Jismoniy tarbiya va sport pedagogining kasbiy etikasi fanidan

11-Ma’ruza. Sport etikasi asoslari.
1.Sport etikasi tamoyillari “FAIR PLAY” sportda ahloqning asosi sifatida.


FAIR PLAY (ingliz tilidan tarjima qilingan) - amal qiladigan axloqiy qoidalar to'plami. U sportni adolatli qilish uchun mo'ljallangan.
Jahon miqyosida FAIR PLAY harakatini 1958 yilda asos solingan Xalqaro jismoniy tarbiya va sport ilmiy kengashi (International Council of Sport Science and Physical Education)boshqaradi. Uning negizida bir qancha tashkilotlar mavjud:

• 
  1964 yilda “Xalqaro FAIR PLAY qo`mitasi” tashkil etilgan.
  
• 
  1992 yilda “Yevropa FAIR PLAY harakati” ga asos solingan (Yevropa Olimpiya qo`mitasi negizida).
  
• 
  1992 yilda Rossiya FAIR PLAY qo`mitasi MOQ negizida tashkil etilgan.
  

Fair play tamoyillari:

• 
  Raqibni hurmat qilish.
  
• 
  Qoidalar va hakamlarning qarorlarini hurmat qilish.
  
• 
  Doping va istalgan sun’iy stimulyatsiya qilish vositalaridan foydalanmaslik.
  
• 
  Sportchlar g’alaba qozonishlari chun teng imkoniyatga ega bo`lishlari.
  
• 
  Sportchi o`z-o`zini nazorat qilishi — his-tuyg’larini nazorat qilish, musobaqa natijalarini to`g’ri qabul qila olish.уметь
  

FAIR PLAY (FP) kontseptsiyaning kelib chiqishi sport bilan bog'liq emas, balki ritsarlar kurashlari qoidalariga asoslangan axloqiy O`rta asr tushunchalari bilan bog'liq.
Birinchi marta "fair Play" iborasi Shekspirning "Qirol Jon" asarida keltirilgan.
Kontseptsiyani yanada rivojlantirish XIX asr oxirida zamonaviy Olimpiya harakatining rivojlanishini anglatadi. Baron Kuberten tomonidan yaratilgan insonparvarlik g'oyalari zamonaviy sportga fidokorona, sof raqobatbardosh, sportchining va insonning uyg'un shaxs sifatida rivojlanishiga hissa qo'shdi.
Kubertenning o'zi va zamonaviy Olimpiya harakatining asoschilari sportchilarning ko'plab firibgarlik va sportchiga xos bo`lmagan xatti-harakatlarini tan olishga majbur bo'ldilar. Shu munosabat bilan 1920yilda Antverpendagi Olimpiya o'yinlarida sportchilarning Olimpiya qasamyodi birinchi marta kiritildi.
Fairy Play g'oyasining chuqur qarama-qarshiligiga qaramay, ko'pchilik mutaxassislar unga muqobillarni ko'rmaydilar. Axloqiy qonunlar to'plamisiz sport o'z ma'nosini va jozibadorligini yo'qotadi. Feyr-pley sportni oqlaydi, uni iste'mol sohasidan insonning yuksak ma'naviy qadriyatlari sohasiga aylantiradi.