va vazifalari.
Tayanch iboralar:
Kasbiy psixologiya fanining maqsadi,
8
predmeti va vazifalari, qurilish jarayoni, insonni ruhiy holati, psixik hodisalar,
qonuniyat va mexanizmlar, shaxs va voqelik, shaxs va jamiyat, shaxs va
predmetlar olami, yosh taraqqiyotni davrlashtirish, natijaviy yutuqlar.
Kasbiy psixologiya, o‟z mohiyatiga ko‟ra, psixologiya fani tarkibiga kiradi.
Shu nuqtai nazardan qaraganda
kasbiy psixologiya
o‟ziga xos
predmet
bo‟lib,
psixologiyaning nozik tomonlarini qamrab oladi. Ya‟ni, bu fan psixologiya
sohalarining kesishuvida yuzaga keladi. Psixologiya muayyan shaxs, uning
jamiyatdagi xulq-atvori va turli faoliyatlarining o‟ziga xos tomonlarini o‟rganadi.
Bundan ko‟rinadiki, har ikkala fanning obyekti va subyekti shaxs, inson
hisoblanadi.
Yuqorida ta‟kidlab o‟tganimizdek, kasbiy psixologiya faoliyat psixologiyasi
psixologiya tarkibida yuzaga kelgan bo‟lib, aniq faoliyat, ya‟ni kasb faoliyatidagi
psixologik jihatlarning muhim tomonlarini o‟rganishga bag‟ishlangan fan
hisoblanadi.
Kasbiy psixologiya ilmiy-amaliy fan bo‟lib, umumiy psixologiyaning
qonuniyatlarini o‟rganadi va bu fanning samaradorligini oshirish uchun tavsiyalar
ishlab chiqadi.
Kasbiy psixologiya
fani
kasb doirasidagi munosabatlar, odamlarning psixik
faoliyatini boshqarish mexanizmlari va qonuniyatlarini o‟rganuvchi fandir. Bunda
kasb egalarining psixologik asoslarini o‟rganish
maqsad
qilib qo‟yilgan.
Kasbiy psixologiya
fanining maqsadi
– kasb egalari faoliyatining taraqqiyot
qonuniyatlari, turli toifadagi shaxslar bilan o‟zaro munosabatlar jarayonida
psixologik bilimlardan foydalana olish ko‟nikma va malakalarini shakllantirishdan
iboratdir.
Shu ma‟noda, kasbiy psixologiya fanining metodologik asosini O‟zbekiston
Respublikasi Prezidentining asarlari, faylasuf-allomalarning kasb psixologiyasi
faniga oid g‟oya va nazariyalari hamda hukumat qonunlari, OvaO`MTVning
buyruq va ko‟rsatmalari tashkil etadi.
Kasbiy psixologiya fanining predmetini quyidagilar tashkil etadi:
-
qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish kasb
9
egalari psixikasini har tomonlama o‟rganishdan hosil bo‟lgan bilimlar;
-
qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish kasb
egalarining ongi, ruhiyati, onglilik va ongsizlik holatidan hosil bo‟lgan xulosalar;
-
qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish kasb
egasi shaxsining tuzilishi, uning faoliyati va faolligini o‟rganish orqali olingan
nazariy va amaliy xulosalar.
Barcha fanlar singari kasbiy psixologiya fanining ham o‟z obyekti mavjud,
ular quyidagilardan iborat:
-
qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish kasb
egalarining psixologiyasi;
-
fuqarolarning onglilik va ongsizlik holatlari;
-
shaxsning to`zilishi;
-
shaxsning faoliyati;
-
shaxsning faolligi va uning shakllari.
Shunday qilib, kasbiy psixologiya kasb egalari xodimlari faoliyatidagi
psixika, ong, ongsizlik kabi fenomenlarning kelib chiqishi, rivojlanish
qonuniyatlarini o‟rganuvchi fandir.
Mamlakatimizda huquqiy davlat qurish va fuqarolik jamiyatini shakllantirish
jarayonining borishi ichki ishlar idoralari xodimlari zimmasiga bir qator yangi
vazifalarni yuklaydi.
Kasbiy psixologiyaning asosiy vazifasi shaxsning ichki his-tuyg‟ularini
o‟rganish, ish faoliyatida kelib chiqadigan subyektiv va obyektiv sabablarini
o‟rganishdir.
Shu bilan birga, bu fanni o‟rganish jarayonida quyidagi omillarga alohida
e‟tibor muhimdir:
-
betartibsizlikning oldini olish;
-
betartibsizlikni batamom tugatish;
-
qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish soha
egalari o‟rtasida muloqot madaniyatini shakllantirish;
10
-
fuqarolarning huquqiy bilimdonligini oshirish;
-
inson omilini birinchi o‟ringa olib chiqish.
Kasbiy psixologiya fanini o‟qitishda quyidagilarga e‟tiborni qaratish zarur:
-
bo‟lg‟usi qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab
chiqarish soha egalarini kasbiy psixologik bilimlar bilan qurollantirish;
-
kasbiy vazifalarni hal etishda olingan nazariy bilimlardan mohirona
foydalanish va ularni hayotga, amaliyotga tatbiq etish;
-
mutaxassisligiga xos zamonaviy kasbiy fazilatlarni har tomonlama
shakllantirish;
-
qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish soha
yo‟nalishida ta‟lim olayotgan mutaxassislarning kasbiy qobiliyatlarni har
tomonlama rivojlantirish;
-
kasbiy sezgirlik, xotira, tafakkur, fuqarolar bilan muloqotda bo‟lish va
psixologik aloqa o‟rnatish mahoratiga ega bo‟lish.
Kasbiy psixologiya fani ana shu vazifalarning maqsadi va ko‟lamidan kelib
chiqqan holda quyidagi bir qator vazifalarni bajaradi:
1)
qurilish va psixologik bilimlarni chuqur o‟rganish hamda ularni ilmiy
jihatdan sintezlash;
2)
qurilish tehnolologiyasi tushuncha va kategoriyalarining qurilish va
psixologik mohiyatini ochib berish;
3)
qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish
xodimlariga oid asosiy obyekt - inson xulq- atvorining ruhiy jihatlarini
tushuntirish;
4)
qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish
sohasi munosabatlariga kirishayotgan subyektlar o‟rtasidagi psixik jarayonlarni
o‟rganish va ularning ruhiy holatlarini ko‟rsatish;
5)
jamiyatning ijtimoiy holatini tartibga solishni yanada takomillashtirish
uchun tavsiyanomalar ishlab chiqish;
6)
qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish
11
sohasi xodimlari uchun psixologik xizmat ko‟rsatish taktikasi va metodikasini
ishlab chiqish.
Shu ma‟noda, qurilish sohasi xodimlari uchun psixologik bilimlar ijtimoiy
kategoriyalar (motiv, maqsad, shaxs va boshq.)ni va alohida ijtimoiy vazifalar,
ya‟ni psixologik ekspertizasini tayinlash tarkibini klassifikatsiya qilish muhim
ahamiyatga ega.
Dostları ilə paylaş: |