İslamda Uşaq Tərbiyəsinin Əsasları
Yüklə 2,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Üçüncü fəsil
Əqiqin müstəhəb olduğunu bildirən dəlillər Öncə qeyd edək ki, hədis əhli və fəqihlər hamısı, elm əhli- nin əksəriyyəti (cumhur uləma) əqiqin Allah Rəsulunun sünnətindən olduğunu söyləmişlər. Onlar buna dəlil olaraq Buxarinin “Səhih” kitabında Salman ibn Ammar əd-Dabbinin rəvayət etdiyi hədisi göstərmişlər. Peyğəmbər buyurmuşdur: “Oğlan uşağı üçün əqiq vardır. Onun üçün qan axıdaraq, ondan əziyyəti uzaqlaşdırın”. 60 Səmura Allah Rəsulunun belə buyurduğunu rəvayət edir: “Dünyaya gələn hər bir körpə əqiqinin girovudur. Yed- dinci günündə əqiqi kəsilir, adı qoyulur və saçı qırxılır”. Bu hədisi bütün “Sünən” sahibləri 61 rəvayət etmişlər. Tirmizi bu hədisin həsən səhih olduğunu söyləmişdir. Aişə g dedi. Allah Rəsulu buyurmuşdur: “Oğlan uşağı üçün iki eyni qoyun, qız uşağı üçün isə bir qoyun (kəsilər)”. Hədisi İmam Əhməd və Tirmizi rəvayət etmişlər. Tirmizi hədisin səhih olduğunu demişdir. Digər bir rəvayətdə isə belə deyilir: “Allah Rəsulu bizə qız uşağı üçün bir, oğlan uşağı 59 İmam Əhməd “əl-Musnəd”: 9/390, 392. Tirmizi “Qurbanlıqlar” bölümü “Əqiq üçün bir qoyun kəsilir” babı: 1019. Hədis həsəndir. 60 Buxari: 5471, 5472 “Əqiq” bölməsi “Əqiq kəsərək oğlan uşağından əziy- yətin uzaqlaşdırılması” babı. Əbu Davud: 2839, Tirmizi, Nəsai, İbn Məcə. 61 Tirmizi, Nəsai, Əbu Davud, İbn Məcə. 47 üçün isə iki qoyun kəsməyimizi əmr etdi”. Bu hədisi İmam Əhməd “əl-Musnəd”də rəvayət etmişdir. 62 Ummu Karz əl-Kəbiyyə rəvayət edir: “Allah Rəsulundan əqiq haqqında soruşdum. O buyurdu: “Oğlan uşağı üçün iki, qız uşağı üçün isə bir qoyun (kəsilir). Qurbanlığın erkək və ya dişi olmasının heç bir zərəri yoxdur”. 63 Bu hədisi İmam Əhməd və Tirmizi rəvayət etmişlər. Tirmizi hədisin səhih olduğunu qeyd etmişdir. Əbu Hüreyrə Peyğəmbərin belə buyurduğunu rəvayət edir: “Yəhudilər oğlan uşağı üçün əqiq kəsib, qız uşağı üçün kəsmirlər. Siz isə oğlan uşaqları üçün iki, qız uşaqları üçün bir qoyun kəsin!” Bu hədisi Beyhəqi öz hədis kitabında qeyd etmişdir. İbn Abbas Allah Rəsulunun Həsən və Hüseynin hər biri üçün əqiq olaraq qoyun kəsdiyini söyləmişdir. Bunu İbn Abbasdan Əbu Davud və Nəsai rəvayət etmişlər. Nəsainin rəvayətində hər birinə ayrılıqda iki qoyun kəsdiyi bildirilir. 64 Amr ibn Şuaybın atasından, onun da öz atasından rəvayət etdiyinə görə, Allah Rəsulu yeni doğulan uşağa yeddinci günündə adının qoyulmasını və əqiqinin kəsilərək onun əziy- 62 Hədisi həmçinin Tirmizi, İbn Məcə, İbn Hibban da rəvayət etmişlər. Hə- dis səhihdir. 63 Alimlər qurbanlığın erkək olmasının daha da müstəhəb olduğunu söylə- mişlər. (Tər.) 64 Əbu Davud “Qurbanlıqlar” bölməsi “Əqiq” babı: 2841, Nəsai: 7/166, “Qız uşağı üçün neçə əqiq kəsilir” babı. Hədisin isnadı səhihdir. Albani “əl- İrva”: 1164. 48 yətdən xilas edilməsini əmr etmişdir. Tirmizi rəvayət etdiyi bu hədisin həsən qarib 65 olduğunu bildirib. Bureydə əl-Əsləmidən rəvayət olunduğuna görə, o, belə demişdir: “Cahiliyyə dövründə bizlərdən birinin oğlu dünya- ya gələrkən onun üçün bir qoyun kəsib, başını onun qanı ilə boyayardıq. Allah bizə İslamı göndərdikdən sonra isə biz onun üçün bir qoyun kəsər, saçını qırxar və onu zəfəranla bo- yamağa başladıq. Hədisi Əbu Davud rəvayət etmişdir. 66 İbn Münkədirin rəvayət etdiyinə görə Əbu Bəkrənin oğlu Abdu`r-Rahmən dünyaya gəldi. O, Basrada dünyaya gələn ilk körpə idi. Əbu Bəkrə onun üçün bir dəvə kəsib onu Bəsrə camaatına yemək üçün verdi. Bəziləri buna etiraz edəndə Əbu Bəkrə belə dedi: “Allah Rəsulu oğlan uşağı üçün iki, qız uşağı üçün isə bir qoyun kəsməyi əmr etmişdir”. Səmura rəvəyət edir ki, Peyğəmbər əqiq barəsində belə buyurmuşdur: “Hər bir oğlan uşağı öz əqiqi qarşılığında girovdur. Yeddinci günündə qurbanı kəsilər, saçı qırxılar, qanı axıdılır”. Bundan sonra Səmura qanı tökülür sözünün açıqla- masında belə dedi: “Qurban kəsiləndən sonra yunundan bir parça götürülərək, şah damardakı qana bulaşdırılıb, uşağın ba- şının qabaq hissəsinə sürtülür. Sanki başından ip kimi axıb tö- külür. Sonra da uşağın başı yuyularaq saçı qırxılır”. Əbu Davud “qanı axıdılar” sözünün hədisin ravilərindən olan Həmmam ibn Yahyanın sözü səhv eşitməsinin nəticəsində ol- 65 Yəni bu hədisi mənaca dəstəkləyən digər hədislər də vardır. Qarib olması isə onun bu yolla yalnız bir ravidən rəvayət olunduğunu bildirir. (Tər.) 66 Hədisin isnadı yaxşıdır. 49 duğunu, əslində isə başqa səhih rəvayətlə “Hər bir oğlan uşağı öz əqiqi qarşılığında girovdur, yeddinci günündə qurbanı kəsilər, saçı qırxılar və adı qoyular” variantının daha səhih olduğunu deyir. 67 Bu hədisi Əbu Davudun izah etdiyi tərzdə Tirmizi, Nisai, İbn Məcə də rəvayət etmişdir. Tirmizi hədisin həsən səhih olduğunu demişdir. Yəhya ibn Həmzə deyir ki, Əta əl-Xorasanidən “Əqiqi qar- şılığında girovdur” sözünün mənasını soruşdum. O dedi: “Yəni valideyn bunu etməzsə, övladının şəfaətindən məhrum edilir”. İshaq İbn Həni deyir ki, Əbu Abdullahdan 68 Peyğəmbərin “Oğlan uşağı öz əqiqi qarşılığında girovdur” hədisi haqqın- da soruşdum. O dedi: “Bəli, oğlan uşağı üçün iki, qız üçün isə bir qoyunun əqiq olaraq kəsilməsi Peyğəmbərin sünnətidir. Əqiqi kəsilmədiyi müddətcə isə o, sanki əqiqi ilə birgə həbs olunmuş kimidir”. Yaqub ibn Buxtan deyir ki, Əbu Abdullaha əqiq barəsində sual verildi. O dedi: “Bu məsələdə “Oğlan uşağı öz əqiqi qarşılığında girovdur” hədisindən onu kəsməyən üçün daha şiddətli bir təhdid olduğunu bilmirəm”. Hənbəl rəvayət edir ki, Əbu Abdullah demişdir: “İmkanı və gücü çatan şəxsin övladına əqiq kəsməməyini və ona dəvət etməməyini məkruh görürəm. Çünki, Peyğəmbər buyur- 67 Burada nəzərdə tutulan izah qurbanın qanının uşağın başına sürtülməsi- nin yanlış olmasıdır. Çünki bu cahiliyyə adətindəndir. Rəvayətdə gələn qa- nı tökülər sözü əslində adı qoyular sözünün yerini tutmuşdur. Ərəb dilin- də bu iki sözün tələffüzü oxşar olduğu üçün ravi onu səhv salaraq bu tərz- də rəvayət etmişdir. (Tər.) 68 Əbu Abdullah İmam Əhmədin ləqəbidir. (Tər.) 50 muşdur: “Oğlan uşağı öz əqiqi qarşılığında girovdur”. Qeyd olunan hədis bu məsələdə rəvayət olunan təhdid baxımından ən şiddətli hədisdir. Peyğəmbər sadəcə bu qurban növünə əqiq deyilməsini xoşlamırdı. Qurban kəsməyə gəldikdə isə o, özü bunu etmişdir”. Əhməd ibn Qasim demişdir: “Əbu Abdullahdan əqiqin vacib olub-olmaması barəsində soruşdular. O dedi: “Vacib olduğunu bilmirəm, ancaq bu məsələdə ən şiddətli hökm “İn- san əqiqi qarşılığında girovdur” hədisidir”. Başqa bir yerdə isə İmam Əhməd açıqlamasında “uşağın valideynlər üçün etdiyi şəfaətinin girovu olduğunu” demişdir. 69 Hədisdə qeyd olunan “qanı axıdılar” ifadəsinə gəldikdə isə bunun üzərində ixtilaf olunmuşdur. Bu ifadəni Hümam Yəh- yadan, o da Qatədədən rəvayət etmişdir. Qatədə bunu yuxarı- da qeyd etdiyimiz kimi açıqlamışdır. Elm əhlinin əksəriyyəti bu məsələdə ona müxalif olmuş və bunun cahiliyyə əhlinin əməli olduğunu söyləmişdir”. Zühri, Malik, Şafi, Əhməd və İs- haq ibn Rahaveyh də bu görüşdə olmuşdur. İmam Əhməd de- mişdir: “Uşağın başının qana boyanmasını məkruh görürəm, bu bir cahiliyyə əməlidir”. İmam Əhmədin oğlu Abdullah demişdir: “Mən atamdan qurbanı kəsib onun qanını oğlan, yaxud da qız uşağının başına sürtmək haqqında soruşdum. O dedi: “Xeyr, qanı sürtülməz”. 69 Hafiz İbn Həcər əl-Əsqalani “Fəth”də: 9-594 demişdir: “əl-Xattabi insan- ların bu məsələdə ixtilaf etdiyini, bu haqda deyilən sözlərin ən yaxşısının isə Əhməd ibn Hənbəlin məzhəbi olduğunu qeyd etmişdir. O, bunun şəfaət haqqında olduğunu söyləmişdir. Onun bu sözü deməkdə məqsədi o idi ki, uşağın əqiqi kəsilmədiyi və onun uşaq vaxtında dünyasını dəyişdiyi təq- dirdə həmin uşaq öz valideynlərinə qiyamət günündə şəfaət edə bilməyə- cək. 51 Xalləl demişdir: “Abbas ibn Əhməd mənə xəbər verdi ki, Əbu Abdullaha uşağın başının qana boyanması haqqında sual verildi. O dedi: “Bu, xoşəgəlməz bir haldır. Heç şübhəsiz, bu, cahiliyyə əməlidir”. Sonra ondan Həmmanın “qana boyanar” sözü haqqında soruşuldaqda onun bu sözünün yanlış olduğu- nu, əslində rəvayətdə keçən sözün “adı qoyular” kimi oldu- ğunu demişdir. Əhməd ibn Haşim əl-Antaki Əhmədin belə dediyini xəbər verdi: “Həmmam və Səid əqiq barəsində ixtilaf etdilər. Onlardan biri qanın axıdıldığını, digəri isə ad qoyuldu- ğunu deyirdi”. Əhməddən gələn başqa bir rəvayətə görə isə qanının axıdılması (uşağın başına sürtülməsi) sünnətdir. Xəllal dedi: “Mənə Usamə ibn İsam xəbər verdi və dedi ki, Hənbəl Əbu Abdullahı: “Oğlan uşağının başına qan sürtülür” – deyər- kən eşidib. Həmçinin Əbu Abdullah bunun sünnət olduğunu söyləyib”. Ancaq ondan görüşlərini rəvayət edən məzhəbinin alimləri hamılıqla isə bunun məkruh olduğunu bildirmişlər. Xəllal İsmə ibn İsamın başqa bir dəfə isə ona belə dediyini rəvayət etmişdir: “Hənbəl bizə rəvayət etdi ki, Əbu Abdullahı: “Oğlan uşağının başı qırxılır” – deyərkən eşitdim”. Həmçinin o, Əbu Abdullahın qan sürtməyə məkruh dediyini də rəvayət et- mişdir. Onun qan sürtməyə caiz deməsinə isə Səmranın rəva- yətindən başqa bir yerdə rast gəlmək mümkün deyil”. İsmə ibn İsam Muhəmməd ibnu`l-Hüseyn Fadlın ona belə dediyini rəvayət etmişdir: “Əbu Abdullaha uşağın saçının qır- xılması haqqında sual verdim. O: “bəli qırxılır” – deyə cavab verdi. Daha sonra başına qan sürtülməsi haqqında soruşdum. O da: “Xeyr, bu cahiliyyə əməllərindəndir” – dedi. Mən də de- dim ki, bəs Qatədənin Həsəndən rəvayət etdiyi hədis necə? O, orada uşağın başına qan sürtüldüyünü deyir. İmam Əhməd cavabında dedi: “Hümama gəlincə o, qan sürtüləcəyini deyir. 52 Səid isə bunun əksinə ad qoyulduğunu deyir. Əsrəmin və İbn Əbu Urvənin rəvayətlərində də ad qoyulacağı deyilir. Mən qan sürtmə haqqında olan rəvayətin səhv olduğunu görü- rəm”. İbn Məcə “Sünən” kitabında Peyğəmbərin belə buyur- duğunu rəvayət etmişdir: “Oğlan uşağına görə əqiq kəsilir, ancaq (cahiliyyədə olduğu kimi) başına qan sürtülmür”. 70 Aişə g demişdir: “Cahiliyyə əhli əqiqin qanını pambığa ba- tıraraq onu uşağın başına sürtürdülər. Peyğəmbər bizə qan sürtməyin əvəzinə uşağa zəfəran ətiri sürtməyi əmr etdi”. 71 İbn Munzir demişdir: “Peyğəmbərin “ondan əziyyəti uzaqlaşdırın” dediyi sabit olmuşdur. Qan sürtmək elə özü ən böyük bir əziyyət verməkdir. Belə olduqda isə nəcis olan qanı uşağın başına sürtməklə ona əziyyət vermək caiz deyildir”. Yüklə 2,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|