İsgəndər Atilla
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əbülfəz Elçibəy
- Mehdi Hüseyn
- Əli Nazim
399 İsgəndər Atilla z əlliyinin sirlərini bilən bir sənətkarın ifadə parlaqlığı vardır. •
Bolşevik istilasının ilk dövrlərində Hüseyn Cavidə nisbətən, daha yaxşı yazmaq və yazdıqlarını oxutmaq və dinlətmək müyəssər oldu. Halbuki milli c ərəyanın digər nümayəndəsi Cavad Axundzad ənin işi bolşevik dövründə qətiyyən gətirmir. M əhəmməd Əmin Rəsulzadə •
Hüseyn Cavid Stalin kimi bir dünya diktatoru qar şısında baş əymədi. Hətta həyatını qurtarmaq naminə öz əsərlərində onun adını bir dəfə də çəkmədi. Hamı neftdən, pambıqdan, kolxozdan yazan vaxt, o, əqidəsini dəyişməyərək, “Topal Teymur”u, “Peyğəmbər”i, “Səyavüş”ü qələmə aldı. Qorxmadan gözlədiyi Sibir buzlaqlarındakı ölümüsə şirin bir Allahın neməti kimi qəbul etdi. Cavidi ged ər-gəlməzə yollayaraq, ondan sonra 40-50 il yaşayıb fəxri adlar alanlar, döşlərini orden-medallarla dolduran əqidəsizlər, hər əmrə, göstərişə müti fırfıralarsa, cismani yox- luqlarıyla eyni zamanda mənəvi ölümə də düçar oldular- unuduldular. Cavids ə əqidədən dönməmək naminə cismani mövcudluğunu qurban verərək, əvəzində peyğəmbərlərə nəsib olan şərəfli əbədiyyət qazandı! Əbülfəz Elçibəy •
Hüseyn Cavid yaradıcılığını bütünlükdə almaq və onun d ərin təhlilini vermək son dərəcə ağır bir işdir. Artmaqda olan sosializm quruluşu daha da dərinləşən proletar inqilabının Cavid üz ərində olan təsiri get-gedə artır və dərinləşir. 29-30-cu illərdən başlayaraq bu təsir daha da qüvvətli şəkildə özünü göstərir. Mirz ə İbrahimov •
Əcəba Cavidin hankı bir əsəri yaşadığı mühitin, içində dolandığı xəlqin, cəmiyyətin, xüsusilə Azərbaycan türk xəlqinin ifadeyi-hal v ə keyfiyyətidir. Qoy bir nəfər çıxsın, tərəddüdsüz, Cavidin filan yazısı cəmiyyətimizin ifadə, hal və keyfiyyətidir, söyl əsin. Bunu kimsə deyə bilməz...Biz onun heç bir vaxt xəlqimizin f əryadları ilə inlədiyini, xəlqimizin sevincilə güldüyünü görə bilmirik... N ə olursa-olsun, hər halda Cavid burda, Azərbaycanda yoxdur. 400 Əsrin şairi IX •
...“Af ət” bir əsər olmaqdan daha ziyadə bir şaşqınlıqdır. Af ət Özdəmiri zəhərləyir, maraqlanan yox. Ərtoğrul rədd edilir, əsəbləşir, çıldırır, mütəəssir olan yox, Afət Qaratay tərəfindən r ədd edilir, anlayan yox. Qaratay öldürülür, sevinən yox. Afət intihar edir, müt əəssir olan yox. Yek kəlmə, Cavidin yazılarında tamaşaçılar səhnədəki həyatla yaşamıyorlar. Onlarda Cavidin t əsəvvür etdiyi əhvali-ruhiyyə, lazımi həyəcani – bədii vücudə g əlməyir. Lazımi həzzi-mənəvi təmin edilməyir ki, əsərin əsl qiym əti də burasındadır... Cavidin əsərlərinin quruluşu pək pozğundur. C əfər Cabbarlı •
Hüseyn Cavid s ənəti bədii cəhətdən Cəfərdən daha təsirli, daha yüks əkdir. Əgər Cəfərdə təsadüflük varsa da, Cavid q əhrəmanlarında bu təsadüflük yoxdur. Mehdi Hüseyn •
Cavid üz ərində Əbdülhəq Hamid fəlsəfəsinin böyük təsiri v ə nüfuzu vardır. İddia edilə bilər ki, Cavid kəndi əsərlərini “Əşbər”, “Təzər”, “Ölü”, “Məqbər”, “Ruhlar” kibi əsərləri oxuduqdan sonra yazmışdır. •
Bu dövr (1910-1917 – İ.A.) Azərbaycanda şovinizm ədəbiy- yatı dövrüdür. Cavid bu dövrün nümayəndəsidir. Mənsub olduqları sinif kimi yenə əski mahiyyəti saxlayan, lakin onu maskalandırmaq isətəyən Cavid və Cavad, yenə də bu gün nasionalist, idealist v ə burjua məfkurə və zehniyyətlərini nəşrə çalışırlar. •
Hadi v ə Cavidlə təmsil edilən cərəyan “böyük burjua sınıfının ədəbiyyatı” olaraq ortaya çıxmış, onun bütün siyasi, icti- mai, m əfkurəvi tərzlərini, görüşlərini özündə əks etdirmişdir. Romantizm ədəbiyyatı yalnız yüksək burjua ziyalılarının ədəbiyya- tıdır. Bu ədəbiyyat Türkiyə tənzimat və sərvəti-fünun ədəbiyyatının t əqlidgahı olmuşdur. Bu ədəbiyyatın dil, mövzu, romantik üslubu, fikirl əri və ideologiyası bu xüsusu çox gözəl isbat edirlər. Əli Nazim Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|