Journal of selcuk communication

Selçuk İletişim, 7, 3, 2012 
 
 
38 
na da girmektedirler. İktidarlar gerçeği belirle-
diği  için  onların  belirlediği  gerçek  toplumca 
doğru kabul edilir ve sorgulanmaz.  Bireyler bu 
yolla  kendilerine  sunulanı  gerçek  olarak  kabul 
etmektedirler. Modern burjuvazi ve  soylu sınıf 
günümüzde  medya  iktidarlarıdır.  Haber,  med-
yanın  güçlü  ve  egemen  ideoloji  tanımlarına 
yönelik  bir  yeniden  üretimin  gerçekleştirmek-
tedir.  Hükümet  ve  yönetim  örgütleri  için  med-
ya,  onların  kurumsal  etkinliklerinin  adil,  eşit, 
meşru  ve  kamu  yararına  olduğunu  kamusal 
alanda iddia ettikleri bir aygıttır. İktidar seçkin-
leri  ve  iktidarı  temsil  eden  kurumların  öznel 
görüşleri  varolan  toplumsal  gerçekliğin  bir 
parçasıdır.  Çoğunlukla egemen gücü ve iktida-
rı elinde bulunduranların lehine gerçeklik tem-
sil  edilmektedir  (Dursun  2001:  123-125).  Gü-
nümüzde yeni medyada iktidar düzeni yalnızca 
tepeden  aşağıya  doğru  işlememektedir.  Yeni 
medyada  bireyler  de  birbirlerini  gözetleyebil-
dikleri  için  iktidar  yönetimi  çift  taraflı  olmuş-
tur. 
Medyaya  ilişkin  olarak  kullanılan  her  ifade, 
ekonomik, politik ve kültürel açıdan medyanın 
içinde  yer  aldığı  bütünlüğe  gönderme  yapmak 
durumundadır (Golding ve Murdock 2002: 65). 
Yeni  medya  ideoloji  yayılımı  Althusser’in 
ideolojik  yapılarındaki  ekonomik  yapı,  siyasal 
pratik  ve  ideolojik  düzeyle  ilişkilidir.  Yeni 
medya,  içinde  yer  aldığı  ekonomik  ve  politik 
yapıyla  ilişkilendirilmezse  yüzeysel  ve  anlam-
sız  kalır.  Medyaya  dair  üretilen  bilgiler  metin-
sel  ve  görsel  olarak  üretilerek  izleyicilere  ve 
okuyuculara  yani  bilginin  tüketicilerine  sunul-
maktadır. Bilgi üretme aynı zamanda ekonomik 
bir  işlevdir  de  çünkü  bilgi  de  bir  ürün  gibi 
üretilir  ve  üretilen  bilgiden haberi  oluşturanlar 
maddi  ya  da  manevi  bir  beklenti  içerisinde 
olurlar.  Geleneksel  medyada  haberden  maddi 
beklentiler  yaygın  olurken,  yeni  medyada  ma-
nevi 
beklentiler 
de 
yaygın 
olmaktadır. 
Althusser’in  ideoloji  maddidir  düşüncesi  her 
zaman maddiyatla karşılanmamaktadır.  
Yeni medyada üretilen haberleri halktan biri de 
oluşturup yayınlayabilmektedir ve burada amaç 
her  zaman  maddi  değildir.  Sunduğu  haberin 
gündem oluşturarak amacına ulaşması da güdü-
lebilmektedir.  “Medya  ne  düşüneceğimizi  söy-
lemede başarılı olmayabilir, fakat ne hakkında 
düşüneceğimizi söylemede son derece başarılı-
dır”  (Cohen  1963:  13).  Gündem  oluşturma; 
bireylerin  bir  takım  konuların  görece  önemini, 
medyanın  bilgilendirme  ve  haberdar  etme  bo-
yutlarını  göz  önüne  alarak,  daha  çok  öğrenme 
konusuyla  ilgilenmekte,  olayların  gerçek  ya-
şamdaki  durumları  ile  medya  içeriklerindeki 
görünümleri  arasındaki  ilişkinin  sorgulanması-
nı  gündeme  getirmekte,  kitle  iletişim  araçları-
nın,  bireylerin  toplumsal  gerçek  hakkındaki 
tasavvurlarını  nasıl  inşa  ettiklerini  de  analiz 
etmektedir  (McQuail  ve  Windahl  1993:  91; 
Erdoğan  ve  Alemdar  2002:  212).  Gündemi 
belirlemeye  yardımcı  olan  bu  tarz  haberler 
youtube, facebook, twitter gibi sosyal paylaşım 
ağlarında  da  yorum  yapılarak  bilginin  içeriği 
yeniden  üretilmektedir.  Günümüzde  sosyal  ağ 
siteleri  son  derece  popülerdir  ve  popülaritesi 
artan bir şekilde devam etmektedir (Buffardi ve 
Campbell  2008:  1305).  Althusser’e  göre,  siya-
sal iktidarın düşüncelerinin halka aktarılmasın-
da ve benimsetilmesinde medyanın yadsınama-
yacak  derecede  rolü  bulunmaktadır  (Althusser 
2003).  Sık  sık  tekrarlanan  düşünceler  kabul 
görmekte,  karşı  görüşler  dolaylı  yoldan  baskı-
lanarak  unutulup  gitmektedir.  Sonuçta,  yeni 
medya  bir  gündem  yaratma,  dikkati  önemli 
olandan  saptırma,  galeyana  getirme  aracı  ola-
rak  da  kullanılmaktadır.  Yeni  medya  bireyleri 
ikna etmek yerine, izleyicilerin ne düşüneceği-
ne  karar  vermektedir  (“scribd”,2010).  Seçim 
dönemlerinde siyasi partilerin medyada yer alıp 
almadığı, nasıl yer aldığı, ne kadar yer aldığı ve 
nasıl temsil edildiği, seçmen davranışını etkile-
yen  çok  önemli  bir  faktördür.  Youtube’un 
yoğun  bir  şekilde  siyasi  amaçlı  kullanıldığı 
görülmektedir. Hazırlanan videolarda daha çok 
parti  liderlerinin  meydanlardaki  konuşmaları, 
özel hazırlanmış klipler, seçim şarkıları, vaatler 
ile  rakipleri  ve  liderlerini  eleştiren  görüntüler 
yer  almaktadır.  AKP  seçim  dönemlerinde  yeni 
medyayı  da  dikkate  alarak  yeni  medyadan 
halka  seslenmektedir.    Yurt  içi  olduğu  gibi 
uluslararası  kapitalist  medya  haberciliği  ülke 
içi ve ülkeler arası sermayenin gelişmesinin, bu 
gelişmede  belli  ideolojik  ve  kültürel  (belli 
dünya görüşünün, umutların, mutlukların, dost-
ların ve düşmanların vs) alt yapıların hazırlan-
ması  ve  tutulmasında  önemli  bir rol  oynamak-
tadır.  
Kapitalist  medya  profesyonelliği  egemen  ser-
maye  sisteminin hem materyal hem  de  ideolo-
jik günlük pratiklerinin belli biçimlerde sürekli 
sergilendiği  bir  alandır.  Liberal  Burjuva  gaze-

---

Althusser’in Gözünden İdeoloji ve İdeolojinin Bir Taşıyıcısı… (30-41) 
 
 
 
 
                                                 39 
teciliğinin  ve  haberciliğinin  en  belirgin  yanla-
rından  biri  (örneğin  Nem  York  Times,  AP, 
UPI,  BBC)  gerçeklere  tıpa  tıp  uyan,  çoğu  kez 
gazetecinin  kişisel  duygusallığından  arındırıl-
mış  bir  yazılım  biçimi  ve  profesyonelliği  ge-
tirmesidir. Her gerçeğe değil, dikkatle seçilmiş 
gerçeklere  uygun  burjuva  medya  profesyonel-
liğinin  gerçekleri  çeşitli  profesyonel  kaideler, 
kurallar,  ahlak,  haber  anlayışı,  haberlerin  gün-
deme  alınmasındaki  sıralamadaki  standartlaş-
malarla  sermayenin  ideolojisinin  çerçevelediği 
bir  uyum  ve  eleştiri  alanı  içine  sıkıştırılmakta-
dır.  Örneğin  bu  ideolojinin  belirlediği  haber 
profesyonelliğinde her  gün  gazetelerin  ilk  say-
falarını  cinayetler,  dedikodular,  hırsızlıklar, 
kazalar,  siyasetçiler  hakkında  sansasyonel 
haberler 
seçilmiş-gerçekler 
saptırılmadan, 
olduğu  gibi  sunulmaktadır  (Erdoğan,  2011). 
Yeni  medya  ideolojinin  daha  hızlı  ve  daha 
etkin yayılımını kolaylaştırmaktadır ancak yeni 
medya haberde hızlı olmak için doğrulanmamış 
haberleri  de  yayınlamaktadır.  (Dijk  1999). 
Yeni  medyanın  ürettiği  kurgu  bir  olgu  haline 
dönüşmektedir. İmge üzerinde otorite sağlayan 
yeni  medya,  sahte  bir  gerçeklik  evreni  yarat-
maktadır  (Ewen  ve  Ewen  1992:  189).  Yeni 
medya,  gündem  yaratma rolü  ile halkın dikka-
tini  belli  konulara  çekebilir  ve  onları  yanıltıp 
yönlendirebilir.  Yeni medyada haber  sunumla-
rında  ön  sıralarda  bu  tarz  haberlerin  yaygın 
olduğu  göze  çarpmaktadır.  Yeni  medya 
Althusser’in  ideoloji  anlayışındaki  siyasal 
pratiklerle  ideolojinin  devletin  ideolojik  aygıt-
ları ile denetlenmesi işlevini de sürdürmektedir. 
Yeni medyadaki denetim genellikle gözetim ile 
yürütülmektedir.  Medya  iktidarları  haberin 
ideolojik  olarak  etkin  olup  olmadığını,  göste-
rilmek  istenilen  gerçeklerin  sorgusuz  olarak 
kabullenip kabullenilmediğini kontrol etmekte-
dirler.  İdeolojik  bağlamda  bir  sorunla  karşıla-
şıldığında  devletin  ideolojik  aygıtları  devreye 
girmektedir.  
Yeni medya Althusser’in ideolojik düzen yapı-
sı  çerçevesinde  ideolojinin  sürekliliğini  sağla-
maya  çalışmaktadır.  Yeni  medya  sunduğu 
haberlerde  ideolojik  değerlerin  devamlılığının 
sağlanmasını gözetmektedir. Haberdeki bilgile-
re  ideolojik  düzenin  parçaları  sindirilmektedir. 
Haberin  söylemi  içinde  egemen  söylemler 
doğallaşıp  ve  egemen  ideoloji  yeniden  kurul-
maktadır  (İnal,  1996:  104).  İdeolojiler,  söylem 
içinde  dilsel  gösterge  aracılığıyla  varlık  kaza-
nırlar (Mumby 2004: 137).  
Althusser, en yaygın ve en görünmez ideolojik 
pratiklerinden  biri  olarak  çağırma  ya  da  ses-
lenme  ilişkisini  kurmaktadır.  Her  türlü  ileti-
şimde  birine  seslenme  eylemi  mevcuttur.  Ses-
lenilen kişi iletişime yanıt verdiğinde ideolojik 
inşa içerisinde yerini bulmaktadır. Yanıt veren-
ler  kendilerini  özne  olarak  konumlandırmakta-
dırlar (Fiske 2003: 224). Özne konumlandırma-
sı  yeni  medyada  da  hakimdir.  Kişilerin  kendi 
başlarına  verdiklerini  zannettikleri  kararlar 
aslında devlet tarafından sosyalleşme adı altın-
da  kişiye  öğretilen  düşüncelerdir.  Medya  me-
sajlarının  güdülenmesi,  üretim  ve  dağıtım aşa-
malarında olduğu gibi, tüketim/okunma aşama-
sında  da  anlamın  üretimi  katlanarak  devam 
edecektir  (Alankuş  1995:  84).  Yeni  medya 
sunduğu  haberlerle  bireylere  seslenmektedir. 
Özellikle  youtube,  facebook  ve  twitter  sosyal 
medya  ağları  ile  bireyler  habere  karşı  bir  söy-
lem  içerisinde  bulunarak  kendilerini  özne  ko-
numuna  getirirler.  Sosyal  medyada  haber  söy-
lemlerinde  karşılıklı  iletişimin  kurulması  bir 
yönde  ideolojilerin  de  karşılıklı  olarak  devir 
daimini  sağlamaktadır.  İdeolojinin  önemli 
taşıyıcılarından biri olan yeni medya, iletişimde 
sınır  tanımazlığı  ile  ideolojinin  sürekliliğinin 
devam  etmesinde  önemli  bir  aracıdır. İdeoloji-
nin  bu  derece  medyaya  hakim  olması  hem 
haberin  oluşumunda  hem  de  habere  tarafsız 
bakmayı önemli ölçüde kısıtlamaktadır.  
SONUÇ 
İdeoloji kavramı bireylerin bakış açılarını etki-
lemede  önemli  bir  role  sahiptir.  İdeoloji  ger-
çekliğin  temsilini  dönüştürmektedir.    İdeoloji, 
bireylerin  dünyaya  çerçevesiz  bir  pencereden 
bakmasını  engellemektedir.  Her  türlü  faaliyet, 
davranış  ve  düşünce  sistemleri  ideolojik  düze-
nin belirlediği ölçüde sürdürülmektedir. İdeolo-
ji  ekonomik  yapıyla  ilişkilidir  ve  maddi  yanı 
vardır.  Ancak  günümüzde  yeni  medyanın  sağ-
ladığı  sınırsız  haberleşme  nedeniyle  yalnız 
maddi değil manevi çıkarlar da söz konusudur. 
İdeoloji  siyasal  pratiklerle  bireylere  paylaştı-
rılmaktadır.  Bu  paylaşım  devletin  ideolojik 
aygıtlarıyla denetlenmektedir. İdeoloji bireyleri 
özne  konumuna  getirmektedir.  Öznelerin  top-
lumda  amaçlarının  ne  olduğu,  nasıl  olmaları 
gerektiği önceden belirlenmiştir. Gereken ideo-

---