Kandavlizm Şahin Böyükağa oğlu Əlibəyli Candaulism
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
47 dünyaya gəlmişdir. Yelena rəssamın ölümündən sonra Yan Baptist van Brukxovenə ərə getmiş və ona bir oğlan doğmuşdur. Şəkil 28. Piter Paul Rubens. Yelena Furmanın portreti. Münhen, Köhnə pinakoteka 83 Şəkil 29. Piter Paul Rubens. Yelena Furman və onun iki uşağının portreti. Paris, Luvr muyzeyi 48 Yelena Furman qüdrətli sənətkarın yaradıcılığında əsas yer tutan obrazlardan olmuşdur. Rubens sevimli arvadını lüt halda təsvir etmişdir. Rubens arvadını əvvəlcə mifologiya və Bibliya kompozisiyalarında təsvir etmişdir. Təqribən 1635-ci ildə yaratdığı «Virsaviya» əsərinin qəhrəmanı onun ikinci arvadının surətidir. Həmin əsər Almaniyada Drezden Şəkil Qalereyasında saxlanılır (şəkil 30). Şəkil 30. Piter Paul Rubens. «Virsaviya», yağla ağac üzərində çəkilmiş 175 x 126 santimetr ölçülərində olan tablo, təqribən 1635-ci il, Almaniya, Drezden Şəkil Qalereyası 49 P. P. Rubensin təqribən 1638–1640-cı illərdə təsvir etdiyi «Kürk» portreti yenə Yelena Fourmentin portretidir. Həmin ecazkar portret Vyanada Bədii-Tarixi Muzeydə saxlanılır (şəkil 31). Şəkil 31. Piter Paul Rubens. «Kürk», təqribən 1638–1640-cı illər, Vyana Bədii- Tarixi Muzeyi Arvadı Yelena Fourmenin çılpaq halda şəkillərini çəkməsi və sonra onları sərgiyə çıxarması səbəbindən bəzi müəlliflər Rubensin yaradıcılığında kandavlizm elementlərini görməyə meylli olmuşlar. Rubensin kandavlizmdən əziyyət çəkdiyini K. İmelinski və başqa müəlliflər qeyd etmişlər [33]. 50 1996-cı ildə rus alimləri, tibb elmləri namizədləri A. A. Bova və Y. M. Savina tərəfindən tərtib edilən «Seksologiya və seksopatologiya üzrə lüğət (şərh və əlavələrlə)» adlı kitabda K. İmelinskinin çılpaq arvadını təsvir etdiyi mənzərələri sərgiyə çıxaran Rubensin yaradıcılığında kandaulezizm əlamətlərinin olduğunu göstərməsi fikrinin mübahisəli olması qeyd edilmişdir. Müəlliflər məsələni ona görə mübahisəli hesab edirlər ki, rəsamlardan bir çoxu (məsələn, Salvador Dali) eyni şeyi ediblər və hazırda da edirlər [47]. Flandriyalı mühacirdə kandavlizm əlamətlərinin özünü qabarıq şəkildə göstərdiyi heç bir vəchlə inkar edilə bilməz. Tədqiqatçıların fikrincə, Piter Paul Rubensdə kandaulezistik meyl yeniyetməlik yaşlarından olmuş, ömrünün sonunadək onda saxlanılmışdır. Boyakar arvadının çılpaq şəkillərini açıq-açığına müzakirə mövzusuna çıxarmaqla çoxlarını təəccübləndirmişdir. Rəssamın yaratdığı qəşəng formalı, həssas və koppuş qadınlar görənləri heyrətə gətirmişdir. Rəssam arvadını çox, bir neçə dəfə, özü də həvəslə çəkmişdir. Sənətkar arvadının bədəninə baxıb ləzzət almış və belə gözəl qadına yiyələndiyini hamıya bildirmək, onun cəlbediciliyini başqa kişilərə göstərmək istəmişdir. Buna görə Rubens çılpaq Yelenanın yer aldığı mənzərələri ümumi kütlənin seyr etməsi üçün onları tez-tez sərgiyə qoymağı sevmişdir. Antverpen sakinləri lövhə üçün məhz kimin model xidməti gördüyünü dərhal bilmişlər. Rubensin buna əmin olması onu oyandırmış, ehtirasa gətirmişdir. Rubens çılpaq şəkillər sərgidə nümayiş olunarkən dostlarının onlara tamaşa etmələrindən çox ruhlanmış, vəcdə gəlmişdir. Ağıllı Yelena ərinin qeyri-adi meylini duymuş, onun zəifliyinə barmaqarası baxmışdır. * * * Məşhur kandavlistlər haqqında danışdıqda Uorsli ailəsindən söhbət açmamaq mümkün deyildir. Həmin ailə Britaniya ali cəmiyyətində (kübar mühitində) nəhəng biabırçılığa səbəb olmuş, qrandioz rüsvayçılığa yol açmışdır. XVIII əsrdə ingilis siyasi xadimi və qədimdən qalma şeylər kolleksioneri ser Riçard Uorsli (Sir Richard Worsley) 84 və varlı-hallı evin qızı Seymur Doroti Fleminq (Seymour Dorothy Fleming) 85 arasındakı nikah çox böyük səs-küyə səbəb olmaqla tarixə düşür. 7-ci baronet (7th baronet) kimi məşhur olan 24 yaşlı Riçard və vəliəhd qız 17 yaşlı Seymur 1775-ci ildə kəbin kəsdirirlər (nikahlanırlar). Onların zəmanəsi məhzun (kədər gətirən) vaxtlar idi, həmin dövrdə hətta son dərəcə ağıllı, varlı və çox gözəl qadın kişinin yalnız «xüsusi mülkiyyəti» sayılırdı. Çox yaraşıqlı Seymur Fleminqə yüz min funt dəyərində cehiz verilmişdi. Əlbəttə, bu başgicəlləndirici məbləğ idi, ancaq həmin məbləğlə qadın yalnız mehtəri (atabaxanı) və yaxud bağbanı sevə bilərdi. Ərin var-dövləti onun üçün heç bir şey həll edə bilməzdi. İlk vaxtlar onları ideal cüt hesab edirlər. Ser Riçard Uorsli Nort lordu hökumətində vəzifəcə yüksəldiyindən parıldayan ulduz, ledi Uorsli isə ali cəmiyyətin sevimlisi sayılırdı. Əvvəlcə gənc ledi Seymur baron Uorsli ilə öz nikahını entuziazmla qarşılayır, ona vurulur. Qadın Riçard Uorslini sevir və ona söz verir ki, onun üçün ürəyi istəyəni edəcəkdir. Hələ ərinin qeyri-adi intim vərdişlərindən şübhələnmədiyi bir vaxtda onun istədiyini həyata keçirəcəyini vəd edir. Lakin ailə cəbhəsində işlər heç də zənn edildiyi qədər idillik 86 deyildi. Çox keçmədən onların ailəsində nifaq başlayır. 51 Danışırdılar ki, ser Riçard qadınlarla elə çox maraqlanmazdı. Ledi Uorsli sonralar etiraf etmişdir ki, onların ilk nikah gecəsi üç ay uzanmışdır. Söz yox ki, həmin informasiyanın nə qədər həqiqət olduğu məlum deyildir. Lakin gənc siyasətçinin arvadına az diqqət yetirməsi göz qabağında olan bir fakt idi və heç kimdə şübhə doğurmurdu. Baronun təhrif olunmuş zövqü meydana çıxır. Əvvəllər arvadı sadəcə corablarını necə soyunduğunu gizlicə müşahidə edirdi. Sonra onun başqa kişilərlə görüşlərinin təşkil edilməsinə şərait yaratdı. Vuayerizmə mübtəla olmuş Riçard Uorsli arvadını başqa kişi ilə yatmağa məcbur etməyə başlayır, özü isə açar deşiyindən onların cinsi əlaqəsinə baxır. Ər öz kefi istəyən kimi arvadının xəyanətini müşahidə etməyə və bundan həzz almağa başladı. Deyilənlərdən belə çıxır ki, aldadılmış ər əslində öz arvadının reputasiyasının 87 korlanmasına qol qoymuş, «imza çəkmişdir». Ərinin qəribə meylindən sui-istifadə edən ledi Uorsli pozğun həyat sürür. Ledi Uorslinin dalbadal məşuqları peyda olur. Xanım qısa vaxt ərzində bir yığın kişinin yatağına girir, onun məşuqlarının sayı-hesabı olmur. Yayılan xəbərlərə görə, ledinin cinsi yaxınlıqda olduğu kişilərin sayı artıq 27 nəfərə çatır. Hətta onlardan biri – Corc Bissettə (George Bissett) üçün bir qız doğur. Belə ki, əxlaqsız qadın 1781-ci ildə nikahdankənar cinsi əlaqədən qazandığı uşaq doğur. Lakin ser Riçard biabır-rüsvay olmamaq, qınaq obyektinə çevrilməmək üçün doğulan körpənin onun öz uşağı olduğunu etiraf edir. Həmin vaxt cütün artıq qanuni doğulmuş bir oğlan uşağı – varis (nəslin davamçısı) vardı. Bununla kifayətlənməyən həyasız arvad ərinin seyrçi münasibətindən yorulduğunu bəhanə edərək 1781-ci ilin 18 noyabrında «rəşadət göstərirmiş» kimi dəliqanlı kapitan Corc Bissettə qoşulub qaçır. Güman edilir ki, arvad tez boşanacağına ümid edərək belə bir addım atmışdı. Lakin bu variant qəzəblənmiş əri qane etmədi. Ərini qoyub öz məşuqu ilə qaçan arvad bununla əsəbləri tarıma çəkir. «Cinayətkar dedi-qodu» hər yerə yayılır. Ledi Uorslinin zinakarlığı ser Riçard Uorslini kapitan Corc Bissettlə üzbəüz qoyur, onları məhkəmədə «görüşdürür». Ovqatı təlx olmuş, məyus Riçard Uorsli dəlibaş kapitanı məhkəməyə verir. 1782-ci ildə Britaniya və Amerika Birləşmiş Ştatlarının sakinləri arasında məhkəmə çəkişməsi başladı. Elə çox tanınmayan Corc M. Bissett Uayt adası qubernatoru ser Riçard Uorslinin arvadı ilə nikahdankənar cinsi əlaqə yaratmaqda günahlandırılırdı. Nikaha xitam vermək (boşanmaya nail olmaq) üçün ər arvadının zinakarlıq aktı törətdiyini, ona xəyanət etdiyini sübut etməliydi. «Əmlakının» (arvadının) korlanmasına, reputasiyasının zərər görməsinə (ad-sanına ləkə gətirilməsinə), şərəf və ləyaqətinin alçaldılmasına görə nəhəng, külli bir məbləğ tələb edilirdi. Belə ki, ser Riçard pulla kompensasiya kimi iyirmi min funta bərabər bir məbləği ələ keçirmək üçün dişlərini qıcamışdı. Tələb edilən məbləğ heç də kiçik deyildi, həmin vaxtlar heç yerdə eşidilməmiş, misli görünməmiş dərəcədə böyük bir məbləğ sayılırdı. Hətta bəzi jurnalistlər onu indiki dövr məbləğinə çevirərək üç milyon dolları keçdiyini bildirirlər. Əslində Riçardın pula ehtiyacı yox idi, sadəcə olaraq arvadını qaçırmış kapitanı cəzalandırmaq məqsədilə buna getmişdi. Ancaq proses (məhkəmə işinin gedişi) çox qəribə, «nəşəli» bir xarakter aldı. Londonlular şahidlərin ifadələrinin toplandığı, onların canlı təsvir olunduğu kitabçalar aldılar. Buradakı məlumatlar kifayət qədər inandırıcı sayılırdı, hətta miledini 88 zöhrəvi xəstəlikdən müalicə etmiş həkimin verdiyi ifadə belə kitabçaya salınmışdı. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|