İsmayil haciyev
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
24 dillərə də yayılaraq həmin dillərdə “hay” adlananlar üçün etnik ada çevrilmişdir. 1 Erməni alimləri həm yaşadıqları coğrafi ərazini, həm də mənşələrini saxtalaşdırırlar. Onlar sübut etməyə çalı- şırlar ki, ermənilərin mənşəyi Türkiyə və Cənubi Qafqaz- dır, Urartu isə qədim erməni dövlətidir. Reallığı qəbul edən tarixçilər, hətta erməni tədqiqat- çılarından bəziləri bunun düzgün olmadığını göstərirlər. M.Abekyan yazır ki, ermənilərin mənşəyi kimdir, necə və harada, haradan və hansı yolla bura gəliblər, erməni olana qədər kim olublar, kimlərlə əlaqə saxlayıblar, onların əc- dadlarına və dillərinə kimlər təsir edib, bəlli deyil. Bu gün bizim əlimizdə bütün bunları təsdiq edən həqiqi və dəqiq heç bir məlumat yoxdur. Başqa bir erməni tarixçisi olan Q.Kerovpyan yazır ki, XIX əsrdən bu günə qədər bütün Hind-Avropa tədqiqatçıları təsdiq edir ki, hindavropa mənşəli köçəri ermənilər bu ərazilərə gələrək yerli xalq- larla qaynayıb qarışmışlar. B.İşxanyan göstərir ki, erməni- lərin həqiqi vətəni qədim-tarixi böyük Ermənistan Kiçik Asiyadır, yəni Rusiya hüdudlarından kənardadır və ermə- nilər Zaqafqaziyada (başlıca olaraq İrəvan quberniyasın- da) bəzi xalis erməni əyalətlərindən başqa Qafqaz ərazi- sinin müxtəlif hissələrində yalnız son əsrlərdə məskunlaş- mışlar. Artıq bu məlumdur ki, ermənilər kimmerlər tərəfin- dən Balkanlardan Kiçik Asiya ərazilərinə, Dəclə və Fərat çaylarının yuxarılarına sıxışdırılmış muşk tayfalarının dili ilə yerli xalqların-akkadların, hettlərin, luviyalıların, urar- tuların, aysorların, midiyalıların, farsların, parfiyalıların, 1 Budaqov B., Qeybullayev Q. Ermənistanda Azərbaycan mənşəli toponimlərin izahlı lüğəti. Bakı: “Oğuz eli”, 1998, s.21. 25 türklərin və s. dillərinin birləşməsidir. Yəni, ermənilər- xalqların konqlomeratıdır, onların dili isə kombinasiya- dır. 1 Ermənilərin tərkibində assimilyasiyaya uğramış və mənşəyi ilə fərqlənən xeyli etnik qrup mövcud olmuşdur. Elə buna görə ermənilərin 16 antropoloji tipə bölünməsi təsadüfi deyildir. Ermənilərin etnik və antropoloji baxım- dan tam və inandırıcı təsnifi yoxdur. Bir sıra mənbələrdə rast gəlinən məlumatlar mənbə müxtəlifliyinin şəxsi müşa- hidələrinə və özlərindən əvvəl yazılmış əsərlərdən alınan məlumatlara əsaslanır. Verilən məlumatlarda bir həqiqət və bənzərlik var: erməniləri eyni bölgədə yaşayan digər xalqlardan ayırmaq çətindir. Bunun başlıca səbəbi bölgə- nin bir keçid yeri olması, bir çox xalqların buradan gəlib- getməsi və onların bir qisminin buralarda yerləşib bir-bi- rilə qarışmasıdır. “Erməni” sözü sonradan ortaya çıxaraq müəyyən bölgəyə verilmiş coğrafi addır. 2 Bu, coğrafi böl- gədə yaşayan və müxtəlif irqdən olan insanların hamısına verilmiş bir addır. Erməni dili isə bir çox xalqların, xüsu- silə aysorların, iranlıların, parfiyalıların və yunanların dil- lərinin təsiri altında yaranmışdır. 1 Mehdiyev R. Göstərilən müsahibə. 2 M.Sədi Koçaş. Tarixdə ermənilər və türk-erməni münasibətləri. Bakı: “Azərbaycan ensiklopediyası” NPB, 1998, s.22. 26 3. AZƏRBAYCAN TORPAQLARINDA QONDARMA YOLLA YARADILAN “ERMƏNİ VİLAYƏTİ” Erməni millətçiləri uzun illərdir кi, «böyüк Ermənis- tan» dövləti yaratmaq xülyası ilə dəridən-qabıqdan çıxır, bir sıra iri dövlətlərə yarınır və bununla da arzularına çat- maq istəyirlər. Məlumdur ki, Erməni dövləti IV əsrdə tarix səhnəsindən silinmiş, 387-ci ildə Ermənistan İran və Bi- zans arasında bölüşdürülmüşdür. 428-ci ildə isə İran ermə- ni çarlığının varlığına son qoyulmuşdur 1 . XI-XIV əsrlərdə isə ancaq Türkiyə ərazisində Kilikiya erməni çarlığı möv- cud olmuşdur. XX əsrin əvvəllərinədək faktiki erməni dövləti olmamışdır. Onlar müxtəlif dövlətlərin tərkibində yaşamışlar. Ermənilər XVIII əsrdən başlayaraq Azərbay- can ərazisində erməni dövlətinin yaradılmasına cəhdlər göstərmişlər 2 . Rusiya ermənilərin bu niyyətlərini dəstəklə- miş və onları öz fəaliyyətlərinə istiqamətləndirmişdir. Hə- lə I Pyotrun dövründən başlayaraq Rusiya regionda başlı- ca rəqibləri olan Osmanlı və Səfəvi imperiyalarını daxilin- dən zəiflətmək üçün erməni kartından istifadə etmişdir. II Yekaterina da bu siyasətin gerçəkləşdirilməsində erməni- lərdən bir alət kimi faydalanmağa çalışmışdır. XIX əsrin əvvəllərindən başlayaraq Cənubi Qafqazın tutulması Rusiya imperiyasının işğalçılıq siyasətində mü- hüm yer tuturdu. 1813-cü ilə qədər Şimali Azərbaycanın bir sıra xanlıqları Rusiya tərəfindən tutuldu. Sonrakı mü- haribələr zamanı Azərbaycan dövlətləri olan Naxçıvan 1 Köçərli T. Nəqşi-cahan Naxçıvan. Bakı, 1998, s.262. 2 Nəcəfli E. XVIII əsrdə Azərbaycan ərazisində еrməni dövləti yaradılması cəhdləri. Bakı, «Nurlan», 2007, 248 s. 27 (1827, iyun) və İrəvan (1827, oktyabr) xanlıqlarının əra- zisi işğal olundu. Naxçıvan xanlığı Rusiya tərəfindən, əsasən dinc yol- la ələ keçirildi. Lakin çar hökuməti bu yolla ələ keçirdiyi Qarabağ, Şəki və Şirvan xanlıqlarından fərqli olaraq, Naxçıvan xanlığı ilə müqavilə imzalamadı. Bununla birgə, Rusiya imperiyası tərkibində Naxçıvan xanlığına müəyyən imtiyazlar verildi. Naxçıvan və Ordubadın ələ keçirilmə- sində Kalbalı xanın oğlanları Ehsan xan və Şıxəli bəyin xidməti nəzərə alınaraq onlar həmin torpaqlara naib təyin edildi 1 . İrəvan xanlığı süqut etdikdən sonra xanlıq üsuli-ida- rəsi dərhal ləğv olundu. Qeyd etməliyik ki, «Gəncə xanlığı istisna olmaqla Gülüstan müqaviləsinə kimi işğal olunmuş Azərbaycan xanlıqları ərazisində xanlıq üsul-idarəsi dər- hal ləğv edilməmişdi» 2 . Xanlığın ləğv edilməsi bir tərəf- dən xanlıq üsuli-idarəsinin saxlanmasının təhlükəli nəticə- lər verə biləcəyi ilə, digər tərəfdən də İrəvan xanlığının ərazisində etnik tərkibin dəyişdirilməsi planları ilə bağlı idi. İrəvan qalasının işğalından cəmi bir neçə gün sonra, hələ müharibə başa çatmamış, Qafqazda hərbi əməliyyat aparan rus qoşunlarının baş komandanı İ.F.Paskeviç 1827-ci il oktyabr ayının 6-da İrəvan Müvəqqəti İdaretmə Komitə- si təşkil etdi. Bu komitə üç üzvdən ibarət idi: general-ley- tenant Krasovski (sədr), İrəvan qalasının komendantı podpolkovnik Borodin və bir də erməni yepiskopu Nerses 1 Şahvеrdiyеv Z. Naxçıvan Bölgəsi XIX-XX əsrin əvvəllərində. Bakı, «Еlm», 2008, s.41 2 Sülеymanоv M. Еrməni millətçiliyi və təcəvüzkarlığı tarixindən. Bakı, Hərbi nəşriyyat, 2008, s. 358. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|