*
aqrar sektor, sənaye, ticarət, nəqliyyat, rabitə sahəsində qeyri-dövlət
bölməsinin payı 83-99 faiz arasmda dəyişir.
2.5. Nəqliyyat və rabitə sahəsində
baş verən dəyişiklikiər
M uxtar respublikanın sosial-iqtisadi inkişafmm sürətlənmə-
sində nəqliyyat və rabitənin də xüsusi yeri vardır. İyirmi ilə yaxm
blokada şəraitində yaşamasma baxmayaraq muxtar respublikanm
nəqliyyat sisteminin inkişaf etdirilməsi məqsədi ilə sistemli tədbirlər
görülmüşdür. Doğma diyarm öz qapılarım dünya dövlətlərinin
üzünə açdığı bir dövrdə nəqliyyat sisteminin, yollarm, hava limanı-
nın, avtovağzalların müasir tələblərə cavab verməsinin əhəmiyyəti
bir qədər də artıb. Naxçıvan Beynəlxalq Hava Limanmm rolu və
əhəmiyyəti xeyli yüksəlib. Həm xarici ölkələrə (Türkiyə Cümhuriy-
yəti, Rusiya Federasiyası), həm də respublikamızm Bakı, Gəncə kimi
şəhərlərinə gedən sərnişinlər bu limanm xidmətindən istifadə edirlər.
Ulu öndərimizin tövsiyəsi, diqqət və qayğısı, ölkə Prezidenti İlham
Əliyevin iştirakı ilə istifadəyə verilən Naxçıvan Beynəlxalq Hava Li-
manı öz gözəlliyi, müasirliyi və rahatlığı ilə sərnişinləri razı salır.
Naxçıvanlılarm Azərbaycan Respublikası ilə əlaqələri yalnız hava
nəqliyyatı ilə həyata keçirilir. 90-cı illərin ortalarmda hava limanmm
yenidən qurulması, 2004-cü ildə isə Naxçıvan Beynəlxalq Hava Li-
manınm tikilib istifadəyə verilməsi ağır yüklü nəqliyyat təyyarələri-
nin qəbul olunmasma imkan vermişdir.
M uxtar respublikada yol infrastrukturunun inkişafı ilə bağlı
əhəmiyyətli tədbirlər həyata keçirilmiş, yeni yollar salmmış, körpülər
tikilmişdir. 1995-ci ildə cəmi 16 km asfalt yol çəkilmişdirsə, 2010-cu
ildə bu 198,6 km-ə çatmışdır. İstifadəyə verilmiş yollarm 88,4 km-i
magistral, 110,2 km-i isə yerli əhəmiyyətli yollardır. Naxçıvan-Sədə-
rək yolu ən yüksək səviyyədə qurulmuşdur. Hazırda Naxçıvan-Culfa
yolunda işlər aparılır. Son 15 ildə 119 körpü tikilərək və ya əsaslı
təmir olunaraq istifadəyə verilmişdir. Bunlarm arasmda beynəlxalq
əhəmiyyətli “Ümid” körpüsünün, Şahtaxtı-Poldəşt körpüsünün çox
böyük əhəmiyyəti vardır. Sədərək, Culfa və Şahtaxtı Gömrük ida-
rələrinin sərhəd-keçid komplekslərinin istifadəyə verilməsi, “Bakı-
123
Naxçıvan-Bakı” müntəzəm avtobus marşrutunun açılması nəqliyyat
və iqtisadi əlaqələrin genişlənməsində mühüm mərhələ olmuşdur.
2010-cu ildə yol infrastrukturunun inkişafı ilə bağlı əhəmiy-
yətli tədbirlər həyata keçirilmiş, 277 kilometr uzunluğunda yeni yol-
lar salmmışdır. Istifadəyə verilmiş yollarm 167 km-i magistral, 110
km-i isə yerli əhəmiyyətli yollardır [15, 2011, 29 yanvar].
Sərnişin daşmmasmm və avtobus xidmətinin səviyyəsini yax-
şılaşdırmaq məqsədilə 2009-cu ildə Naxçıvan, Şərur, Culfa və Şah-
buz şəhərlərində, 2010-cu ildə O rdubad şəhərində avtovağzal
kompleksləri istifadəyə verilmişdir.
Sərnişin daşmmasında rahatlığı və təhlükəsizliyi təmin etmək,
xidmətin səviyyəsini artırmaq məqsədi ilə muxtar respublikaya xeyli
sayda avtobus gətirilmiş və istismara buraxılmışdır. 1988-ci ilin so-
nunda muxtar respublikada 14216 ədəd avtomobil mövcud idisə,
2011-ci ilin əvvəlində bu göstərici 3 dəfə artaraq 38692 ədədə çatmış-
dır. 2010-cu ildə muxtar respublikaya 14 yeni avtobus gətirilmişdir.
Naxçıvan Avtomobil Zavodu müxtəlif modeldə maşmlar istehsal et-
məyə başlamışdır.
Naxçıvan M uxtar Respublikasmm rabitə sisteminin rolu da
xeyli artmışdır. 1995-2001-ci illərdə muxtar respublikada rabitənin in-
kişafı yüksək xətlə getmişdir. Cənubi Koreyanın “D EU telekom” şir-
koti ilə bağlanmış müqaviləyə (1998) əsasən muxtar respublikanm
yaşayış məntəqələri telefonlaşdırılaraq abonentlər birbaşa Beynəlxalq
Telefon rabitə sisteminə çıxma imkanı əldə etmişlər. Telekommuni-
kasiya sistemində aparılan yenidənqurma işlərinin nəticəsində 35 min-
dən yuxarı elektron tipli xətt və nömrə, eyni zamanda mobil telefon
şəbəkəsi istifadəyə verilmişdir. Ötən dövrdə muxtar respublikada te-
lekommunikasiya sahəsində çox işlər görülüb, əhalinin yeni texnologi-
yalara olan tələbatı xeyli yüksəlib. Bu gün muxtar respublika üzrə
fərdi kompyuterlərin sayı 45 minə çatmış, internetdən istifadə edənlə-
rin sayı 100 mindən çox olmuşdur. Naxçıvanın özünün müstəqil
“Naxtel” mobil rabitə sistemi mövcuddur və bunun vasitəsilə muxtar
respublika ərazisinin 80 faizi simsiz internetlə təmin olunur. Muxtar
respublikada aktiv istifadə olunan mobil telefonlarm sayı hazırda 358
min ədəddən çoxdur [15, 2011, 29 yanvar]. Əhalinin hər 100 nəfərinə
88 mobil telefon düşür. Hazırda muxtar respublikada mobil telefon
124
abunəçilərinə xidmət edən 4 mobil operator fəaliyyət göstərir.
Muxtar respublika rəhbərliyinin informasiya və kommunika-
siya sisteminin inkişafma böyük əhəmiyyət verməsinin nəticəsidir ki,
bu sahədə çox böyük uğurlar əldə edilmişdir. Qısa müddət ərzində
muxtar respublika ərazisində mövcud olan rabitə müəssisələri mo-
dernləşdirilmiş, yeni rabitə müəssisələri yaradılmışdır. 2005-ci ildə
muxtar respublikada 9 rabitə müəssisəsi və 79 poçt şöbəsi mövcud
olmuşdur. Rabitə xidmətlərindən gələn gəlirlər xeyli artmışdır. 2000-ci
il ərzində muxtar respublikanm rabitə müəssisələri tərəfındən 7,8
milyon manatlıq rabitə xidməti göstərilmişdir ki, bu da 1995-ci illə
müqayisədə 3,7 dəfə çox idi. 2007-ci ildə rabitə xidmətlərinin həcmi
16207,6 min m anata çatmışdır. 2009-cu il ərzində 3 min 55 yeni te-
lefon çəkilişi aparılmış, poçt və rabitə xidmətlərinin həcmi 2008-ci
illə müqayisədə 34 faiz artaraq 31,1 milyon manat təşkil etmişdir.
İnformasiya və rabitə sahəsində yeni texnologiyalarm tətbiqi rabitə
xidmətlərinin həcminin də artmasma müsbət təsir göstərmiş, 2010-cu
ildə muxtar respublikada informasiya və rabitə xidmətlərinin həcmi
36 milyon manatdan çox olmuşdur ki, bu da 2009-cu illə müqayisədə
18 faiz artım deməkdir. Ümumi rabitə xidmətinin 86 faizi və ya 31
milyon 442 manatı mobil rabitənin payma düşmüşdür.
İnformasiya cəmiyyətinə keçid və elektron hökumətin forma-
laşdırılması istiqamətində tədbirlər görülmüş, Azərbaycan-Türkiyə
optik kabel magistralınm Naxçıvan seqmentinin yaradılması hesa-
bına böyüktutumlu və keyfiyyətli rabitə əlaqəsinin həyata keçirilməsi
mümkün olmuşdur. Naxçıvan şəhərində, bir sıra qəsəbə və kənd-
lərdə yeni nəsil avtomat telefon stansiyaları quraşdırılmışdır. 64 te-
lefon stansiyasmda birləşdirici xətt əlaqəsi yaratmaq məqsədilə 554,2
km uzunluğunda radiorele xətti və 119 km fiberoptik kabellərdən is-
tifadə etməklə 7470 telefon kanalı yaradılmış, 61 antena qülləsi ti-
kilmişdir. M uxtar respublika üzrə hər 100 ailəyə düşən stasionar
telefon aparatlarm m sayı 65-ə çatmışdır.
2.6. Elektroenergetikanın yenidən qurulması və inkişafı
Naxçıvan M uxtar Respublikasmm sosial-iqtisadi inkişafında
elektroenergetikanm xüsusi rolu vardır. Ölkəmizdə elektroenergeti-
125
Dostları ilə paylaş: |