Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı Tábiyiy pánler fakulteti Zoologiya, adam morfofiziologiyası hám onı oqıtıw metodikası kafedrası

3-keste
Aral teńizinde balıq awlanıwdıń onıń suwınıń azayıp duzlılıǵı kóteriliwine baylanıslı ózgeriwi. (R.Tleuov boyınsha 1981)

Awlanıwı	1560 mıń centner	1964 mıń centner	1074 mıń centner
Ulıwma awlanıwı sonıń ishinde	390,5	410,9	98,5
Sazan	94,7	121,6	11,4
Aqshabaq	130,0	73,0	12,1
Sıla	17,1	93,8	66,8
Torta	62,7	41,2	23,2
Marqa	6,3	18,8	27,5
Suwen	14,7	7,3	3,1
Shemaya	10,0	3,9	3,2
Ilaqa	9,2	5,9	3,2
Shortan	14,8	2,4	5,1
Qılısh balıq	11,1	7,4	0,4

Túslik Aralda yaǵnıy Qaraqalpaqstanda balıq awlanıwdıń tómenlep barıwı 4-kestelerde kórsetiledi.
4-keste
1960- 2009 jıllar aralıǵında balıq awlanıwdıń tómenlep barıwı (Qurbanbaev t.b. boyınsha, 2010)

Jıllar	Awlanıwı ıń centner	jıllar	Awlanıwı ıń centner	Jıllar	Awlanıwı ıń centner
1960	225,2	1990	20,9	2004	3,22
1965	160,9	1995	20,9	2005	4,44
1970	70,6	2000	11,0	2006	6,06
1975	68,7	2001	5,52	2007	8,03
1980	35,1	2002	2,0	2008	13,9
1985	24,6	2003	1,32	2009	11,1

3-Kestede kórsetilgenindey balıq awlanıw 2000-jılda 1960-jılǵa qaraǵanda 20 mártebe kemeygen. I.M. Joldasovanıń maǵlıwmatı boyınsha Qaraqalpaqstannıń yaǵnıy Túslik Aral hám Ámwdárya deltalarındaǵı 7-8 kólden 1991 jıldan 2000-jıl arasında 750 tonnadan (1996) 4364,9 (1993) balıq awlanǵan.
Ondatr awlawshılıq hám ondatr xojalıǵı.
Ondatra kemiriwshiler otryadınıń tıshqanlar semeystvosına, polevkalar kishi semiystvosınan, ondatralar tuwısına (rod) kiredi. Olar 3 túrli birine jaqın túrlerge bólinedi. Úshinshi túri bizdegi túrin qádimgi ondatra (Ondatra) zibethicall.) Bul túr 13 kishi túrge bólinedi (Xolistr, 1911; Reymov 1968).
Ondatr biziń elimizge sırttan ákelgen eń bahalı mamıq júnli ań onıń watanı Arqa-Amerika bolıp esaplanadı.
1905-jılı birinshi mártebe 10 par ondatra Kanadadan Evropaǵa ákelinedi. Bular Praga qalasına jaqın jerge jiberiledi. 1922-1923-jılı ondatra Finlyandiyaǵa ákelinedi, 1929-1930 Polshaǵa, 1934-jılı Frantsiyaǵa, 1927-jılı Shatlandiyaǵa, 1929-jılı Angliyaǵa, 1927-jılı Finlyandiyadan azıraq sanda SSSR ǵa ákelinip kletkadan 1928-jılı Arxangelsk oblastınıń Solovetsk atawına jiberiledi. 1928-jıldan 1932- jıllarda Finlyandiyadan, Kanadadan hám Angliyadan burınǵı SSSR ǵa 2543 ondatra ákelinedi. Usı aralıqta burınǵı SSSR qaramaǵınıń 750 jerine ondatra jiberiledi.
Sonıń ishinde Qaraqalpaqstanǵada 1944-jılı Ámiwdáryanıń tómengi aǵımına Qazaxstannıń Balxashtaǵı ondatrshılıq xojalıǵınan 355 bas ondatra ákelinip jiberiledi. Aradan eki jıl ótkennen keyin bul túrdiń sanı júdá kóbeydi hám bunnan bılay kóshirip-qonıslandırıw ushın maydanı 124 mıń gektardan aslam Ámiwdárya ondatra kásiplik xojalıǵı shólkemlestirildi.
Ámiwdáryanıń tómengi aǵımına jiberilgen ondatralar bul jerde ózine qolaylı jaǵday tawıp kóp-uzamay kóbeywge kiristi. N.P.Lavrovtıń (1957) maǵlıwmatı boyınsha ondatra bir jıldıń ishinde-aq jibergen jerinen 15 km uzaqlıqqa tarqadı. 1950-jılı rayonlarınıń barlıq derlik kóllerine tarqaldı.
1959-jılı ondatra Qaraqalpaqstannıń túslik rayonlarınıń Qırıqqız, Kelteminar hám Saqqılı (Tórtkul rayonı).
1953-jılı Ámiwdárya xojalıǵınan Xorezm kóllerine (Karp, Shorkól, Karangakól) 244 bas ondatra jiberildi.
Ondatra xojalıǵı Qaraqalpaqstanda tez pát penen rawajlanıp Moynaq ondatr xojalıǵınıń Moynaq rayonınıń Urgede, Úshsayda, Moynaqta, Porlıtawda, Qazaxdáryada ondatra xojalıqlarınıń bólimleri iske tústi. Kóp uzamay Qaraqalpaqstan ondatra xojalıǵı burınǵı SSSR da ondatra terisin tayarlaw boyınsha úshinshi orınǵa kóterildi. Ondatra terisin 1,5 mln átrapına jetkerdi. Ondatra tayarlaudıń barısın 5-kestede kórsetemiz.