İxtisasın adı: Heyvandarlıq mütəxəssisi Modulun adı
Yüklə 1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 4.2. Dənli taxıl və paxlalı bitkilər
55
məhsuldar sortların yaradılması, vegetasiya dövründə bitki əkinlərinə qulluq edilməsi qaydaları, vahid sahədən yüksək məhsul götürmək üçün müasir aqrotexnologiyaların iĢlənməsi və s. daxildir.
Kənd təsərrüfatı bitkilərinin inkiĢafını öyrənməyi asanlaĢdırmaq məqsədilə onlara qruplara ayırıb təsnifat tərtib edirlər. Bitkiçilik sahəsi , əsasən , tarlaçılıq, tərəvəzçilik (pomidor, xiyar, bibər, badımcan, soğan və s.) və meyvəçilik
– çoxillik əkmələr (üzüm və di gər meyvə bitkiləri olan alma, armud və s.) sahələrinə ayrılır. Tərəvəz bitkiləri
– becərilən və yabanı olmaqla bir, iki və çoxillik olurlar. Tərəvəz bitkilərinə 1200 - dən artıq növü əhatə edən 78 fəsilə aiddir. Tərəvəz bitkilərinin (pomidor, badımcan, ist
iot, xiyar, yerkökü, kələm, soğan, kəvər, çuğundur və s.) meyvəsi, kökü və gövdəsindən istifadə olunur. Tərəvəz bitkilərindən çoxu tropik və subtropik qurĢaqlarda əmələ gəlmiĢdir, bəziləri istiliksevən bitkilərdir. Tərəvəzçilik
– tərəvəz bitkilərinin yeti Ģdirilməsi ilə məĢğul olan kənd təsərrüfatı sahəsi olub, tərəvəz bitkilərinin biologiyasını və becərmə üsullarını öyrənən elm sahəsidir.
–
bostan bitkilərinin (qarpız, yemiĢ, qabaq) yetiĢdirilir.
Açıq qruntda 50 - dən çox tərəvəz (kələm, pomidor, xiyar, soğan, yerkökü, çuğundur) və həmçinin ədviyyat bitkiləri (tərxun, keĢniĢ, reyhan, kəvər, nanə və s.), örtülü qruntda isə xiyar, pomidor, gülkələm, kahı və s. əkilir. Tərəvəz istehsalı respublikanın 4 iqlim iqtisadi zonasında –
Lənkə ran-Astara, Quba Xaçmaz, AbĢeron və Gəncə - Qazax zonalarında mərkəzləĢdirilmiĢdir.
–
bitkiçilik sahəsi olub, insanın qidalanması üçün yararlı meyvə verən çoxillik bitkilərdən bəhs edən elmdir. Meyvə bitkiləri –
Ģirəli və ya bərk, yeyilən meyvəsi olan, yabanı halda bitən və becərilən ağac, kol, yarımkol, çoxillik kolcuqlar qrupudur. Meyvə bitkilərinə alma, armud, heyva, albalı, ərik, badam, fındıq, qoz, zeytun, əncir və s. daxildir. Bir çox subtropik və tropik meyvə bitkilərindən manqo, banan, sitrus bitkiləri və s. göstərmək olar.
– üzümün becərilməsi ilə məĢğul olan kənd təsərrüfatı sahəsidir. Üzüm əhalini üzüm və kiĢmiĢlə, Ģərabçılıq və konserv sənayesini xammalla təmin edir. Azərbaycan Respublikasında üzüm kənd təsərrüfatının əsas sahələrindən biridir. K ənd təsərrüfatı bitkilərinin tarla bitkiləri adlanan qrupu özünün botaniki, bioloji və təsərrüfat niĢanələrinə, məhsul növünə, becərilmə xüsusiyyətinə, növbəli əkində yerinə, məhsul yığımına və s . əlamətlərinə görə bir - birində
n fərqlənirlər. Bu baxımdan tarla bitkilərinin öyrənilməsini asanlaĢdırmaq məqsədilə onları istehsalatda istifadə xüsusiyyətlərinə görə taxıllar, texniki bitkilər, yem bitkiləri və bostan bitkiləri kimi 4 böyük qrupa bölürlər.
I.
Taxıllar
– D ən məhsul u almaq üçün becərilir (Ģəkil 4.2) .
56
1. Tipik taxıllar: buğda, çovdar, arpa, vələmir və tritikale.
2.
Darıvarı taxıllar: qarğıdalı, darı, çəltik, çumaza.
3. Dənli paxlalılar: noxud, paxla, mərcimək, lərgə, lobya, nut, maĢ lobyası, lupin.
II. Texniki bitkilər. Bunlar üçün xammal mənbəy i hesab olunur. 1. Yağlı bitkilər: günəbaxan, y abanı zəfəran, xardal, kətan, vəzərək. 2. Lif verən bitkilər: toxumu üzərində lif olan pambıq, o cümlədən gövdəsi üzərində lif olan bitkilərdən kətan, kənaf, çətənə, həmçinin yar p ağı üzərində lif olan bitkilərdən yukka, sizal, Yeni Zelandiya kətanı.
3. ġəkərli texni ki bitkilər: Ģəkər çuğunduru və kasnı.
4. NiĢastalı texniki bitkilər: kartof və topinanbur. 5. Dərmanlı və ziyanvericilərə qarĢı istifadə olunan texniki bitkilər: lalə, piĢikotu, xanımotu, dikitalis.
III. Yem bitkiləri: 1.
Kökümeyvəli yem bitkiləri: çuğundur, yemlik kələm, Ģ a lğ a m, yerkökü, turp.
2.
Birillik paxlalı otlar: gülül, quĢayağı,
3. Birillik taxıl otları: sudan otu, bir illik rayqras , moqar. 4. Çoxillik paxlalı otlar: yonca, xaĢa, üçyarpaq yonca. 5.
Çoxillik taxıl otları: daraqotu, piĢikquyruğu, donuz ayrığı.
IV. Bostan bitkiləri: qarpız, yemiĢ, qabaq, kələm .
Qeyd olunan birillik kənd təsərrüfatı bitkiləri becərildiyi yerin torpaq -iqlim
Ģəraitindən, onların bioloji xüsusiyyətlərindən, uzun və qısa gün bitkisi olmasından asılı olaraq, yazlıq və payızlıq bitkilərə ayrılır. Yazlıq bitkilər, əsasən, yazda (mart, aprel aylarında), onların toxumunun cücərməsi üçün torpaqda kifayət qədər temperatur yarandıqda səpilir və məhsul yayın axırı və ya payızın əvvəlində
yığılır. Yazlıq bitkilərə misal olaraq kartof, qarğıdalı, əksər tərəvəz (pomidor, bibər, badımcan, soğan və s.) və bostan bitkilərini, o cümlədən dənli paxlalı (lobya, paxla, noxud və s) və texniki bitkiləri (günəbaxan, pambıq və s.) bitkiləri qeyd etmək olar.
Payızlıq bitkilər, əsasən, yayın sonundan payızın sonuna qədər olan dövrdə (sentyabr- noyabr) səpilir, soyuğa davamlı olub, qıĢlama qabiliyyətinə malikdirlər və məhsul yayda yığılır. Payızlıq bitkilərə misal olaraq, dənli taxıl və yem bitkilərini mis al göstərmək olar. Yüklə 1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|