İsgəndər Atilla
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə.İ. Getm ə
387 İsgəndər Atilla M.Tofiq Operada locada
Qardaşım Hüseyn Cavidə Püt
əəb, pürfüturə, pürhəyəcan, P ənbə pürrəng içində məsti həram Sanki olmuş o sineyi-hər yan Ruhi-
əsharə mühbət aram. *** Eyliyor ta f əzayi-eşqə nigah Bu ilahi, bu at əşin gözlər Bu bakışlarla yüksəlir və gülər P ənbə bir nur içində nuri-siyah. *** Fikri, sevdası, ehsasatı Bir əsiri – xəyaldır guya Gec ənin şerini təvaf eylər Sonra bitab n əşeyi-xülya Ona bir şeiri-sərmədi söylər K əmanın tatlı ehsasatı. Ə.İ. Getm ə Qardaşım Hüseyn Cavid bəgə
Getm ə bir an, təvəqqüf et, getmə, Bizi sahild ə yasa qərq etmə. Ey qayıq baq tərəhhüm et də bizə, G əl aparma o afəti dənizə. Şurə dayan, saqla bir kürəklərini Talqalarda nihan olub itm ə Bunca aşiqlərin yürəklərini İntizar və ələmlə incitmə
S əni təqib edən nəzərlərə baq H əpsi məğmum, münfəil, islaq. O n əzərlərdə yalvarış toludur, Getm ə, lütf et, dəniz də qorquludur. 388 Əsrin şairi IX Bir saqın... yoq saqınmadan gedəcək O p əri qıza dənizdə açma çiçək. Talqalar siz toqunmayın qayığa Su p
ərisi dənizdə bir gəzsin Qarsu çıqdıqca hər küçük talqa Omı qəhr ilə çegnəsin, əzsin, Gediyor, baq qayıq uzaqlaşıyor, Uçıyor, talqacıqları aşıyor. Əgilir, toğrulur, şitab ediyor, Çırpınur, sanki iztirab ediyor. Süzülür, iştə qalqdı, baq indi Bir ayun arqasında gizləndi.
Mane olma, ç əkil sən ey xanə, S əni dikmiş ya hanki divanə K əsiləydi əlin, sən, ey memar Böyl ə bir xanə dikdigin yerdə O n əzərlər nə bəkliyor, nə umar? O qayıq bir görünə, ah bir də.
Sual olunur: Cavid haqqında şeir yazanlar onunla tanış idil ərmi? Mən hesab edirəm ki, onlar Cavidi, Cavid də onları yaxşı tanıyırdı. M.Tofiq və Ə.İ. barəsində geniş danışa bilməyəcəyəm. Ancaq Əli Nəzmi haqqında bir qədər geniş danışmaq istəyirəm. Şeirindən aydın olur ki, Cavidi yaxından tanımış, onu yaxşı-yaxşı müşahidə etmişdir. 1878-ci ildə Gəncədə doğulmuş, 1946-cı ildə Bakıda vəfat etmişdir. Caviddən 14 yaş böyük idi. Gəncədə, Tiflis- d ə və Bakıda yaşamış, Abdulla Sur, Cəlil Məmmədquluzadə, M əmmədağa Şahtaxtılı, Ömər Faiq Nemanzadə ilə tanış olmuşdur. H əmin yazıçı və ziyalılarla Cavid də tanış idi. Sual oluna bil ər: Cavid Əli Nəzmi ilə harada tanış ola bilərdi? Dem əliyəm ki, Ə.Nəzminin yaşayıb-yaratdığı şəhərlərdə Cavid də yaşayıb-yaratmışdır. Mənim fikrimcə, onlar ya Gəncədə, ya da Tiflisd
ə tanış ola bilərdilər. Çünki Cavid 1912-1914-cü illərdə hə- min şəhərlərdə yaşamışdır. Gəncədə Abdulla Surla daha yaxın olmuşdur. Onların ilk tanışlığı 1912-ci ilə təsadüf edə bilərdi.
389 İsgəndər Atilla Bu üç şairin şeirlərinin dil və üslubuna gəldikdə, deməliyəm ki, dövrün damğası (möhrü) onların şeirlərinin üzərindədir. Şeirlərin dili çox qəliz, mürəkkəb, ərəb və fars sözlərilə doludur, müasir oxucu üçün anlaşıqsızdır. Ə.Nəzmi şeiri 1914-cü ildə birinci dünya müharib əsi getdiyi bir zamanda yazmışdır. Görünür, onlar bu zaman ya Tiflisd ə, yaxud Bakıda görüşmüşlər. Çünki birinci dünya müharib əsi başlarkən Cavid Tiflisdə yaşayırdı. Burada v
əziyyət ağır və gərgin olduğuna görə oranı tərk etmək m əcburiyyətində qalır. Öncə Naxçıvana, sonra Bakıya gedir. Şeir d ə dünya tarixinin belə bir gərgin və qavğalı zamanında qələmə alınmışdır. Cavid həmin günlərdə çox əsəbi, həyəcanlı günlərini yaşayır, sanki bir faciə qəhrəmanı halında idi. Bunu şairin həmin günl ərdə yazdığı şeirlərdən də aydın görmək olar. Əli Nəzmi şeirin adını təsadüfən “Məhzum çehrələrdən qardaşın Hüseyn Cavidə bir x əndə” adlandırmamışdır. Gerçəkdən həmin günlərdə şair son d ərəcə məhzun idi və dramatik bir həyat yaşayırdı. Bu, Əli N əzminin şeirindən də aydın hiss olunur. Şeirdə belə misralar var: Ol çehr əyi seyr eylədigim xayli zamandır Hala o – ogümd ə görünür misli-xəyalət. Xülyamı, həqiqətmi?!. Bahar içrə xəzandır Olmazmı o simayı tamaşa yenə qismət?!
El ə bu dördcə misra iki şairin hiss və düşüncə etibarilə bir- birin
ə qarşı nə dərəcədə səmimi və munis olduğunu təsdiq etmək üçün kifay ətdir. Həqiqətən onların o günlərdəki halı, əhvalı bahar içr
ə bir xəzan idi... Şeirin məzmunundan böyük Cavidə Əli N əzminin böyük sevgisi, pərəstişi apaçıq duyulur. M.Tofiqin şeirindən aydın olur ki, şairlər teatrda bir lojada oturub operaya ta maşa edirlər. Şeir belə bir təəssürat nəticəsində 1914-
cü ilin yazında qələmə alınmışdır. O zaman Cavidin Tiflisdə yaşadığını nəzərə alsaq, ehtimal etmək olar ki, onlar operaya Tiflisd ə baxmışlar. Hansı bəstəkarın operasına? Sualın cavabı açıq qalır. Bəlkə də onlar burada Üzeyir bəyin hansısa bir operasına bax
mışlar. Şeirin son misrasındakı “kamanın tatlı ehsasatı” ifadəsi bel
ə düşünməyə əsas verir. Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|