Ümummilli lider H eydər Əliyevin A zərbaycana siyasi haki-
miyyətə qayıdışı ilə A zərbaycan da xilas edildi. Ölkə siyasi böhran-
dan, xaos və qarşıdurm adan qurtardı.
90-cı illərin o rta la rın d a H ey d ər Əliyev m əktəbinin layiqli
nümayondəsi V asif T alıbov N axçıvan M u x ta r Respublikası Ali
Moclisinin Sədri seçildi. V .T alıbovun problem lərə bəlodliyi, ardıcıl
vo yorulmaz fəaliyyəti, m əqsədyönlü və fəd ak ar işinin noticosində
Naxçıvanm uğurları ilbəil artdı. N axçıvan M u x tar Respublikasında
hoyatın bütün sahələrində m üvəffəqiyyətlər qazanıldı, diyarın hər-
torofli inkişafı təm in edildi.
Təmoli xalqımızm üm um m illi lideri Heydor Əliycvin Naxçı-
van M uxtar Respublikası Ali M əclisinin Sədri işlədiyi dövrdo qoyu-
lan yeni həyat quruculuğu xətti ö tən illər ərzindo uğurla davam
etdirildi. Heydər Əliyev siyasi k u rsu n u dövrün tələblərinə uyğun və
yaradıcılıqla davam etdiron Ölkə Prezidenti İlham Əliyev regionların
sosial-iqtisadi inkişafm da N axçıvanm xüsusi ycri olduğunu dönə-
döno qeyd etmişdir.
Artıq m uxtar respublikanm son on beş ildəki inkişafı «Naxçı-
van möcüzosi» kimi xarakterizə olunur. N axçıvan M uxtar Respub-
likasının ictimai-siyasi həyatı sosial-iqtisadi və m ədəni inkişafla
paralel aparılmış və ən yüksək nailiyyətlər qazanılm ışdır. Regionla-
rın sosial-iqtisadi inkişafı çərçivəsində bölgədə böyük infrastruktur
layiholori hoyata keçirilmiş, N axçıvan isə ölkəm izin m ühüm ictimai,
siyasi vo modəni m ərkəzlərindən birinə çevrilmişdir. Bu nailiyyətlər
ümummilli lider Heydər Əliyev və ölkə Prezidenti İlham Əliyev tə-
rollndon yüksok qiymətləndirilmişdir.
26
B İR İN C İ FƏSİL
NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLİKASININ
İCTİMAİ-SİYASİ HƏYATI
1.1. Dağlıq Qarabağ hadisəsi və bunun Naxçıvan
Muxtar Respublikasmda ictimai-siyasi vəziyyətə təsiri
XX əsrin 80-ci illərinin sonunda SSRİ-də yaranmış şəraitdən
istifadə edən erməni millətçiləri DQMV-ni Ermənistana birləşdirmək
üçün qeyri-qanuni aksiyalara başladılar. 1989-cu il fevralın 20-də
Dağlıq Q arabağ Vilayət Sovetinin növbədənkənar sessiyasmda
«DQMV-nin Azərbaycan SSR tərkibindən çıxarılıb Ermənistan SSR
tərkibinə verilməsi haqqm da» məsələ müzakirə olundu və qərar
qəbul edildi [22,s.ll]. SSRt rəhbərliyinin ikili siyasəti hadisələri qı-
zışdırdı, ermənilər bundan istifadə edərək daha da fəallaşdı. Bakıda,
Sumqayıtda, Gəncədə, Naxçıvanda və respublikanm bir sıra şəhər-
lərində etiraz mitinqləri keçirildi.
Qarabağ münaqişəsi, Ermənistandan vəhşi üsullarla qovulan
azərbaycanlılarm Naxçıvana axmı, Naxçıvanm sərhəd kəndlərinə
silahlı basqmlar əhalini fəal mübarizəyə qaldırdı. «Daşnak təcavü -
zünün gücləndiyi bir şəraitdə satqm ölkə rəhbərliyinin cinayət -
karcasma fəaliyyətsizliyi» [25,s. 181] minlərlə naxçıvanlım küçələrə,
meydanlara çıxardı. Onlar Sovet imperiyasma, onun muxtar res-
publikadakı sosial dayaqlarına qarşı da mübarizə aparırdı. Muxtar
respublikanm vilayət, şəhər və rayon partiya komitələrinə qarşı
etiraz mitinqləri və yürüşləri keçirildi.
1988-ci il noyabrın 22-də Naxçıvan şəhərinin mərkəzi meyda-
nında 30 mindən çox adam toplandı. Mitinqçilər Vilayət partiya ko-
mitəsinin birinci katibinin mitinqə gəlməsini tələb etdilər. Birinci
katib mitinqə gəldi. Mitinqçilər onu imperiya və onun nökərləri tə-
rəfmdən təqib olunan Azərbaycan xalqınm böyük oğlu Heydər Əliyevin
portretini yuxarı qaldırmağa məcbur etdilər. Rüsvay olunan katib
27
A
miıinqi dağıtm aq məqsədilə adam larm üzorino tank yeritdi. Nəticodə
\;ıralananlar oldu. N axçıvan cam aatı tankları yandırmaqlabərabar,
X'ilayot partiya komitosinin binasm a hücum etdilor [1, s.157]. Bunları
hohano edon hökum ot noyabrın 24-də N axçıvan şohərindəxüsusiva-
/iyyot vo kom endant saatı tətb iq etdi [22,s. 12]. 22 noyabr 1988-ciil
tarixli mitinqdo A zərbaycan X alq Cüm huriyyətinin üç rəngli bayrağı
tla qaldırıldı.
Ermonilər m ütəm adi o laraq N axçıvanm sərhəd kəndlərinəsi-
lahlı hıicumlar edir, N axçıvana gələn q atarlarm yolunu kəsir, ona
/oror yetirir vo m ane olurdular. 1989-cu il iyulun 5-də Naxçıvanşa-
horindo, O rdubad və C ulfa ray o n la rın d a çoxminlik mitinqlər keçi-
rilir, respublika hökum ətindən N axçıvanm müdaiıəsi üçünkonkret
todbirlor görm ək tələb olunur. İy u lu n 18-do Naxçıvan MSSR AIİ
Soveti m uxtar respublikam n təhlükəsizliyini təmin etməkməqsədib
Naxçıvan MSSR D övlət M ü d aiıə K om itəsinin yaradılması barəda
qorar qobul etdi.
1989-cu ilin n oyabr-dekabr aylarm da Naxçtvanda «sərhədhə-
rokatı» genişlondi, İran İslam R espublikası ilə Azərbaycan SSR-nin
Naxçıvan MSSR arasm dakı sərhəd xəttinin götürülməsi ilə bağlıtəd-
birlor keçirildi.
1990-cı ilin ovvəlindən başlayaraq erməni yaraqlılarınınNax-
çıvamn sorhod kondlərinə b asq m ları, dinc sakinlərin öldürülməsi
laktları artdı. M artm 26-27-də Ş ahbuzun Şada kəndinə ermənilərsi-
lahlı basqın etdi, atışm a zam anı 6 nəfər yaralandı. Martın 28-dəSə-
tlorok kondinin atoşo tutulm ası nəticəsində 1 nəfər həlak oldu, 3 nəfər
yaralandı. Bir gün sonra erm ənilər B abək rayonunun Gərməçataq
kondindo bir nofori qətlə yetirdi. B ütün bunlar Naxçıvanda siyasivə-
/iyyoti gorginloşdirdi, bununla belə əhalinin ermənilərə qarşımüba-
ri/osi giiclondi.
1.2. «Sərhəd hərəkatı»
A /orbaycanın azadlıq h ə rə k a tı tarixinə daxil olan «Sərhəd
horokatı»
m oh/ N axçıvanda başlandı. 1988-ci ilin noyabr ayında
Naxçıvanda üm um respublika m itinqində əhalinin tələbi kimi irəli
siirüklü. Homin m itinqdə C ənubi A zərbaycanda, İran İslamRes-
28
Dostları ilə paylaş: |