İsgəndər Atilla
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- M.Cəfər
12 Əsrin şairi IX məşhur və qüdrətli şair və dramaturqu olacaq. XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə yeni və parlaq səhifələr yazacaq. Heç bir qüvvə, heç bir tənqidçi onu öz mövqeyindən döndərə bilməyəcək... Bir neçə söz Firidun bəy Köçərli və Cavid haqqında. Cavid Firidun bəylə 1912-1913-cü illərdə Tiflisdə tanış olur. O zamanlar Qori Müəllimlər Seminariyasında çalışan Firidun bəy Tiflisdə işsiz qalmış şairin bir məktəbdə işə düzəlməsinə kömək edir. O zamanlar mətbuatda iki şair “Salik” imzası ilə çıxış edirdi. Onlardan biri naxçıvanlı şair Cavid, digəri qazaxlı şair Kazım ağa Salik idi. Cavid 1906-cı ildə “İrşad” qəzetinin 18 yanvar tarixli nömrəsində “xeyirxahi-vətən: H.Rasizadə” qeydi ilə “Gönlüm quşu geyib genə matəm libasını” misrası ilə başlayan “Növhə” şeirini çap etdirir. Şeirin hansı “Salik”ə məxsus olmasını öyrənmək üçün Muxtar bəy Nəsirbəyov qəzetə müraciət edir. Beləliklə, ədəbi mübahisə yaranır. “A.F.” imzalı bir şəxsin etirazı mübahisəni qızışdırır. Firidun bəy işə qarışır. Sübut edir ki, həmin şeir qazaxlı şairə deyil, naxçıvanlı şair Rasizadə Salikə məxsus- dur...
1
1.2. İlk şeirləri Cavid ilk şeirlərini farsca yazmışdır. 10-12 yaşlarında şeir yazmağa başlayan Hüseyn mollaxanadan Məşədi Tağı Sidqinin məktəbinə keçdikdən sonra şeirə daha çox maraq göstərmiş və farsca bir neçə qəzəl qələmə almışdır. Onun ilk qələm təcrübələrini görkəmli cavidşünas Məmməd Cəfər Cəfərov ilk dəfə tədqiqata cəlb etmişdir. Qəzəllərini Sidqinin arxivində aşkara çıxaran cavidşünas alim bu haqda yazır: “...Bu ilk qələm təcrübələrindən ikisi azərbaycanca və ikisi farsca yazılmış dörd qəzəl hazırda Məhəmmədtağı Sidqinin arxivindədir. Bunlardan
1
Ətraflı bax: Firidun bəy Köçərli. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi, I cild, Bakı, 1978, s. 22- 23; “İrşad”, 9 fevral və 21 fevral 1908.
13 İsgəndər Atilla farsca yazılmış qəzəldə şairin lirik qəhrəmanı gözəlliyə pərəstiş edən, xəyalpərəst, sentimental bir gəncdir. O, Sənan kimi bir xristian qızına aşiq olub, uğursuz məhəbbəti üçün iztirab keçirir, özünü intihasız qəmlər əlində həlak olan, qəfəsə salınmış, qanadı yanmış bir bülbülə bənzədir.” 1
belə bir qeydi var: “Hüseyn Rasizadənin şeirlərindən.” Məmməd Cəfər monoqrafiyada həmin şeirlərin farsca orijinalını, rus qrafikasında translitrasiyasını, türkcə sətri tərcüməsini vermişdir. Şeirləri Azərbaycan türkcəsinə kim tərcümə etmişdir? Bax, bu, məlum olmur. Sonralar Cavid əsərlərini tərtib edən və çapa hazırlayan Turan Cavid həmin qəzəlləri müəllifin sovet dönəmində və müstəqillik illərində nəşr etdirdiyi kitablara daxil etmişdir. Qəzəllərin farscadan bədii tərcüməsi M.Soltan və İ.Cəfərpura aiddir. Mən bədii və sətri tərcümələrlə bağlı bəzi paralellər aparmaq istəyirəm. Cavidin farsca “Dilimən bürd besəd eşvə Məsiha nəfəsi, // Çe künəm nist dərin şərh məra dadrəsi!” beytini M.Soltan bu cür tərcümə etmişdir:
Nə edim, yoxdu yazıq aşiqinin dadrəsi. *
M.Cəfər türkcə sətri tərcüməsini bu cür verir: “İsa nəfəsli bir gözəl min işvə ilə mənim qəlbimi fəth etmişdir. Nə edim ki, bu şəhərdə mənim bir dadərəsim yoxdur.” Həmin gəzəlin sətri və bədii tərcüməsinin son beytinə nəzər salaq.
M.Cəfər: “Başı bəlalı Gülçinə deyin ki, Məcnun olmaq
1 M
* Dadr
əs – dada çatan, fəryada yetişən; arxa, kömək.
14 Əsrin şairi IX fikrinə düşmə, Sənin Leylanın kəcavəsindən zəng səsi gəlməz.” M.Soltan: - De yazıq Gülçinə, məcnunluğunu tərk etsin, Çünki Leyli dəvəsindən kəsilib zəng səsi.
Hüseyn Rasizadənin farsca yazdığı ikinci qəzələ nəzər salaq. M.Cəfər: Bəzm həvaye eşq ruxe yar dər sərəst, Dər surətəş çu surate Yusif müsəvvərəst.
Ruhumda yar üçün yeni sevda cəlalı var, Hüsnündə gör onun necə Yusif cəmalı var.
başımdadır. Onun üzü Yusifin üzündən gözəldir.” Hər iki müəllifdə son beytlər belə tərcümə edilmişdir. M.Cəfər: “Gülçin” üçün yarın visalı yanında behişt bir heçdir. Bizim sevgilimiz behiştdəki hurilərdən qat-qat gözəldir.” M.Soltan:
Gülçinə yar vəsli behiştdən də yaxşıdır, Çox söyləmə ki, orada pərilər visalı var.
Tərcümələrdəki uğurlu və uğursuz cəhətlər göz önündədir. Məncə, həmin qəzəllərin yenidən mükəmməl tərcüməsinə ehtiyac var.
Şairin farsca yazdığı və “Olubdu qəlbimə hakim mənim məlali-vətən” misrası ilə başlayan qəzəlinin orijinalı olma- dığından mən İ.Cəfərpurun bədii tərcüməsi haqqında bir söz deyə bilmərəm. Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|