“İyirmi il məcburi
Yüklə 463,29 Kb. Pdf görüntüsü
|
36 “İyirMi iL MəcBuri KöçKünMü oLAr?” torpaqlar azad olunanadək və ya hökumət məcburi köçkünləri yeni ərazilərə köçürənədək təxirə salınmalıdır. 69 Bu qərar həm qanuni mülkiyyətçiləri, həm də məcburi köçkünləri qane etmirdi, çünki birincilər onlara məxsus əmlakın nə zaman boşaldılacağını bilmirdilər və ikincilər də qeyri-müəyyənlikdə yaşamağa məcbur edilirdilər. İlk dəfə 2007-ci ildə Akimova Azərbaycana qarşı iddiası və sonrakı dövrlərdə oxşar şikayətlərə baxmış Avropa İnsan hüquqları Məhkəməsi məcburi köçkün ailəsi tərəfindən mənzili zəbt olunmuş Bakı sakinin iddiasını qəbul etmiş və öz qərarında Azərbaycan hökumətinin praktikasını vətəndaşların mülkiyyət hüquqlarının pozulması kimi qəbul edərək hökuməti qanuni mülkiyyətçilərin əmlak hüquqlarını bərpa etməyə və məcburi köçkünləri alternativ yaşayış yeri ilə təmin etməyə çağırmışdır. 70 Bu və oxşar qərarlar rəsmi elan olunduğuna görə hökumət bu mübahisələri ya qanuni mülkiyyətçilərlə qarşılıqlı razılaşma yolu ilə (məsələn, Akimova Azərbaycana qaşı iddiada olduğu kimi) həll etmək məcburiyyətində qalmışdır və yaxud məhkəmənin qərarını hələ də icra etməmişdir. Bu cür qərarlar presedent yaratmışdır və şəhərlərdəki mənzillərdə yaşayan məcburi köçkünlərin bu cür mənzillərdə yaşayış təminatının olmadığını vurğulamışdır. eyni zamanda, məcburi köçkünlər tərəfindən yerli sakinlərə məxsus olan torpaq sahələrinin qeyri-qanuni zəbt edilməsi halları da mövcuddur. 1999-cu ildə hökumət torpaq islahatlarına başladı və ölkə ərazisində regionlarda yaşayan bütün əhaliyə bərabər torpaq payı ver- ildi. cəbhə xəttinə yaxın yerlərdə yaşayan məcburi köçkünlər və bəzi kəndlilər əkin torpaqlarının paylanmasından faydalana bilmədilər, çünki onların torpaqları ermənistan qüvvələri tərəfindən işğal altında saxlanılır. Kənd yerlərində yerli sakinlər və məcburi köçkünlər arasındakı əsas gərginliyin torpaq islahatlarının başlandığı dövrlərdə baş verdiyi hesab edilir. Bəzi məcburi köçkünlər yerli sakinlərə məxsus olan torpaq sahələrini şifahi razılaşma əsasında becərməyə başlamışlar və hər il onlara bir hektara 60-100 Azn icarə haqqı ödəmiş və yaxud natura şəklində ödənişlər etmişlər. digərləri isə torpaq sahələrini zəbt etmiş və yerli hakimiyyət orqanlarından qeyri-müəyyən müddətə bu torpaqlardan istifadə hüququ əldə etmişlər. 69 Günel quliyeva, Jdan yazdani, Azərbaycanda məcburi köçkünlər, 17 dekabr, 2009 (http://www.balcanicau- caso.org/eng/regions-and-countries/Azerbaijan/idps-in-Azerbaijanhttp://www.balcanicaucaso.org/eng/re- gions-and-countries/Azerbaijan/idps-in-Azerbaijan) 70 Bu məhkəmə işlərinə daxildir: Akimova Azərbaycana qarşı, 27 sentyabr, 2007; Mirzəyev Azərbaycana qarşı, 3 dekabr, 2009; Cəfərov Azərbaycana qarşı, 11 fevral, 2010; Gülməmmədova Azərbaycana qarşı, 22 aprel, 2010; Həsənov Azərbaycana qarşı, 22 aprel, 2010; Hacıyeva və digərləri Azərbaycana qarşı, 8 iyul, 2010; İsgəndərov və digərləri Azərbaycana qarşı; 8 iyul, 2010, İsmayılova Azərbaycana qarşı, 9 dekabr, 2010. Məhkəmə eyni zamanda əmlakın hüquqi sahibinin olub-olmamasından asılı olmayaraq məcburi köçkünlərin zəbt etdikləri yaşayış yerlərindən çıxarılmasını qadağan edən prezidentin 2004-cü ildə qəbul etdiyi fərmanın hüquqi tərəfini araşdırmışdır: “…Bu prezident Fərmanı mülki prosedurda yer almış hər hansı müddəanı özündə əks etdirmir və yerli məhkəmələrə əmlakın boşaldılması haqqında məhkəmə qərarlarını qeyri-müəyyən müddətə təxirə salmaq səlahiyyəti verir, bu hadisədə də məhz bu baş vermişdir. Bundan başqa 21 may, 1999-cu il tarixdə qəbul edilmiş qanuna əsasən məcburi köçkünlərin onların razılığı ilə yerləşdirilməsi digər şəxslərin hüquqlarını və qanuni maraqlarını pozursa, bu halda yerli dövlət orqanları məcburi köçkünlərin digər yaşayış yerinə köçürülməsini təmin etməlidir. Müvafiq olaraq qeyd olunan prezident fərmanı daha üstün hüquqi qüvvəyə malik olan qanunvericilik aktı ilə ziddiyyət təşkil edir; bu cür hallarda prezidentin Fərmanına əsasən təxirə salınmanın qanuniliyi barədə sual yaranır.” Gülməmmədova Azərbaycana qarşı, 38798/07 saylı ərizə, 22 aprel, 2010. 37 AzərBAycAndA MəcBuri KöçKünLər və yerLi əhALinin cəBhə Xəttinə yAXin yAŞAyAn MəcBuri KöçKünLər və yerLi icMALArin təhLüKəsizLiK qAyğiLAri h ər iki tərəfdə bir-birinə yaxın yerləşən kəndlərin olduğu ermənistan və Azərbaycan arasındakı nisbətən sabit rəsmi sərhəd bölgəsindən fərqli olaraq, daha qeyri-sabit olan dağlıq qarabağ ətrafı cəbhə xəttində azərbaycanlı mülki əhali daha çox məskunlaşmışdır. Bu ərazıdəki kəndlərdən bəzilərində vəziyyət çox təhlükəlidir, belə ki, onlar təmas xəttində yerləşirlər və Azərbaycan silahlı qüvvələrinin səngərləri bilavasitə bu kəndlərin kənarından keçir. digər tərəfdən, qarabağ ermənilərinin əsas yaşayış məskənləri ermənistanın nəzarətində olan ərazinin daha dərinliklərində yerləşir və onların hərbi qüvvələri əsasən Azərbaycan kəndləri ilə həmsərhəd olan insan yaşamayan və ya seyrək yaşayış olan ərazilərdə yerləşmişlər. cəbhə xəttinə yaxın ərazidə yaşamaları azərbaycanlı mülki əhalini təmas xəttində baş verə biləcək hər hansı gərginliyə qarşı daha həssas edir. cəbhə xəttinə yaxın ərazidə yerləşən üç kənddə 2011-ci ilin sentyabr ayında sahə araşdırması və müsahibələr keçirilmişdir: tərtər rayonunda qapanlı (eyni zamanda qaradağlı-qapanlı kimi də tanınır) və qarağacı kəndləri və qismən işğal altında olan Ağdam rayonunun əhmədağalı kəndi. Bundan əlavə, bu fəsildəki təhlil müəlliflərdən birinin 2011-ci ilin mart ayında Ağdam rayonunun cəbhə xəttinə yaxın olan orta qərvənd və çıraqlı kəndlərində, eləcə də Füzuli rayonunun Alxanlı, Mirzənağılı kəndlərində və rayonda yeni salınmış məcburi köçkün qəsəbəsi olan zobucuqda müstəqil şəkildə apardığı əvvəlki araşdırmaya da əsaslanmışdır. Bu araşdırmalar zamanı cəbhə xəttindən bir qədər aralıda yerləşən əhmədağalı və zo- bucuq istisna olmaqla, səfər edilən kəndlərin hamısı erməni mövqeləri tərəfindən daima atəşə tutulur. Bir bariz nümunə kimi, üç tərəfdən erməni qüvvələrinin nəzarətində olan ərazi ilə əhatə olunmuş qapanlı kəndini göstərmək olar. Kəndlə erməni mövqeləri arasında olan məsafə 150-500 metr arasında dəyişir. Kənddəki evlərin əksəriyyətində güllə izləri vardır. qapanlı kəndində BqXc tərəfindən yenicə təmir edilmiş evin divarındakı güllə yeri tədqiqatçıya göstərilmişdir. qarağacı kəndinin yerli sakinlərindən biri qeyd etmişdir:
çıraqlı və Alxanlı kəndlərinin üçdə-biri dağıdılmışdır və cəbhə xəttinə yaxın olduğuna görə əhali buradan çıxmaq məcburiyyətində qalmışdır. çıraqlı kəndinin əhalisinin bir hissəsi qonşu əhmədağalı kəndində yerləşmiş və 1993-cü ildən bu vaxta qədər burada uçuq vəziyyətdə olan ictimai binalarda yaşayırlar. cəbhə xəttinə yaxın kəndlərdəki insanlar
Yüklə 463,29 Kb. Dostları ilə paylaş:
|