Jismoniy tarbiya nazariyasi va

maqsadga m uvofiq
b o lad i.
134

---

Mashg‘uJotIarni o ‘tkazishga, ayniqsa, kichik va o ‘rta gu- 
ruhlarga jam oatchi instruktorlar jalb ctiladi.
T a y y o rg a rlik n in g m a ’lum d av rla rid a m a sh g ‘u lo tla r n in g
vazifasi va m a zm u ni, m e ’yorlarni topshirish jadvali, „Alpo- 
m ish“ va ,,Barchinoy“ majmuasining lalablari aniqlanadi.
,,A lpom ish“ va ,,B arch in o y “ , u m u m iy jism o n iy tarbiya 
guruhlarida mashqlanish mashg'ulollarini tashkil etish jismoniy 
tarbiya darsiga o ‘xshaydi.
,,Alpomish“ va ,,Barchinoy“ guruhlaridagi ishlarni, alo­
hida, bir-biridan ajratish maqsadga muvofiqdir. Agar, masalan, 
qizlarga ,,A lp o m ish “ va „ B a rc h in o y " m c ’yorlar no rm alari 
b o ‘yicha koptokni yoki granatani uloqtirish o ‘quv m c ’yorlarini 
topshirish qiyin b o ‘lsa, shu mashqlarning bajarilishini t a ’m in ­
lash uchun muskul kuchini rivojlantirishga katta c'tib or berib, 
uyga vazifa ham berib borish maqsadga muvofiqdir. K o ‘pchiIik 
bolalarga turnikda tortilish m e ’yorini topshirish qiyin. Shunday 
ekan, t o ‘garak m ashg‘ulotlarida muskul kuchini rivojlantirishga 
yordam beradigan mashqlarni yelka kamariga ko‘proq berib 
borish kerak. 0 ‘quvchilarda bunday alohida muskul guruhlari 
rivojlanishi orqada qolishini, ishlarni rivojlantirish jarayonida, 
albatta, hisobga olish kerak.
Majmuiy m e ’yorlarni qabul qilish b o ‘yieha musobaqalarga 
jiddiy tayyorgarlik k o ‘rish kerak. H ar bir musobaqa bolalarda 
m uhim voqea sifatida iz qoldirishi kerak. Alohida hollarda 
m e ’yorlarni nazorat darslarida qabul qilish mumkin. H ar bir 
m e ’yor b o ‘yicha musobaqalarni yiliga 2—3 m arta o ‘tkazish 
zarur.
0 ‘quvchilarning tasniflashmagan musobaqalari
0 ‘quvchilar jism o n iy tarbiyasida m u sob aq alarnin g ah a- 
miyatini baholash qiyin. Sport va sport musobaqalari o ‘rni 
haqida quyida so‘z boradi. Bu yerda biz faqat klassifikatsiya 
(tasnif) qilinm agan m usobaqalarning aham iyati va tavsifiga 
to ‘xtalamiz.
0 ‘qish faoliyatida musobaqa element(unsur)laridan foyda­
lanish, j o ‘shqinlik yuzaga kelib, o ‘quvchilar faolligi u chun 
keng imkoniyatlarni ochib beradi. 0 ‘quvchilar musobaqalarda 
qatnashib, yangi taassurotlarga ega b o ‘ladilar, o ‘zini, o ‘z o ‘r- 
toqlarini yaqinroq biladi, g ‘alaba quvonchi va m ag ‘lubiyat 
nim aligini bo sh id an kechiradi. M u so b a q a muhiti jism o n iy
mashqlar mashg‘ulotining ahamiyatini tushunish imkoniyatini 
beradi.
135

---

Y ag o n a sport tasnifi va m u s o b a q a q o id a la ri aso sid a 
o ‘tkaziladigan musobaqalar, uzoq muddatli tayyorgarlikni talab 
eta d i. S h u n in g u c h u n q a t o r m u s o b a q a l a r tu rid a: yengil 
atletika, voleybol, basketbol, g im n astik a d a oz o ‘quvchilar 
qatnashadilar, quyi sinf o ‘quvchilari deyarli qatnashmaydi.
Bir vaqtning o ‘zida m aktabda shunday sharoit yaratish 
kcrakki, o ‘quvchilar yiliga 8 — 10 musobaqa turlarida qatnashish 
im koniga ega b o ‘lsin. S h u n in g u c h u n h am respublikaning 
ko‘pgina maktablarida tasniflashgan musobaqalar o ‘tkaziladi. Bu 
musobaqalarda razryadlar beriladi, ularning dasturi butunlay 
yoki qisman yagona sport tasnifiga taalluqli. Musobaqa jarayonida 
esa b a’zi qoidalami chetlab o ‘tish mum kin. Bunday musoba- 
qalarga h am m a mini o'yinlar, m aydonning qisqartirilganligi, 
vaqtning qisqartirilganligi, nostandart asbob-anjom larni q o ‘l- 
lash, o'yinchilar sonini qisqartirish, ruxsat bilan b a ’zi qoida- 
larni q o ‘llamaslik va boshqalar kiradi. M usobaqalar o ‘qituvchi 
to m o n id an maxsus tuzilgan dastur asosida o ‘tkaziladi.
Hozirgi vaqtda qator maktablarda keng tarqalgan quyidagi 
musobaqa turlari diqqatga sazovor.