“İyirmi il məcburi
Yüklə 463,29 Kb. Pdf görüntüsü
|
7 AzərBAycAndA MəcBuri KöçKünLər və yerLi əhALinin 7 köçkün düşərgələrini bağladı və ən ağır şəraitdə yaşayan təxminən 100,000 məcburi köçkünün xüsusi inşa edilmiş qəsəbələrə köçürülməsini başa çatdırdı. 4
Bu gün rəsmi statistik məlumatlara əsasən, Azərbaycandakı məcburi köçkünlərin 86 faizi şəhərlərdə, əsasən Bakı və sumqayıtda yaşayır. 5 Məcburi köçkünlərin təxminən 35 faizi yeni tikilmiş qəsəbələrdə məskunlaşıb və 10 faizdən az hissəsi isə, onlara məxsus olan və ya olmayan evlərdə və ya mənzillərdə yaşayır. Məcburi köçkün əhalinin böyük hissəsi yarı- müvəqqəti sığınacaqlarda, inzibati binalarda və yataqxanalarda yaşamağa davam edirlər. 6
eyni zamanda, məcburi köşkünlük vəziyyəti uzun müddət davam etdiyinə görə vaxt keçdikcə məcburi köçkünlərin problem və ehtiyaclarının nə dərəcədə dəyişdiyi və iyirmi ildən çox davam edən köçkün həyatı şəraitində onların ehtiyaclarının ümumi əhalinin ehtiyacları ilə necə müqayisə olunduğu ilə bağlı suallar ortaya çıxır. 4 natali taqverker, “Azərbaycan sonuncu qaçqın düşərgələrini bağlayır” 7 fevral, 2008. (http://www.unhcr. org/47aaf6734.html). 5 dünya Bankının №52801-Az saylı hesabatı, Azərbaycanda Həyat Şəraitinin Qiymətləndirilməsi üzrə Hesabat, mart, 2010. 6 dünya Bankının №52801-Az saylı hesabatı, Azərbaycanda Həyat Şəraitinin Qiymətləndirilməsi üzrə Hesabat, səh. 33, şəkil 3.12. 9 AzərBAycAndA MəcBuri KöçKünLər və yerLi əhALinin 9 höKuMətin siyAsəti hAqqindA üMuMi MəLuMAt h ökumət məcburi köçkünlərə münasibətdə imtiyazlı siyasət həyata keçirmişdir və müdafiəyə ehtiyacı olan bu qrupun təxirəsalınmaz dolanışıq ehtiyaclarının qarşılanması istiqamətində real və əhəmiyyətli dərəcədə uğurlar əldə etmişdir. digər əhaliyə şamil edilməyən əsas məcburi köçkün imtiyazlarına kommunal ödənişlərdə istehlak kvotası əsasında azadolmalar 7 və əsas ərzaq məhsullarının alınması məqsədilə hər bir şəxsə aylıq təxminən 20 ABŞ dolları yardım (daha çox “çörək pulu” kimi tanınır) verilməsi daxildir. qanunvericiliyə əsasən məcburi köçkünlərin gəlir vergisi dərəcəsi aşağıdır (bu əhəmiyyətsiz bir məbləğ təşkil edir), onlara imtiyazlı şərtlərlə kredit verilməsi, pulsuz dərman və tibbi xidmətlərinin göstərilməsi nəzərdə tutulmuşdur və məcburi köçkün uşaqları pulsuz məktəb tədris vəsaitləri ilə, dərs kitabları ilə təmin olunurlar. Buna baxmayaraq gündəlik həyatda bu imtiyazlar qeyri-bərabər şəkildə tətbiq olunur və bir çox məcburi köçkünlər bunlardan faydalana bilmədiklərini qeyd edirlər. qayıdış perspektivləri real olmayan ermənistan qaçqınlarının adaptasiyası və inteqrasiyası üzrə siyasətindən fərqli olaraq, Azərbaycan hökuməti məcburi köçkünlərin yerli inteqrasiyasını uzun-müddətli çözüm variantı kimi dəstəkləməyə həvəs göstərməmişdir. hökuməti narahat edən odur ki, məcburi köçkünlərin yerli icmalara inteqrasiyası onların gələcəkdə dağlıq qarabağdakı və onun ətrafındakı yurdlarına geri qayıtması ehtimalını azalda bilər, bu isə, Azərbaycanın gələcəkdə bu ərazilər üzərində öz suverenliyini bərpa etmək iddiasını zəiflədə bilər. Bunu nəzərə alaraq məcburi köçkünlərin dağlıq qarabağ və onun ətrafındakı işğal edilmiş ərazilərə qayıtması hökumət və həm də məcburi köçkünlərin özləri tərəfindən üstün tutulan uzun-müddətli çözüm yoludur. 8 siyasi təmsilçilik baxımından hökumət “sürgündə” olan yerli dövlət orqanlarının köçkünlükdən öncə mövcud olmuş strukturunu olduğu kimi saxlamışdır. Bu dövlət orqanları öz icmalarının ehtiyaclarının təmin olunmasına hələ də məsuliyyət daşıyırlar, baxmayaraq ki, onlar ölkənin müxtəlif yerlərində səpələnmiş formada yaşayırlar. Məsələn, qubadlı rayo- nunun icra hakimiyyəti sumqayıt şəhərində yerləşir, çünki qubadlıdan olan əksər məcburi köçkünlər burada məskunlaşıblar. Bununla belə, bu icra hakimiyyəti Azərbaycanın 43 rayo- nunda məskunlaşmış qubadlının 34,000 əhalisinin problemləri ilə məşğul olur. 9 sürgündə olan bu yerli dövlət orqanları icma üzvlərinin sayının qeydiyyatını aparır, onların yaşayış 7 Ailənin hər bir üzvü üçün 150 kilovata bərabər və ya sayğac olmadığı halda qeyri-məhdud həcmdə. 8 əlavə məlumat üçün bax: təbib hüseynov, “qayıdış və onun alternativləri: ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi üzrə araşdırma” Dağlıq Qarabağ Münaqişəsində Məcburi Köçkünlük: Qayıdış və onun Alternativləri, London, avqust, 2011. 9 Mühacirətdə olan qubadlı rayon icra hakimiyyətinin yerli rəsmisi ilə müsahibə, sumqayıt, oktyabr, 2011. 10 “İyirMi iL MəcBuri KöçKünMü oLAr?” şəraiti ilə maraqlanır və icma üzvlərinin problemlərinin həll olunmasında müxtəlif dövlət təşkilatları ilə vasitəçilik edirlər. yerli dövlət orqanları ilə birlikdə dövlət də işğal edilmiş ərazilərdə mövcud olmuş so- sial infrastrukturu qoruyub saxlayır. Beləliklə, məcburi köçkünlər özlərinin məktəbləri, xəstəxanaları, polis məntəqələri və hərbi komissarlıqlarının fəaliyyətini davam etdirilər. on- lar səs verə və parlament seçkilərində namizədliklərini irəli sürə bilərlər, baxmayaraq ki, bu onların hazırda yaşadıqları ərazi üzrə deyil, yalnız qeydiyyata alındıqları əvvəlki yaşayış yerləri üzrə mümkündür. Bu isə məcburi köçkün rayonlarından namizədliklərini irəli sürmüş insanlara böyük təşkilati problemlər yaradır, çünki məcburi köçkünlərin məskunlaşdıqları qəsəbələr ayrı-ayrı bölgələrdə yerləşir və onlar adi dairələrin namizədlərindən fərqli olaraq müvafiq seçicilərlə görüşlər keçirmək üçün ölkə ərazisində bir çox seçki məntəqələrinə səfərlər etməlidirlər. 10 qeyd etmək lazımdır ki, bu çətinliklərə baxmayaraq, məcburi köçkün icmaları öz icmalarını qoruyub saxlamaq və parlamentdə ayrıca səsə və təmsilçiliyə nail olmaq üçün özlərinin ayrıca seçki dairələrini qoruyub saxlamağa üstünlük verirlər. hazırda işğal altında olan rayonlarda qeydiyyatda olduqlarına görə məcburi köçkünlər bələdiyyə seçkilərində səs verə və ya namizədliklərini irəli sürə bilməzlər, çünki bu ərazi vahidləri əsasında qurulan bir sistemdir. Bəzi insan hüquqları müdafiəsi təşkilatları bu vəziyyətin məcburi köçkünlərə qarşı ayrı-seçkilik olduğunu hesab edirlər və hökumətin mövcud qanunvericiliyə dəyişikliklər etməsi ilə bağlı müraciət etmişlər. 11
2000-ci ilin əvvəlindən etibarən iqtisadi vəziyyət sabitləşdikdən və ölkənin neft ixracından əldə etdiyi gəlirlər artmağa başladıqdan sonra hökumət məcburi köçkünlərin yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması məqsədilə əhəmiyyətli sərmayələr yatırmağa başladı. 2003-cü ildə hakimiyyətə gəldikdən sonra prezident İlham əliyev hakimiyyətdə olduğu birinci beş il- lik müddətin sonuna qədər yerdə qalan bütün məcburi köçkünlərin “çadır düşərgələrindən” yeni qəsəbələrə köçürüləcəyini bəyan etdi və hökumət bu vədini 2007-ci ilin sonuna qədər yerinə yetirdi. Bu gün Azərbaycan ümumdaxili məhsulun (üdM) təxminən 3 faizini hər il məcburi köçkünlər üçün yardım proqramlarının həyata keçirilməsinə sərf edir. 12 Bu digər hökumətlərlə müqayisədə köçkün əhaliyə sərf olunan ən yüksək üdM payıdır və bu faktı bu yaxınlarda dünya Bankı “hökumətin özünün köçkün əhalisinə qarşı göstərdiyi görünməmiş öhdəlik səviyyəsi” kimi alqışlamışdır. 13 2010-cu ildə hökumət məcburi köçkünlərin yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılmasına əsasən dövlət neft Fondunun vəsaitlərindən olmaqla 123.3 10 “Amnesty international” təşkilatı, Azərbaycan: Qovulmuş və sonradan Diskriminasiya Olunmuşlar – Məcburi Köçkün Əhalinin Vəziyyəti, iyun, 2007. 11 ApA İnformasiya Agentliyi “Bələdiyyələrin formalaşdırılmasında məcburi köçkünlərin iştirakı problemi” mövzu- sunda dəyirmi masa keçirilib, 12 noyabr, 2011 (http://www.apa.az/az/news.php?id=240892) 12 dünya Bankı, Azərbaycanda Həyat Şəraitinin Qiymətləndirilməsi üzrə Hesabat, mart, 2010; (http://www-wds. worldbank.org/external/default/Wdscontentserver/Wdsp/iB/2011/02/04/000003596_20110207151220/ren- dered/pdF/project0inform1nt1revised0after0pcn.pdf) 13 dünya Bankının №AAA64-Az saylı hesabatı, Azərbaycan: Mülkiyyətin qurulması və İqtisadi Müstəqilliyin dəstəklənməsi: Məcburi Köçkünlərin həyat Şəraiti, oktyabr, 2011, səh. 10. Yüklə 463,29 Kb. Dostları ilə paylaş:
|