İQTİsadiyyati
Yüklə 119,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnsan və xarici kapital *
Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı 22 martda Azərbaycan Respublikası dövlət başçısı tərəfin‐ dən imzalanan sərəncamla özəlləşdirmə prosesində xarici in‐ vestorların iştirakına icazə verilsə də, qanunvericilik səviyyə‐ sində onların iştirakını məhdudlaşdıran sahələr müəyyən edil‐ məyib. Özəlləşdirilmədə xarici kapitalın rolu düzgün qiymət‐ ləndirilməsə, bu Azərbaycan iqtisadiyyatını iqtisadi təhlükə‐ sizlik problemi ilə üzləşdirə bilər. Unutmayaq ki, Azərbaycanla Ermənistan arasındakı müna‐ qişə ilə bağlı hazırkı “nə hərb, nə də sülh” vəziyyəti uzun müddət davam edə bilməz. Bu gün Azərbaycanın işğal olun‐ muş torpaqlarını hərb yolu ilə azad etmək variantı istisna edil‐ məməkdədir. Belə bir vəziyyətdə, ikili standartların hökm sür‐ düyü dünyada, Azərbaycan üçün bu problemin nə qədər əhə‐ miyyətli olduğu nəzərdən qaçırılmamalıdır. Müharibənin ye‐ nidən başlayacağı təqdirdə, həmin xarici investorların təmsil etdikləri dövlətlərin Azərbaycanın haqlı mübarizəsində tuta‐ caqları mövqe qeyri‐müəyyəndir. Nəzərə alaq ki, həmin döv‐ lətlərin tutacağı mövqe bu investorların da Azərbaycandakı fəaliyyətinə birbaşa təsir göstərə bilər. Buna görə də, Azərbay‐ can hökuməti özəlləşdirmə prosesində ölkənin iqtisadi təhlü‐ kəsizlik problemini hər zaman diqqət mərkəzində saxlamalı‐ dır. ‐ 311 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı ‐ 312 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı İnsan və xarici kapital * Natiq Sabiroğlu İnvestorlar Azərbaycana sadəcə altında neft olan torpaq parçası kimi baxırlar Nəhayət, çox gözlənilən Birləşmiş Millətlər Ticarət və İnki‐ şaf Konfransının (UNCTAD) 2003‐cü il Beynəlxalq İnvestisiya Raportu açıqlandı. Raportda diqqəti ən çox cəlb edən ölkə İr‐ landiya oldu. Belə ki, 5 milyon əhalisi olan bu ölkə adı çəkilən raporta görə, son on ildə 157 milyard ABŞ dolları həcmində birbaşa xarici investisiya cəlb edib (müqayisə üçün qeyd edək ki, xarici investisiyaların həcmi ilə çox öyünən Azərbaycan iq‐ tisadiyyatına son 5 il ərzində cəmisi 6,5 milyard dollar birbaşa xarici investisiya qoyulub). 90‐cı illərin əvvəllərinə nəzər sal‐ dıqda İrlandiyada bu rəqəm, təxminən yüz qat az olub. O za‐ man İrlandiya Avropa Birliyi içində Yunanıstan, İspaniya və Portuqaliya ilə birlikdə ən az inkişaf etmiş dörd ölkədən biri sayılırdı. Elə isə bu sıçrayışın səbəbi nədir? Burada ən çox gözə çarpan insan amilidir. İnsana verilən əhəmiyyətdəki artış neoliberal iqtisadi siyasətlərin geniş şəkil‐ də istifadə olunmasına yol açdı. İrlandiyada görülən ən ma‐ raqlı hadisə, bu ölkənin klassik infrastruktura, demək olar ki, heç əhəmiyyət verməməsidir. Burada klassik infrastruktur de‐ dikdə, yollar, su, elektrik şəbəkələri və s. kimi sabit investisi‐ yalar nəzərdə tutulur. Lakin UNCTAD‐ın yeni infrastruktur anlayışında üç əsas sahə var: təhsil, səhiyyə və ətraf mühit. Ye‐ nə BMT‐nin yeni olan İnsan İnkişafı İndeksində ölkədəki in‐ sanların ortalama təhsil səviyyəsi, səhiyyə sisteminin inkişaf səviyyəsi və insanların fizioloji, sosial və özünü inkişaf etdir‐ məsinə yetəcək gəlir səviyyəsi kimi üç əsas meyar nəzərə alın‐ * 18 sentyabr 2003. ‐ 313 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı maqdadır. İrlandiya, 90‐cı illərin əvvəllərindən başlayaraq məhz təhsilə verdiyi önəmi artıraraq, buna nail olub. Ölkə bir növ əzbərçi, standart və kütləvi təhsil sisteminin yerinə atipik (standart olmayan) insanlar yetişdirməyə yönələn, fərdlərin bilik və qabiliyyətini ön plana çıxaran təhsil sistemini gətir‐ məklə inqilab edib. Əhalinin az olması, İrlandiyaya klassik in‐ frastrukturu arxa plana atmaqda kömək edib. Bu investisiya həcminə çatmaqda başqa amillər də rol oy‐ nayıb. Burada bir zamanlar İrlandiyadan Amerikaya köçmüş və orada böyük sənaye təsislərini qurmuş irlandların varlığı, çox mükəmməl və liberal xarici investisiya qanununun olması, praktikada çox ciddi təşviqlərin (5‐10 il arası vergidən azad olunmalar, pulsuz torpaq təmini, banklardan xarici kapitala dövlət təminatı ilə ucuz kreditlərin verilməsi, bəzi az inkişaf etmiş bölgələrdə fabriklərin dövlət tərəfindən tikilib xarici in‐ vestorlara verilməsi və s.) həyata keçirilməsinin rolu olub. Ey‐ ni zamanda gəlir transferindəki çətinliklərin aradan qaldırıl‐ ması, gəlir vergilərinin azaldılması da bunlara aiddir. Ayrıca, Beynəlxalq Arbitraj Məhkəməsini qəbul etməklə İrlandiya xa‐ rici investisiyaya dövlətüstü bir təminat mexanizmini gətirmiş oldu. Artıq Avropa İttifaqına girmək istəyən xarici kapitalın (xüsusən, Amerikan mənşəli) üçdə birindən artığının İrlandi‐ yaya baş çəkdiyini görürük. Bütün infrastrukturlar bir tərəfə qoyularaq, təhsil sistemində köklü inqilabi dəyişikliklərə veri‐ lən əhəmiyyətin ölkəni nə qədər inkişaf etdirdiyinin şahidi oluruq. Azərbaycanın İrlandiyadan götürəcəyi dərslər çoxdur. Azərbaycan artıq anlamalıdır ki, sadəcə bol yeraltı və yerüstü təbii sərvətlərə malik olmaq həqiqi zənginlik deyil. Yəni ucuz işçi qüvvəsinin olması xarici kapital üçün elə də cəlbedici fak‐ tor sayılmır. İrlandiya təbii sərvətlər baxımından o qədər də zəngin bir ölkə deyil. Xarici kapital da ucuz işçi qüvvəsindən ‐ 314 ‐ Yüklə 119,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|