Жаҳон санъати тарихи
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ЖАҲОН САНЪАТИ ТАРИХИ
- Roman san’ati.
| O‘rta asrlar san’ati.
O‘rta asrlarda harbiy Yevropa ”Varvarlar” qirolligi va Franklar imperiyasi davrida ”Varvarlar”ning surunkali harbiy yurishlari va qullarning tez-tez ko‘tarilib turgan qo‘zg‘olonlari III asrlarga kelib ”Quldorlik” davrining inqirozga yuz tutishiga sabab bo‘ldi. Natijada quldorlik davri tuzum sifatida o‘z o‘rnini harbiy Yevropa mamlakatlarida asta-sekin feodalizmga bo‘shatib bera boshladi. Rim imperiyasi qulashi bilan bu jarayon yanada tezlashdi. Bu voqealar ЖАҲОН САНЪАТИ ТАРИХИ 39 harbiy Yevropa madaniyati va san’atiga o‘z ta’sirini ko‘rsatdi. ”Varvarlar” san’ati va antik san’ati an’analarining o‘zaro ta’sirida Yevropada O‘rta asr san’atini boshidan kechirdi. Bu ta’sir ayniqsa hajm forma dinamikasi, ekspressiyada, kompozitsiya va naqqoshlikda yaqqol namoyon bo‘ldi. harbiy Yevropadagi ko‘pgina mamlakatlarda ibtidoiy tuzumdan so‘ng o‘z boshlaridan quldorlik davrini kechirmay turib, feodal tuzumiga o‘tishlari muhim voqea bo‘ldi. ”Varvarlar” san’atidagi ibtidoiy tuzumga xos folkloriy tushunchalar bilan antik san’at an’analari qo‘shilib o‘ziga xos yangi san’at rivojlana boshladi. ”Varvarlar” tomonidan istilo qilingan Rim imperiyasida feodal munosabatlar rivojlana boshlagan edi, istilo natijasida Rimda xristian dini ta’sirida qoldi. Din odamlar ongi, ruhiyatiga chuqurroq kirib bordi. Vizatiya san’ati o‘z mohiyati jihatidan aristokratik xarakterga ega. Ular obrazlarni barkamolligiga intilsa, varvarlar esa ba’zida majruh, mayib, jismoniy xunuk obrazlarni tasvirlashdan cho‘chimaydi. Bu davrga kelib asosan yog‘och o‘ymakorligi, naqqoshlik va dekorativ bezak san’ati turlari rivojlandi. Uchinchi asr oxiri IX asr boshlarida Buyuk Karl birinchi kuchli imperiyaga asos soldi. Bu davr san’ati ”korolinglar”san’ati, deb nom oldi. Bu san’at, hunarmandlar, sharq xalqlari, ayniqsa Shom san’atidan ta’sirlangan va unga taqlid qilgan. Roman san’ati. Buyuk Karl imperiyasi uzoqqa cho‘zilmay, tez inqirozga uchradi. Vafotidan so‘ng esa tomom parokandalikka uchradi, madaniy yodgorliklar esa talandi. Faqat X asr oxirlaridan boshlab Yevropada hayot izga tusha boshladi. X-XII asrlarni o‘z ichiga olgan taraqqiyot davri san’ati roman san’ati deb nom oldi. ”Roman” iborasi shartli bo‘lib, u lotincha «roma» degan so‘zdan olingan bo‘lib, ”rim” uslubi degan ma’noni bildiradi. Bu davrda me’morchilikka alohida e’tibor berildi. Roman davri san’atida me’morchilik asosiy o‘ringa chiqadi. Bu davr me’morchiligining xarakterli tomoni shundaki, unda binolar birmuncha past, jiddiy va og‘ir ko‘rinishga ega. Devorlari qalin va mustahkam, eshik, derazalar ensiz. Me’morchilikning bunday ko‘rinishi harbiy maqsadlarni ko‘zda tutadi. Bu davrda asosan me’morchilik bilan bog‘liq bo‘lgan san’at turlari rivojlanadi. Bular maxobatli rangtasvir, haykaltaroshlik, vitraj san’ati. Bu me’morchilikning yana bir o‘ziga xos xususiyati, tomning gumbaz tarzida yopilishi va unda darchalarning joylanishidir. Bu davrga kelib o‘ziga xos feodal qusurlar paydo bo‘la boshladi. ¤sha davrda qurilgan shaharlarning umumiy ko‘rinishi ham feodal qo‘rg‘onlarni |