Journal of selcuk communication

 
 
MEDYA OKURYAZARLIĞI DERSİNİ ALAN VE ALMAYAN İLKÖĞRETİM 
ÖĞRENCİLERİNİN MEDYA İZLEME DAVRANIŞLARINDAKİ FARKLILIKLARIN 
BELİRLENMESİ

 
Hamza Çakır

- Mustafa Koçer

- Hakan Aydın

 
 
ÖZET  
Medya  okuryazarlığı,  ana  hatlarıyla,  büyük  çeşitlilik  gösteren  formlardaki  mesajlara  ulaşma, 
bunları  çözümleme,  değerlendirme  ve  iletme  yeteneği  olarak  tanımlanmaktadır.  Medya 
okuryazarlığı  kavramının,  Türkiye’de,  bilimsel  platformlarda  tartışılmaya  başlanması,  Radyo 
Televizyon  Üst  Kurulu’nun  (RTÜK)  2000’li  yılların  ortalarından  itibaren  konuyu  gündemine 
almasını  sonuçlandırmıştır.  Bu  amaçla  RTÜK  ve  Milli  Eğitim  Bakanlığı  (MEB)  işbirliğiyle  bir 
proje  hazırlanmış  ve  medya  okuryazarlığı  dersinin  ilköğretim  okullarında  seçmeli  ders  olarak 
okutulması  yönünde  önemli  bir  girişim  başlatılmıştır.  Medya  okuryazarlığı  dersi  2007–2008 
eğitim-öğretim  yılından  itibaren  tüm  Türkiye’deki  ilköğretim  okullarında  6,  7  ve  8.  sınıflarda 
seçmeli  ders  olarak  okutulmaya  başlanmıştır.  Bu  araştırma;  medya  okuryazarlığı  dersini  alan 
ilköğretim öğrencileriyle almayanların medya izleme davranışları arasındaki farklılıkları Kayseri 
örneğinde  tespit  etmeyi  amaçlamaktadır.  Araştırma  sonuçları,  ilköğretim  medya  okuryazarlığı 
öğretim  programıyla  aranan  amaçların  ve  sonuçların  ne  ölçüde  benimsediğinin/günlük  yaşam 
pratiklerinin  bütünleşik  bir  parçası  yapıldığının  belirlenmesine,  konu  ve  içeriksel  kapsam 
çerçevesinde,  temel  oluşturması  bakımından  önemlidir.  Araştırma,  Kayseri  Kocasinan  ve 
Melikgazi merkez ilçelerindeki ilköğretim okullarında okuyan ve medya okuryazarlığı dersini alan 
1194,  almayan  1087  6,  7  ve  8.  sınıf  öğrencisine  belirlenen  zaman  ve  yerde  uygulanmıştır. 
Araştırma sonuçları, medya okuryazarlığı dersini alan ve almayan ilköğretim öğrencilerinin kitle 
iletişim araçlarını bilinçli bir şekilde izlemediklerini ve MOY dersini alan ve almayan öğrencilerin 
medyayı kullanmaya yönelik tutumlarındaki farkın yeterince olmadığını ortaya çıkarmıştır. 
Anahtar  sözcükler:  Medya,  medya  okuryazarlığı,  ilköğretim  öğrencileri,  medya  izleme 
davranışları. 
MAPPING OUT THE DIFFERENCES IN MEDIA VIEWING HABITS OF PRIMARY 
SCHOOL STUDENTS WHO TOOK MEDIA LITERACY COURSES AND WHO DIDN'T 
ABSTRACT 
Media  literacy  is  defined  in  its  outline  as  the  ability  to  access,  analyze,  evaluate  and  transmit 
media messages of diverse forms. As the concept of media literacy began as a scholarly debate, it 
resulted  in  the  RTÜK  (High  Council  for  Broadcasting)  taking  the  issue  in  its  agenda  from  the 
2000’s.  A  joint  project  was  developed  by  the  RTÜK  and  The  Ministry  of  Education  to  endorse 
media  literacy  as  an  elective  course  in  primary  education.  The  media  literacy  course  has  been 
integrated into the Turkish curriculum as an elective course in the educational year 2007-2008 for 
the 6
th
, 7
th
 and 8
th
 classes. This research aims to analyze the differences in media viewing habits of 
primary  school  students  who  took  media  literacy  courses  and  who  didn’t,  on  the  sample  of 
Kayseri.  The  results  of  the  study  will  be  significant  to  adequately  assess  to  what  extend  the 
                                                

Bu  çalışma  Erciyes  Üniversitesi  Bilimsel  Araştırma  Projeleri  Koordinasyon  Birimince  Des-
teklenmiştir. Proje Numarası: SBA–09–818; aynı zamanda çalışma, Beyrut Amerikan Üniver-
sitesi’nin  ev  sahipliğinde  Arap-Amerikan  İletişim  Eğitimcileri  Birliği  tarafından  düzenlenen 
“Dijital ve Medya Okuryazarlığı: Yeni Yönelimler” adlı uluslararası konferansta (Beyrut, 28-
31Ekim 2011) sunulan bildirinin gözden geçirilmiş ve yeniden düzenlenmiş şeklidir. 

Prof. Dr.,Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi 

Yrd. Doç. Dr.,Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi 

Doç. Dr.,Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi 

---

Medya Okuryazarlığını Alan ve Almayan İlköğretim… (42-54) 
 
43 
objectives and results of media literacy program are taken into consideration and adopted as an 
integral part of daily practice, as well as establishing a basis to this assessment in relation to the 
subject  and  scope  of  content.  The  research  has  been  applied  at  certain  time  and  places  and 
comparatively on 1194 students who were given media literacy courses and on 1087 students not 
given any courses, all of whom attending 6
th
, 7
th
 and 8
th
 classes of primary schools within Kayseri 
Kocasinan and Melikgazi central districts. The outcomes of the study show that the students who 
took  media  literacy  classes  do  not  view  mass  media  outlets  consciously,  also  the  case  for  the 
students  who  didn’t  take  relevant  courses,  and  that  there  has  been  no  considerable  difference 
between those two groups. 
Keywords: Media, media literacy, primary school students, media viewing habits. 
GİRİŞ 
Yetişkinlerin,  özellikle  de  çocukların  ve 
gençlerin 
medya 
okuryazarı 
olabilme 
potansiyellerinin geliştirmesine dönük projeler, 
örgün  ve  yaygın  eğitim  uygulamaları  ve/veya 
uygulama  önerileri,  içinde  bulunduğumuz 
dönemde  başta  Amerika  ve  Avrupa  ülkeleri 
olmak  üzere  Türkiye’de  yaygınlaştırılmaya 
çalışılmaktadır. 
Bu 
çalışmalar 
(medya 
okuryazarlığı 
alanındaki 
eğitim 
programı/uygulamaları 
girişimlerinin 
örgütlenmesi)  günümüzde  çeşitli  ülkelerde 
ulusal  ölçekte  kâr  amacı  gütmeyen  eğitim 
organizasyonları  olarak  işlev  gören/görmesi 
planlanan 
e-eğitim 
girişimlerine 
doğru 
evrilmektedir.  Bu  çabaların  geçerli  gerekçesi 
oldukça 
açıktır: 
Günümüz 
dünyasında 
çocukların 
birçok 
elektronik 
iletişim 
teknolojileri  tarafından  kuşatıldığını  görmek 
mümkündür. Çocuklar genel olarak iki yaşında 
çizgi  film  seyretmeye  başlamakta,  altı  yaşına 
geldiklerinde  ise  televizyon  izleme  alışkanlığı 
gelişmiş  olmaktadır  (Çaplı  2002:  184). 
RTÜK’ün  yaptırdığı  “İlköğretim  Çağındaki 
Çocukların  Televizyon  İzleme  Alışkanlıkları 
Araştırması”  (2006),  ilköğretim  çağındaki 
öğrencilerin boş zaman etkinliklerinin dağılımı 
bağlamında  kitap  okumanın  %  64.9  ile  birinci 
sırayı,  televizyon  seyretmenin  ise  %  64.6  ile 
ikinci  sırayı  aldığını  belirtmektedir.  Yine 
yapılan bazı araştırmalara göre ülkemizde 6–17 
yaş  arasındaki  çocuk  ve  gençler,  günde 
ortalama  3–4  saat  televizyon  izlemektedirler. 
Aynı  yaş  grubundaki  çocuk  ve  gençlerin  okul 
dışındaki birinci etkinliği televizyon izlemektir. 
Çocukların  yılda  yaklaşık  olarak  900  saatini 
okulda,  1500  saatini  ise  ekran  karşısında 
geçirdiği  düşünüldüğünde  durumun  ciddiyeti 
daha 
da 
belirginleşmektedir. 
Bütün 
bu 
araştırmalar  ve  bunlar  üzerinde  yapılan 
değerlendirmeler;  görsel,  işitsel  ve  yazılı 
medya 
karşısında 
savunmasız 
bir 
alıcı 
durumunda  bulunan  çocukların,  ilköğretimden 
başlayarak 
medya 
karşısında 
bilinçlendirilmelerinin 
gerekliliğini 
ortaya 
koymaktadır  (Medya  Okuryazarlığı  Dersi 
Öğretim Programı ve Kılavuzu 2006: 5 - 6). 
Medya  okuryazarlığı,  günümüzde,  medyanın 
etkilerini  kontrol  altına  alabilmek  bağlamında 
üzerinde  durulan/öne  çıkarılan  popüler  bir 
kavramdır. 
Çocukların 
bu 
kavram 
doğrultusunda  bilgilendirilmelerinin  önemi, 
doğrudan ya da dolaylı olarak birçok çalışmada 
vurgulanmaktadır. 
Medya 
okuryazarlığı 
eğitimini  alan  çocuklar,  medyayı  doğru 
algılamayı  öğrenecekler,  daha  eleştirel  bir 
bakış 
açısı 
geliştirecekler; 
dolayısıyla 
medyanın  olası  zararlı  etkilerinden  daha  az 
etkilenmiş olacaklardır (Kutoğlu 2007: 105). 
Medya  okuryazarlığı,  ana  hatlarıyla,  büyük 
çeşitlilik 
gösteren 
formlardaki 
mesajlara 
ulaşma,  bunları  çözümleme,  değerlendirme  ve 
iletme 
yeteneği 
olarak 
tanımlanmaktadır 
(Hobbs 2004: 122). Medyada okunan, gözlenen 
ve  işitilen  her  şeyin  öncelikle  kurgusal 
olduğunu 
fark 
etmeyi 
öneren 
medya 
okuryazarlığı,  bu  yönüyle  medyanın  içeriğinin 
doğal 
olmadığını 
ve 
değiştirilebileceğini 
vurgulamaktadır 
(Türkoğlu 
2007: 
278). 
Potter’a  (2011:  9)  göre  medya  okuryazarlığı, 
bireylere  gerçek  dünya  ile  medya  tarafından 
kurgulanan  dünya  arasındaki  sınırı  daha  açık 
görmeyi sağlayacak bir perspektif sunmaktadır. 
Aufderheide (1989) ise medya okuryazarlığının 
genel  ilkelerini  ve  ulaşılması  gereken  algı 
düzeyini şöyle sıralamaktadır:  
-Tüm kitle iletişim araçları kurgusaldır. 
-Medya gerçeği kurgulayarak iletir. 

---