yaxalı işçilərin yerini bəyaz yaxalı mühəndislərin aldığı dövrə təsadüf etməkdədir. Artıq inkişaf etməkdə olan ölkə‐ lərdə də fəhlə sinfi azalırkən bilgi və xidmət sektorunun “yeni orta təbəqəsi” mütəmadi olaraq inkişaf etməyə başlayıb. Dünənin aparıcı sektoru olan neft və avtomobil sənayesi yerini informasiya və telekommunikasiya texnologiyalarına təslim edir. 1920‐ci illərin əsas istehsalı olan avtomobildə xam‐ mal və enerjinin payı 60 faiz olduğu halda, bilgi çağının əsas istehsalı olan mikro‐mexanizmlərdə xammal və enerjinin payı 2 faizdir. Bu onu göstərir ki, XXI əsr “çoxlu neft ehtiyatı olan, ən çox avtomobil istehsal edənlərin deyil, ən sürətli və güclü mikro‐mexanizmləri ən ucuz qiymətə istehsal edən ölkələrin əsri olacaqdır.” Buna görə də “XXI əsrin aparıcı ixtisasları” sırasında “Kompüter Elmi” ilk sırada yer alır. Bu sahədə ixtisaslaşan hər kəsin önü hər yerdə açıq görünür. “Kompüter mühəndisliyi” isə ikinci sırada yer almaqdadır. Kompüterlə əlaqədar olan “Proqram Analitiki” ixtisası isə yeni əsrin aparıcı iş sahələrin‐ dəndir. Dördüncü sırada yer alan sahə isə səhiyyə ilə əlaqə‐ dardır. Belə ki getdikcə insan ömrü uzandığına görə bu “fərdi və ailə tibb xidmətləri”ni də ön plana çıxardır. Beşinci sırada yenə səhiyyə ilə əlaqədar olan bir sahə önə çıxmaqdadır. Bu da “Fizioterapiya”dır. Bunun ardınca da “Kompüterlə mətbəəçilik və marketinq” işləri gəlməkdədir. Bitməkdə olan sənaye dövrü yeni işsiz insan ordusu da ya‐ ratdığı halda, OECD araşdırmaları informasiya və telekom‐ munikasiya texnologiyaları sektorunda dünya miqyasında işçi tələbatının 600 min ilə 1 milyon arasında olduğunu göstərir. Araşdırmalar, hələ 2002‐ci ildə Almaniyanın 200 min, İngiltə‐ rənin isə bu sahədə 90 mindən çox işçi açığı olduğunu ortaya qoymuşdur. Ona görə də Almaniya sadəcə Hindistandan bu sahədə çox sayda mühəndis idxal etmişdir. Hətta Türkiyənin ‐ 138 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı də 2003‐ci ildə bu sahədə mütəxəssis ehtiyacı 30 minin üzərin‐ də idi. Azərbaycan 1000 adam başına düşən 29 kompüter sayısı ilə qonşuları Ermənistan (16) və Gürcüstanı (20) qabaqlasa da, dünya ortalamasının (450‐500) çox altındadır. Bunun da əsas səbəbi inkişaf etmiş ölkələrdə informasiya texnologiyalarına yatırılan investisiyaların milli gəlirin 5‐6 faizi olduğu halda, Azərbaycanda bu nisbətin 0.001‐0.002 faiz belə olmamasıdır. Halbuki, sənaye çağına keçidin “lokomotivi” buxar maşın‐ ları və neft sənayesi idisə, bilgi cəmiyyətinə də keçidin “loko‐ motivi” kompüterlər olacaq. ‐ 139 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı ‐ 140 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı Ensiklopediya və virtual kitabxana * İlkin Sabiroğlu Dünyanın ən məşhur ensiklopediyası olan “Encyclopedia Britannica” ilk dəfə 1768‐ci ildə, yəni 236 il bundan əvvəl 3 cild şəklində İngiltərənin Edinburg şəhərində çap edildi. Brita‐ niya imperatorluğunun genişlənməsinə, ingiliscənin ən yayğın bir dil halına gəlməsinə paralel olaraq inkişaf etdi, yayğınlaş‐ dı. Qərb dünyasının ən məşhur informasiya mənbəyi halına gəldi. 1930‐cu illərdə amerikalılar tərəfindən satın alınaraq Chicagoda Chicago Universitetinə bağlı olaraq nəşr edilməyə başladı. “Encyclopedia Britannica” niyə bu qədər məşhurdur? Bu ensiklopediya, 1768‐ci ildən bu yana dəfələrlə yenilənə‐ rək, genişləndirilərək nəşr edildi. “Encyclopedia Britannica”, Chicago Universiteti və ABŞ‐dakı bir sıra universitetlərlə ya‐ naşı olaraq, Almaniya, İngiltərə, İtaliya, Hollandiya, İspaniya, Fransa, Portuqaliya və Kanadadakı 26 universitetin elmi əməkdaşlığı ilə nəşr edilir. 5 mindən artıq yazar, araşdırmaçı və elm adamının mütəmadi dəstəyini alır. Və ən əhəmiyyətlisi odur ki, içindəki bilik və məlumatların obyektivliyinə kimsə şübhə etmir. Hətta ABŞ məhkəmələri tərəfindən “Encyclope‐ dia Britannica”dakı faktlar dəlil olaraq qəbul edilir. Azərbaycanın dövlət başçısı 2004 ‐2008‐ci illərdə “Azərbay‐ can Milli Ensiklopediyası”nın (AME) nəşr olunması haqda sə‐ rəncam imzalayıb. Sərəncamda 1976‐87‐ci illərdə çap olunmuş Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasının (ASE) Azərbaycan tari‐ xində bilik və məlumatların bütün sahələrini əhatə edən ilk universal əsər olduğu deyilir. O cümlədən, Azərbaycan dövlət müstəqilliyini qazandıqdan sonra xalqın həyatında mühüm ic‐ * 17 yanvar 2004. ‐ 141 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı timai‐siyasi, tarixi, elmi və mədəni dəyişikliklər baş verdiyi və bununla bağlı AME‐nin yeni latın qrafikasında hazırlanması‐ na ehtiyac olduğu vurğulanır. Dövlət başçısı həmçinin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında” sərəncam imzalayıb. 2004‐cü ildə latın qrafikası ilə çapı nəzərdə tutulan əsərlərin siyahısı sərəncama əlavə olunub. Siyahıda Azərbay‐ canın klassik ədəbiyyatı, dünya ədəbiyyatı, eyni zamanda, lü‐ ğətlər və ensiklopediyalar var. 2005‐2008‐ci illər üçün də yeni siyahı tərtib ediləcək. Sərəncam ilə yenidən çapı nəzərdə tutu‐ lan kitabların mətnlərinin elektron daşıyıcıları və internet vasi‐ tələri ilə yayılması, latın qrafikasında “Azərbaycan ədəbiyyatı‐ nın virtual kitabxanası”nın yaradılması nəzərdə tutulur. Bütün bunları vaxtilə latın qrafikasına keçidi tənqid edən‐ lərə cavab kimi qiymətləndirmək mümkündür. Çünki belə bir zərurəti yaradan başlıca amillərdən biri sistem dəyişikliyidirsə (sosialst sistemin dağılması), digər mühüm amil də latın qrafi‐ kasına keçiddir. Nəticədə, Azərbaycan, əksər yazılı ədəbiyya‐ tının virtual kitabxanasını yarada bilən dünyanın nadir ölkələ‐ rindən birinə çevrilə bilər. Hazırda ensiklopediyaların elektron variantlarından istifa‐ də imkanları genişləndiyindən Azərbaycan Milli Ensiklopedi‐ yasının da elektron variantının hazırlanması planlaşdırılır. En‐ siklopediyaların mütəmadi olaraq yenilənməsi, nəşri və satışı çox çətin işdir. Lakin elektron variantının yaradılması bu pro‐ sesi asanlaşdıracaq. Məlumatları dövri olaraq yeniləmək və in‐ ternet üzərindən yayımlamaq mümkün olacaq. Yazımızın əvvəlində də qeyd etdiyimiz kimi ensiklopedi‐ yanın dəyərini artıran əsas amil içindəki bilik və məlumatların sıxlığı və obyektivliyidir. Ona görə də yeni nəşr ediləcək en‐ siklopediyada subyektiv mülahizələrə, şərhlərə yer verilmə‐ məlidir. ‐ 142 ‐ Yüklə 119,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|