Kayit dişI İSTİhdam ve mücadele yöntemleri planlama uzmanliği tezi

1.4
 
Kayıt Dışı Ekonomiyi Ölçme Yöntemleri 
Tanımlanmasında bile zorluk çekilen ve bilinen istatistiki yöntemlerle tahmin 
edilemeyen kayıt dışı ekonomiyi ölçebilmek için birçok farklı yöntem 
kullanılmaktadır. Ancak, değişik yöntemlere göre bulunan rakamlar arasında ciddi 
farklılıklar da oluşabilmektedir. Ölçme yöntemleri üç ana başlıkta toplanabilir; 

Doğrudan Ölçme Yöntemleri:
Bu yöntemin temelini anket uygulamaları 
oluşturmaktadır. Hanehalkı anketleri, işyeri anketleri, zaman kullanım anketleri, vergi 
anketleri bu anketlerden bazılarıdır.
23
Bu yöntemlerin avantajı, kayıt dışı ekonominin 
yapısal özelliklerinin ortaya çıkarılmasına ve kayıt dışı ekonomi hakkında detaylı 
bilgiler vererek kayıt dışı ekonomide somut politika önerileri geliştirilmesine yardımcı 
olmalarıdır.
24
Ancak, bu yöntemlerin en önemli dezavantajlarından birisi kayıt dışı 
faaliyetlerde bulunanların, yanlış bilgi verebilmesidir. Farklı kurumlar tarafından 
yapılan anket çalışmalarının arasındaki tutarsızlıklar anketlerin çok sağlıklı olmadığını 
göstermektedir. 
21
TANDIRCIOĞLU A. Ş., 
Türkiye’de Kayıtdışı Ekonomi
, Devlet Planlama Teşkilatı, Ekonomik 
Modeller ve Stratejik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Ankara, 2002, s. 8 
22
ALTUĞ O., 1999, s. 483-486 
23
Devlet Planlama Teşkilatı, 2001, s.9 
24
ILGIN Y., 1999, s. 69 

---

10 

Dolaylı Ölçme Yöntemleri:
Dolaylı ölçme yöntemleri arasında, Çeşitli 
Kaynaklardan Elde Edilen Veriler Arasındaki Farklar Yöntemi, Mali Yöntemler, 
Kaçırılan Gelirlerin Duyarlılığı Yöntemi, Katılım Oranları Analizleri, Demografik 
Yöntemler, Fiziksel Girdi Yöntemi (elektrik tüketimi) yer almaktadır. Araştırmalarda 
en çok kullanılan yöntemlerin başında mali yöntemler gelmektedir. Mali yöntemler 
arasında, işyerlerinin mali denetimlerine, mali ve idari kayıtlara dayanan “vergiler 
üzerindeki örnek denetim yöntemi”, yine parasal istatistiklerin analiz edildiği “parasal 
göstergeler yöntemi” yer almaktadır. Parasal göstergeler yöntemi de kendi içinde 
“nakit oran yaklaşımı”, “işlem hacmi yaklaşımı” ve “ekonometrik yaklaşım” olarak 
üçe ayrılmaktadır.
25
Demografik yöntemler, istihdam göstergeleri başta olmak üzere, 
suç istatistikleri, şehirleşme hızı ve göç istatistiklerini içermektedir.
26
Fiziksel Girdi Yönteminde, tüketilen elektriğin tüm ekonomik faaliyetlerin 
(kayıtlı ve kayıt dışı) en iyi fiziksel belirleyicisi olduğu savından hareket edilmektedir. 
Ancak, üretimde elektrik dışında diğer enerji kaynaklarının da kullanılabilmesi, 
kullanılan elektrikte zamanla verimlilik artışının meydana gelmesi, kayıt dışı 
ekonominin kapsamının sadece elektrik kullanan hanehalkları ile sınırlı olmaması bu 
yöntemin sonuçlarının sorgulanmasına neden olmaktadır.
27
