Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Yaban Hayatı Ekolojisi ve Yönetimi Bölümü

 
8 
kontrol  problemlerinin  değiĢik  sıralanıĢı,  çeĢitli  biyolojik  mücadele  stratejilerinin 
gerekliliğini  ortaya  koymaktadır.  Eklembacaklılar,  yabancı  otlar  veya  bitki 
patojenleri ile mücadelede çalıĢan bilim insanlarının tarih boyunca kuĢkusuz her bir 
alt disipline ait araĢtırma sonuçları ile bağlantıları olsa da bilgi değiĢimi için çok az 
fırsatları olmuĢtur. Böylece, farklı alt disiplinler kendi tanımlamaları ve uygulamaları 
ile geliĢmiĢlerdir.  
Çok  yakın  yıllarda,  biyolojik  mücadelenin  bu  farklı  alanlarında  çalıĢan  uygulayıcılar 
arasındaki iletiĢimin geliĢmesini destekleyen giriĢimler olmaktadır. Açıkçası, son 15-
20 yıl içinde türdeĢ çalıĢma alanında bazı ortak kitaplar yayınlanmıĢtır (Lumsden & 
Vaughn, 1993; Hokkanen & Lynch, 1995; Van Driesche & Bellows, 1996; Bellows & 
Fisher,  1999;  Gurr  &  Wratten,  2000).    Uluslararası  Biyolojik  Mücadele  Örgütü‟nün 
Bio-Control  (daha  önce  Entomophaga)  adlı  bilimsel  dergisinin  hedefi  biyolojik 
mücadelenin  bütün  farklı  dallarından  bilimsel  araĢtırmaları  yayınlamaktır.  Ġki  yeni 
dergi 1991‟de, Biological Control: Theory and Application in Pest Management and 
Biocontrol Science and Technology, bir uçtan bir uca her türden biyolojik mücadele 
araĢtırmalarının sonuçlarını özellikle yayınlamaya baĢlamıĢtır. Farklı alt disiplinlerin 
bağımsız geliĢiminden dolayı, her birinin özel geçmiĢi ayrı olarak tanıtılacaktır.  
1.6. Türkiye’de Biyolojik Mücadelenin GeliĢimi  
Ülkemizde  ilk  biyolojik  mücade  (BM)  çalıĢmaları  1912  yılında  Süreyya  ÖZEK 
tarafından  Fransa‟dan  Ġstanbul  civarına  Elma  pamuklu  bitine  karĢı  Aphelinus  mali 
(Hold.)‟nin  ve  Mersin‟e  TorbalıkoĢnil‟e  karĢı  Rodolia  cardinalis  (Muls.)‟in 
getirilmesiyle  baĢlamıĢtır.  Ġtalya‟dan  Bursa‟ya  1913,  1918,  1934  yıllarında  dut 
koĢnili‟ne  karĢı  Encarsia  berlesei  (Huw.)  ve  1934  yılında  Almanya‟dan  Ġzmir‟e  incir 
kurdu Ephestia cautella Zell.‟ya karĢı Bracon herbetor Say. getirilmiĢtir. Ülkemizde 
yoğun  BM  çalıĢmaları  1965  yılında  Antalya‟da  Biyolojik  Mücadele  Ġstasyonu 
kurulması ile baĢlamıĢtır. Bu istasyon sonradan Enstitü haline dönüĢtürülmüĢse de 
1987 yılında kapatılarak Narenciye AraĢtırma Enstitüsü ile birleĢtirilmiĢtir.  
Ülkemizde  BM  çalıĢmaları  Osmanlı  dönemine  kadar  uzanmaktadır.  Bu  dönemde 
daha  çok  faydalı  böceklerin  yurt  dıĢından  getirilerek  sorun  yaĢanan  yerlere 
salınması  Ģeklinde  çalıĢmalar  yapılmıĢtır.  Ġlk  olarak  1910  yılında  narenciye 
bahçelerinde  ve  bazı  meyvelerde  zararlı  olan  Torbalı  koĢnil  (Iceria  purchasi)  ile 
mücadele  maksadıyla  o  tarihte  Osmanlı  Ġmparatorluğuna  bağlı  olan  Sakız  Adası‟a 
Rodolia  cardinalis  isimli  avcı  gelin  böceği  getirtilerek  turunçgil  bahçelerine 
salınmıĢtır.  Torbalı  koĢnil  sorununun  çözümü  için  diğer  bir  pretadör  böcek  olan 

---

 
9 
Chilocorus  bipustulatus  ise  1920‟de  yine  yurt  dıĢından  getirilerek  kullanılmıĢtır. 
Daha  sonra  bu  sorunun  çözümü  için  1922  yılında  Fransa‟dan  Rodolia  cardinalis 
getirtilerek  Ġstanbul  da  bulunan  Halkalı  Ziraat  Mektebinde  üretilmiĢ  ve  gerekli 
yerlerde kullanılmıĢtır. Bu çalıĢmaların diğer bir örneği ise Elma pamuklubiti‟ne karĢı 
kullanılmak üzere Fransa‟dan getirtilip, Kuzeybatı Anadolu‟da bazı yörelere salınmıĢ 
bir parazitoid olan Aphelinus mali.‟dir.  
Bu amaçla 1931 yılında Ege bölgesinde incirlerde zararlı Ġncir kurduna karĢı Bracon 
hebetor  adlı  parazitoid  getirtilerek  incir  alanlarına  salınmıĢ  ve  günümüze  kadar 
baĢarılı  bir  Ģekilde  ekosistemde  yerleĢmesi  sağlanmıĢtır.  Yine  daha  önce  ithal 
edilmiĢ olan Aphelinus mali 1931 ve 1934 yıllarında Ġsrail‟den getirtilerek bazı elma 
bölgelerimize  salınmıĢtır.  Yine  daha  önce  Osmanlı  döneminde  getirtilmiĢ  olan 
R.cardinalis‟in yurtdıĢından üçüncü defa ithali ise 1932 veya 1933 yılında Mısır‟dan 
yapılmıĢ  olup,  Bornova  Zirai  Mücadele  AraĢtırma  Enstitüsüne  verilen  böcekler 
burada  üretime  alınmıĢ  ve  salımı  yapılmıĢtır.  Daha  sonra,  Çukurova  Bölgesine 
gönderilerek  buraya  yerleĢmesi  sağlanmıĢtır.  Bu  dönemde  yine  1933  yılında  Dut 
kabuklu  bitine  karĢı  Prospaltella  berlesei  ithal  edilerek  ülkemize  yerleĢmesi 
sağlanmıĢtır.  Uzun yıllar bu Ģekilde  giden  çalıĢmalar sonucunda BM‟nin önemi fark 
edilmiĢ  ve  1965  yılında  Antalya‟da  “Biyolojik  Mücadele  AraĢtırma  Ġstasyonu” 
kurulmuĢtur.  Bu  araĢtırma  istasyonun  ilk  çalıĢmalarından  biri  turunçgil  alanlarında 
sorun  olan  Unlubitin  mücadelesinde  kullanılmak  üzere  1970‟li  yılların  baĢında 
ABD‟den  Cryptolaemus  montrouzieri  ve  Leptomastix  dactylopii  getirilerek  üretimi 
yapılmıĢ  ve  sorun  olan  alanlara  salınarak  mücadelede  kullanılmıĢtır.  Antalya 
Biyolojik  Mücadele  AraĢtırma  Ġstasyonu  1982  yılında  “AraĢtırma  Enstitüsü” 
hüviyetine kavuĢmuĢ, ayrıca 1987 yılındaki Bakanlık reorganizasyonu sırasında Zirai 
Mücadele AraĢtırma Enstitüleri bünyesinde “Biyolojik Mücadele” bölümleri açılmıĢtır. 
Bu dönemde yapılan önemli çalıĢmalardan biri de Doğu Akdeniz Bölgesi‟nde 1990‟lı 
yıllarda  önemli  bir  sorun  haline  gelen  Turunçgil  beyazsineği  (Dialeurodes  citri 
(Ashm.))‟nin  BM‟si  amacıyla  Türkiye‟de  ilk  defa  Doğu  Karadeniz  Bölgesi‟nde  tespit 
edilen  avcı  böcek  Serangium  parcesetosum  Siccard.  Doğu  Akdeniz  Bölgesine 
getirilerek  yerleĢtirilmesidir.  AraĢtırma  ve  yayım  çalıĢmalarına  paralel  olarak  farklı 
faydalı  böceklerin  üretim  ve  salım  çalıĢmalarına  devam  edilmiĢ  ve  1994  yılında 
Adana Zirai Mücadele AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğünde polifag bir parazitoid olan 
Trichogramma spp. üretilmiĢtir. Bu parazitoid baĢta Mısırkurdu Ostrinia nubilalis ve 
elma  içkurdu  Cydia  pomonella  için  baĢarılı  bir  Ģekilde  kullanılmıĢtır.  Devam  eden 
çalıĢmalar  neticesinde  ülkemizde  uzun  yıllardır  sorun  olan  süne  için  2001  yılından 

---