Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı Tábiyiy pánler fakulteti Zoologiya, adam morfofiziologiyası hám onı oqıtıw metodikası kafedrası

Awlanatuǵın sút emiziwshiler.
1960 – jılları Aral átirapında ańshılıq maydanı 70% ke teń keletuǵın edi. Odan sońǵı jılları 1970-1980-jılları ań terisin tayarlaw bir qálipte saqlanıp, olardıń geyparalarınıń tirishilik qılatuǵın jerleriniń jaǵdayınıń keskin ózgeriwinen olardıń terisin tayarlaw toqtap qaldı. 1960-jılları jırıtqısh sút emiziwshilerdiń sanı 16 túr hám kishi túrlerden turǵan bolsa odan sońǵı 1990 jıllarǵa kelip olardan 30% ti awlanatuǵın boldı, yaǵnıy ań awlanatuǵın maydannıń 50% ti isten shıǵıp qısqarıp qaldı.
Qasqır 1931 jıldan 1981 – jıllar arasında jılına 105 ten (1981) 722 (1932) ge deyin qasqırdıń terisi tayarlandı. Olardıń 25% tin Qaraqalpaqstan 22% Qızılorda, 9% Xorezm, 12% Chordjaw, 16% Tashawız oblastlarınan tayarlanǵan. 1990-1994 jılları Aral átrapınan 80 basqa deyin qasqır awlanǵan (2-súwret).

2-Súwret. Qasqır.
Shaǵal. Aral átrapında 1925-1985-jıllarda bir sezonda 1125 ten 3711 shaǵal awlanǵan. Shaǵaldıń eń kóp awlanatuǵın jeri Qaraqalpaqstanda Ámiwdáryanıń tómengi aǵımı bolǵan. Ámiwdáryanıń deltasında jılına 1,5 mıń bas shaǵaldı onıń populyatsiyasına ziyansız awlanıwǵa bolatuǵın ilimpazlar tárepinen aytılǵan (Paluaniyazov, 1974) (3-Shaǵal).

3-Súwret. Shaǵal.
Túlki. Aral átrapında 1925 – 1984-jıllarda 4225 ten 48465 bas túlki awlanıp, onıń 20% ti Ámiwdáryanıń tómengi aǵımında hám usı quraqım Ustyurte awlanǵan. Qaraqalpaqstannıń kóplegen rayonları ásirese Qońırat, Taxtakópir, Shomanay rayonlarınıń xalıqları 1960-jıllarǵa deyin túlki qulaqshın kiyer edi. Túlkini Qaraqalpaqstanda qapqan, tazı hám qolda úyretilgen quslar menen uslar edi. Túlkiniń qulaqshını adamǵa júdá jarasatuǵın qızǵısh sarı reńde bolıp, júdá jasqı bas kiyim bolar eken (4-súwret).

4-Súwret. Túlki
Porsıq. 1946-1970-jıllarda bir sezenda (Priaralya) Aral átrapında 225 ten 1003 bas porsıq awlanıp, onıń basım kópshiligi Qaraqalpaqstanda awlanǵan yaǵnıy 1973 ten 1988 jıllar arasında hár jılı 17 den 101 ge deyin porsıq awlanǵan. Sońǵı jılları porsıqtı awlaw Qaraqalpaqstanda uzil kesil toqtatıldı.
Porsıqtı adamlar kóbinese mayı ushın awlaǵan. Onı júdá jaqsı em sıpatında paydalanǵan (5-súwret).