Iqtisadiyyatında "Maliyyə-kredit"
Yüklə 1,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
4.2, QtYMƏTLİ KAĞIZ BAZARININ İNKtŞAFI VƏ ONUN KAPİTAL BAZARLARINA TƏSİRİ Qiymətli kağız bazarlarının kapital bazarına müsbət təsiri. Qiymətli kağız bazarları qiymətli kağızların təklif və tələbinin qarşılaşdığı bir bazar olub, maliyyə resurslarının hərəkətlərinə imkan yaradır, iqtisadiyyatda barometr vəzifəsi görür, sənayedə struktur dəyişikliyi asanlaşdırır, bazarda tək qiymətin təşkilini saxlayır, bazarda təminat işlərini yerinə yetirir, ictimai uzlaşmanı saxlayır və iqtisadi sosial baxımdan önəmli bir yer təşkil edir. Qiymətli kağız bazarları yığımlara hərəkət qazandırır, qiymətli kağız təklif və tələbinin qarşılaşdığı alıcı və satıcıların alqı-satqı əməliyyatlarını gerçəkləşdirdiyi, fiziki və hüquqi şəxslərin iştirak etdiyi bazarlardır. Qiymətli kağız bazarları yığım sahibləri, investorlar, bunlar adma əməliyyat aparan vasitəçi qurum və fərd- lər, sadəcə qiymətli kağız satışı aparanlar kimi dəyişik mənfəət qruplarının ehtiyaclarını ən uyğun şəkildə qarşılamaq məqsədi güdür. Beləliklə, maliyyə ehtiyacı olan və bu səbəbdən də, qiymətli kağız emissiya etmək istəyən şirkətlər ilə fond çoxluğu axtaranları sabit bİr məkanda bir araya gətirən və gerçəkləşdirilən əməliyyat iki tərəfdə mənfəət saxlayır. Beləliklə, maliyyə ehtiyacı olan şirkətlər qiymətli kağız ixrac edərək ucuz maliyyə resursu əldə etdikləri kimi, yığımları olub bunu dəyərləndirmək istəyənlər də özlərinə ən uyğun və ən yüksək gəliri saxlama planı şəklində dəyərləndirmə imkanı əldə edir. Göründüyü kimi, qiymətli kağız bazarları qiymətli kağızların lazımi 147 anda pula çevrilməsini, yəni likvid duruma gəlməsində vasitəçilik rolunu üzərinə götürür. Bu xüsusiyyətilə bazarda əməliyyat görən bütün iştirakçılar fayda əldə etmiş olurlar. Qısaca desək, qiymətli kağız bazarları bu bazarlarda yer alan investorların likvid ehtiyacım qarşılayır və fond çoxluğu olanların bu fondları səmərəli və sürətli bir şəkildə dəyərləndirərək yatırıma çevirilməsinə imkan verir. Bİrcamn bir başqa önəmli funksiyası sərmayənin mülkiyyətini geniş xalq kütləsinə yaymaqdır. Şirkətlər qiymətli kağızları Fond birjasındakı lis- tinqdən keçirməklə, şirkətin milli və beynəlxalq səviyyədə tanınma imkanım əldə edir. Bunun xaricində şirkətlər öz sahəsində bacarıqlı olma sayəsində, bazarın bu mühitindən faydalanaraq çıxardıqları qiymətli kağızlarını asanlıqla əldə edə bilər. Ümumiyyətlə, qiymətli kağızlar bazarı orta sinifin təşkilinə və güclənməsinə təsir edir. İnkişaf etmiş ölkələrdəki xalq kapitalizmi bu şəkildə gerçəkləşmişdir. Birjada yüzlərcə aksiya və istiqraz funksiyalaşdığm- dan, bunların qiymətləri ani anda yayımlanır. Qiymətli kağızları çıxaran şirkətlər, davamlı bir imtahan və dəyərləndirmə altında olur. Beləliklə, mikrobazada ölkənin barometri vəzifəsini görür. Qiymətli kağızlara olan təklif və tələbə görə qiymət hərəkətləri davamlı olaraq dəyişir. Lakin qiymətli kağızların qiymətinə təsir edən təməl faktor, bunları ixrac edən şirkətlərin fınans strukturlarmdakı güclülük və mənfəət durumlarıdır. Şirkətlərin göstərmiş olduğu yüksək göstəricilər, qiymətli kağızlara olan tələbi artırdığından, nəticədə qiymətlər də artır. Bu göstərici şirkət səhmdarları üçün çox yararlı və faydalıdır. 148 Hətta, səhmlərin orta göstəricilərini göstərən indeks ölkənin ümumi iqtisadi durumu haqqında məlumat verir və bundan istifadə edərək gələcəyə yönəlmiş proqramlar hazırlamaq mümkün olur. Hər hansı bir şirkətin qiymətli kağız bazarında dəyər qazanması və ya itirməsi, şirkətin maliyyə vəziyyətinin və etibarlığının ən önəmli göstəricisidir. Bundan başqa, şirkətlərin bacarıq dərəcələrini də müqayisə etmək mümkün olur, o cümlədən: Şirkətin fınans gücünün zəifləməsi nəticəsində, eyni sahədə fəaliyyət göstərən digər şirkətlərin bu şirkətə aid olan səhmlərini birləşdirmə və ya ələ keçirmə fermasındakı əməliyyatları zəif şirkətlərin yox olmasının qarşısım alır. Bütün alıcı və satıcılann qiymətli kağız bazarlarında qarşılaşması qiymətli kağızların vahid bir alış və satış qiymətinin meydana gəlməsini təmin edir. Bilindiyi kimi, vahid bir qiymət tam rəqabət olan bazarlarda meydana çıxır. Birja bülletenləri vasitəsilə ölkənin və dünyanın hər tərəfmə bazarda müəyyənləşmiş qiymət vərəqəsi göndərilir. Bu yolla qiymətli kağızlarla maraqlananlar üçün qiymətdə aldanma hadisələrinin qarşısı alınır. 4.3. QİYMƏTLİ KAĞIZLAR BAZARININ İNKİŞAFININ PROQNOZLAŞDIRILMASI Proqnozlaşdırma qiymətli kağızlar bazarının bütövlükdə, yaxud onun ayrı-ayrı hissələrinin mümkün vəziyyəti haqqında elmi cəhətdən əsaslandırılmış mülahizələrdir. Proqnozlaşdırmanın əsas məqsədi fond bazarının inkişaf variantİarınm tətbiqi və perspektivlərinin müəyyən 149 edilməsidir. Fond bazarının inkişafının proqnozlaşdırılması məsələlərinə bunlar aiddir: qiymətli kağızlar bazarının cari vəziyyətinin təhlili, qiymətləndirilməsi və onun problemlərinin aşkar edilməsi; əsas inkişaf istiqamətlərinin elmi əsaslandıniması və müəyyən edilməsi, inkişaf konsepsiyalarının yenidən işlənməsi, axtarış yollan və onların vəsaitlərinin satışı. Proqnozlaşdırma proqnozlann yenidən işlənməsi prosesi kimi monitorinq, interpretasiya (təsvir, şərh), operativ təhlil və fond bazarının inkişafımn perspektivliyinin qiymətləndirilməsinə əsaslamr. Monitorinq qiymətü kağızlar bazarının inkişafında pozuntuları gözdən keçirir və prosesin, cəlbetmənin dəqiq təhlilini qabaqcadan nəzərə alır. İnterpretasiya dedikdə, qiymətli kağızlar bazarı- mn inkişafının əsasını təşkil edən əsas istiqamətlərin (əsas parametrlərin) dəqiq müəyyən edilməsi başa düşülür. Operativ təhlil əsas istiqamətlərin detallaşdırılması, onların fond bazarının ayrı-ayrı elementlərinə bölünməsi, həmçinin bazarın inkişafmm mümkün ideyalarını müəyyənləşdirən düz və dolayı, obyektiv və subyektiv, xarici və daxili amillərin təyin edilməsidir. Qiymətli kağızlar bazarının inkişaf perspektivlərinin qiymətləndirilməsi, gələcəkdə fond bazarının hansı vəziyyətdə olmasını müəyyənləşdirməyə icazə verən bir sıra indikatorlarla həyata keçirilir. Bu prosesdə əsas istiqamətlərin strukturlaşdırılması və düzgün müəyyən edilməsi indiktorlarm seçilməsidir. 4.4. QİYMƏTLt KAĞIZLAR BAZARININ PROQNOZLAŞDIRILMASI METODLARI Qiymətli kağızlar bazarının inkişafının proqnozlaşdırılması metodikasına müxtəlif metodların, üsulların, 150 Yüklə 1,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|