Iqtisadiyyatında "Maliyyə-kredit"

temlərinin geniş istifadəsini zəruri edir. İnternetin meydana 
gəlməsi finans əməliyyatlarının həyata keçirilməsinin yeni 
standartları  və  xidmətin  yüksək  keyfiyyəti  ilə  fərqlənən 
elektron bank xidmətləri bazannm inkişafını stimullaşdırır. 
Bank  xidmətinin  və  məhsulunun  internetdə  satışının 
uğurluğunun 
müəyyən 
edilməsində 
bankın 
avtomatlaşdırılmasına  böyük  əhəmiyyət  verilir.  Bu  yeni 
xidmətlərin  hazırlanmasını  və  bazara  daxil  edilməsini 
təmin  edir,  xidmətin  keyfiyyətini  və  yerinə  yetirilmə 
sürətini  artırır  və  əməliyyat  xərclərinin  azalmasına  şərait 
yaradır. 
Potensial bank xidmətləri bazannm tərkib hissələrindən 
biri  məlumatlar  bazasıdır.  Bu  baza  daxili  və  xarici 
informasiyanın  analiz  və  qərarların  qəbul  edilməsi  üçün 
toplanmasını nəzərdə tutur. “Fərdi hesab- lann” açılması bu 
sahədə  məqsədəuyğun  sayılır.  Həmin  hesabda  müştərinin 
borcları  və mülkiyyəti haqqında məlumatların  dəyər ifadəsi 
əks  olunur.  Müştərinin  bankın  kompüter  şəbəkəsinə 
qoşulması  ona  öz  hesabına  nəzarət  etməyə  və  bu  hesabda 
müxtəlif  əməliyyatlar  aparmağa  imkan  verir.  Belə  hesabı 
açan  zaman  müştəri  mülkiyyət  kartı  ahr.  Bu  kart  ona  öz 
mülkiyyətinin bir hissəsini satmaqla və ya mülkiyyəti girov 
qoyub kredit almaqla müxtəlif əməliyyatlar aparmaq imkanı 
verir. 
Banklar internetdə aşağıdakı xidmətləri göstərir. 
144 

---

Bank
 
J 
A 
s 
&
 
 
a 5
 
“a :r
 
"İ
 
1
 
1
 
ü
 
E
 
O*
 
A
 
İ
 
İS £
 
gf
 
1  ^ 
t
 
98 
f 
•-
 
s
 
1 ^ = 1 i ^
 
'u- g «
 
C
 
:a
 
e
 
;a
 
E
 
U-
 
Ipı
 
.5 
£ « «
 
)5|-g I
 
•5 S
 
Avstraliya
 
X
 
X
 
 
 
X
 
 
 
 
Apoio-Trast
 
X
 
X
 
 
 
X
 
 
 
 
Bank
 
Avstriya
 
X
 
X
 
 
 
X
 
X
 
 
 
Bank Nct
 
X
 
X
 
 
 
X
 
 
 
 
Bank
 
Amerika
 
X
 
X
 
 
 
X
 
X
 
 
X
 
Sparıa
 
Oamburtı
 
X
 
X
 
 
 
X
 
X
 
 
X
 
Şparkassa
 
Dortm
 
X
 
X
 
 
X
 
X
 
X
 
 
 
Vels Farqo
 
X
 
X
 
 
 
X
 
tezlik
 
lə
 
 
 
internetdə  göstərilən  bank  xidmətlərinin  gələcək 
inkişafı 
hesablaşmaların 
həyata 
keçirilməsinin 
təhlükəsizliyinin təmin edilməsindən asıhdır. 
İnternet  vasitəsilə  əsasən  aşağıdakı  növ  xidmətlər 
göstərilir:  çeklərlə  hesablaşmalar;  plastik  kartlarla 
hesablaşmalar;  xüsusi  mülkiyyətin  idarə  olunması; 
investisiya  xidmətləri;  tələbələrə  xidmətlər;  istehlak  ssu- 
dalan; daşınmaz əmlakın girovu üzrə ssudalar. 
Xüsusi 
depozit 
hesabının 
açılması 
aşağıdakı 
üstünlükləri  verir:  hesabın  pulsuz  xidmət  olunması;  cari 
qalıq üzrə “üzən” faiz dərəcəsi; hesab üzrə overdraft imkanı; 
hesabın telefon və internet vasitəsilə idarə olunması. 
Real  vaxt  rejimində  xidmət  göstərilməsi  müştəriyə 
müxtəlif  rahatlıqlar  yaradır:  istənilən  anda  hesabdakı  qalıq 
haqqında  məlumatın  alınması;  vəsaitlərin  digər  hesablara 
köçürülməsi;  çeklərin  ödənilməsi;  yol  çek-  lərinin  sifarişi; 
elektron poçt vasitəsilə birbaşa giriş. 
145 

---

IV.
 
BÖLMƏ 
QİYMƏTLİ KAĞIZLAR BAZARI 
4.1.
 
İNKİŞAF DƏRƏCƏLƏRİNƏ GÖRƏ FOND 
BİRJALARININ TƏSNİFATI 
Müasir  dövrümüzdə  inkişaf  dərəcələrinə  görə 
dünyadakı  bütün  birjaları  aşağıdakı  kimi  dərəcələndirmək 
mümkündür: 
1.
 
Super  bircalar:  Nyu-York  birjası;  Tokio  birjası; 
London bircası. 
Bu  üç  birjada  aparılan  qiymətli  kağızlarla  əməliyyatın 
həcminin dünya birjaları arasındakı payı 60 %- dir. 
2.
 
Böyük  birjalar;  Honkonq  birjası;Paris  birjası;  Milan 
birjası; Frankfurt bircası. 
3.
 
Orta  Ölçülü  birjalar;  ABŞ-da  Boston,  Filadelfiya; 
Avropada  Madrid,  Barselona,  Brüssel,  Kopenhagen;  Uzaq 
Şərq  ölkələrində  Seul,  Tayvan,  Sidney,  Bombey;  Latın 
Amerikası ölkələrində Buenos Ayres, Monreal. 
4.
 
Kiçik birjalar: Dünyada irili-xırdalı 65 birca fəaliyyət 
göstərməkdədir.  Yuxarıda  sayılanların  xaricində  bütün 
birjalar  kiçik  birjalar  siyahısına  daxildir.  Bunlar  arasında 
İstanbul, Afina, Təl-Əviv, Helsinki, Manila, Kuala-Lumpur, 
Nigeriya  bircaları  gələcəkdə  orta  ölçülü  bircalar  siyahısına 
daxil  olmağa  namizəddir.  İnkişaf  etməkdə  olan  ölkələrdə 
qurulan fond birca- ları Dünya Bankı və onun  yan quruluşu 
olan  Beynəlxalq  Finans  Qurumunun  dəstəyi  və  nəzarətində 
inkişaf  etməkdədir.  Bu  birjaların  üstün  cəhətlərindən  biri 
odur ki, hamısının qapısı xarici investorlara açıqdır. 
146 

---