İQTİsadiyyati
Yüklə 119,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı sı, kiçik sahibkarlıq subyektləri üçün vergi sisteminin səmərə‐ liliyinin artırılması, kredit təminatı sisteminin təkmilləşdiril‐ məsi və bununla bağlı girov mexanizminin tətbiqini nəzərdə tutan tədbirlər nəzərdə tutulur, ön sıraya çəkilir. Proqramın üçüncü ‐ “KOS sektorunda struktur dəyişikləri‐ nə və texnoloji inkişafa kömək” ‐ bölməsində KOS ilə iri müəs‐ sisələr arasında kooperasiya əlaqələrinin genişləndirilməsi məqsədilə kompleks tədbirlər, o cümlədən, hüquqi normativ bazanın inkişafı, müəssisələrin kooperasiyasının yaradılması, metodik materialların hazırlanması və digər tədbirlər müəy‐ yən edilmişdir. Dördüncü bölmədə KOS‐a texniki kömək və insan amilinin inkişaf üzrə tədbirlər nəzərdə tutulmuşdur. Bu bölmədə sahib‐ karlığın informasiya təminatının yaxşılaşdırılması məqsədilə “İnternet‐biznes” xidmətinin təşkili, KOS tədris mərkəzinin yaradılması və bu məqsədlə tədris‐metodiki və məsləhət yö‐ nümlü dərs vəsaitlərinin hazırlanması və s. öz əksini tapmış‐ dır. Fikrimizcə, burada dövlət eyni zamanda qurum daxili təh‐ silə və bəşəri kapital yetişdirməyə də aktiv bir şəkildə dəstək verməlidir. Proqramın beşinci bölməsi isə sahibkarlığın regional inki‐ şafının sürətləndirilməsi məsələlərinə həsr olunmuşdur. Bu baxımdan, proqram Azərbaycan Respublikasının regionlarının investisiya xəritələrinin hazırlanmasını, regional inkişafın mü‐ vafiq mexanizmlərinin həyata keçirilməsini, regional infra‐ strukturun yaradılmasını və inkişafını, yerli icra hakimiyyətini və özünüidarəetmə orqanlarının bu sahədə fəaliyyətinin güc‐ ləndirilməsini nəzərdə tutur. Bu baxımdan, regional investisi‐ ya xəritələrinin hazırlanmasında lokal sahibkarların da qərar mexanizminə cəlb edilməsi faydalı olacaqdır. Regionlar üzrə fərqli gəlir vergisi dərəcələri 2003‐cü il yan‐ varın 1‐dən tətbiq edilməkdədir. Bu qaydaya uyğun olaraq, ‐ 212 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı Abşeron yarımadasında yerləşən müəssisələr ən yüksək dərə‐ cə ilə ‐ 25 faizlə gəlir vergisi ödəyir. Gəncə, Sumqayıt, Mingə‐ çevir və Əli‐Bayramlı şəhərlərində və bu şəhərlərin ətraf ərazi‐ lərində işləyən müəssisələr gəlirin ‐ 20 faizi, Azərbaycanın dağ rayonlarında və Naxçıvan Muxtar Respublikasında fəaliyyət göstərən müəssisələr ‐ 10 faizi, ölkənin digər rayonlarında işlə‐ yən müəssisələr isə ‐ 15 faizi həcmində vergi ödəyirlər. Fikri‐ mizcə vergi mexanizmində sahə və regional diferensiallaşdır‐ ma sistemini daha da rasional və aktiv hala gətirmək lazımdır. Çünki bu cür vergi tutma sistemi regionların və iqtisadiyyat bölmələrinin balanslaşdırılmış inkişafına xidmət etməkdədir. Qeyd edək ki, cari ilin ilk 9 ayında maliyyələşdirilmiş layi‐ hələrin 75 faizindən çoxu respublikanın regionlarının payına düşməkdədir. Ayrıca kredit ayrılmış layihələrin 94 faizinin is‐ tehsal və emal yönümlü olması da müsbət qarşılanmalıdır. Bu layihələr üzrə 6 mindən artıq yeni iş yeri yaradılıb. Müvəkkil kredit təşkilatlarının şəbəkəsi genişləndirilib və onların sayı 24‐ə çatdırılıb. Qeyd edək ki, 2004‐cü ildə sahibkarlığın inkişa‐ fına cəmi 100 milyard manat vəsait ayrılıb. 2005‐ci ildə dövlət büdcəsindən Sahibkarlığa Kömək Milli Fonduna 200 milyard manat vəsaitin ayrılması nəzərdə tutulub. Fəqət bu rəqəmin KOS‐ların texnoloji infrastruktur investisiyaları üçün çox ye‐ tərsiz olduğu aşkardır. Nəhayət, proqramın altıncı bölməsində sahibkarların hü‐ quqlarının müdafiəsinin gücləndirilməsi üzrə problemlərin həlli öz əksini tapmışdır. Bu bölmə sahibkarların dövlət qey‐ diyyatı və fəaliyyəti sahəsində onların hüquqlarının müdafiə‐ sinin etibarlı müdafiəsi mexanizmlərinin yaradılması ilə bağlı məsələləri əhatə edir. Burada nəzərdə tutulan tədbirlər eyni zamanda, sahibkarlıq fəaliyyətinə qanunsuz müdaxilələrin aradan qaldırılmasını təmin edəcəkdir. Bunun istənilən səviy‐ yədə tətbiq edilməsi üçün isə tam ixtisaslaşmış və siyasi ba‐ xımdan müstəqil məhkəmə sisteminə ehtiyac var. ‐ 213 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı Qeyd edək ki, Azərbaycanda KOS‐la əlaqədar ən böyük problem əlaqəli qanunvericilik hökmlərinin tətbiq mərhələsin‐ də yaşanan çatışmazlıqlardır. Ayrıca müəssisələrin hüquqi şəxs meydana gətirmə metodları bürokratik əngəllər minimu‐ ma endirilərək asanlaşdırılmalı və bu təşviq edilməlidir. Çün‐ ki hüquqi şəxs statusu kommersiya banklarından kredit al‐ maqdan tutmuş dövlət qurumları ilə münasibətlərə qədər bir çox prosesdə ciddi sıxıntıların ortadan qalxmasına səbəb ola‐ caqdır. Yenə hazırda KOS müəssisələrinin 70 faizinin Bakı şə‐ həri və ona yaxın ərazilərdə yerləşməsi də ciddi bir problem‐ dir. Bu da regionlar arası qeyri‐bərabər və ədalətsiz bölgü problemini gündəmə gətirməkdədir. Bundan yayınmanın yo‐ lu stimullaşdırılmış regionlar praktikasını effektiv bir hala gə‐ tirməkdir. Fəqət bu mövzu təşviqləri aşan, o yerlərdə keyfiy‐ yətli iş gücü, texnoloji infrastruktur, yetərli kapital kimi ümu‐ mi investisiya şəraitini maraqlandıran mövzulardır. Sahibkarlarla bağlı vergi yükü də yüngülləşdirilmişdir. Be‐ lə ki, mənfəət vergisi 35 faizdən 25 faizə qədər azaldılmışdır. Bu dünyadakı ümumi trendə uyğundur. Belə ki, 1996‐2002 il‐ lərində OECD ölkələrində ortalama Mənfəət Vergisi 7 faiz ge‐ riləmişdir (38‐dən 31‐ə). Dolayısilə Azərbaycanda mənfəət vergisi OECD ortalamasından kiçikdir. Fəqət Azərbaycanla, KOS‐lardan gözlənən fayda baxımından, müqayisə oluna bilə‐ cək bəzi OECD ölkələrinə nəzər saldığımızda bu rəqəmin də (mənfəət vergisinin) yüksək olduğu görülməkdədir. Məsələn, İrlandiyada bu rəqəm 16 faiz, Macarıstanda 18 faiz, İslandiya‐ da 18 faiz və İsveçrədə 24 faizdir. Bu rəqəmlər xüsusilə son 10 ildə ciddi bir iqtisadi sıçrayış göstərən İrlandiyada 22 faiz (38‐ dən 16‐ya) və Macarıstanda da 15 (33‐dən 18‐ə) faiz düşmüş‐ dür. Azərbaycan vergi təşviqləri ilə əlaqədar tövsiyə edilə bilə‐ cək başqa bir praktika da vergi tətili (tax holiday) olaraq ad‐ ‐ 214 ‐ Yüklə 119,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|