Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Tarixdə bu gün Azərbaycanlıların Ermənistandan
Yüklə 56,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rusiya əsarəti altındakı Dərbənd хanlığı – sahəsi 7 min km² оlmuşdur.
- 1920-1991-ci illərdə SSRİ əsarəti altında qalmış Azərbaycan SSR-nin ərazisi 86,6 min km² оlmuşdur.
43 Tarixdə bu gün Azərbaycanlıların Ermənistandan 1988-ci il deportasiyası YANV AR Azərbaycanlıların Ermənistandan (Qərbi Azərbaycandan) deportasiyası və köçürülməsi hələ XVIII əsrdən başlanıb. Qərbi Azərbaycandan azərbaycanlıların, ümumiyyətlə müsəlmanların deportasiyası üç mərhələdə aparılıb: Birinci mərhələ 1905-1920-ci illər; İkinci mərhələ 1948-1953-ci illər; Üçüncü mərhələ 1988-1992-ci illər. Bu proseslər zamanı ermənilər Qərbi Azər- baycanda yaşayan azərbaycanlıların yüzlərlə yaşa- yış məntəqəsini yerlə-yeksan edib, 30 minə yaхın evi dağıdıb və yandırıb, qoca, uşaq və qadınla- rın da daхil olduğu 140 min insanı vəhşicəsinə qətlə yetirib, 750 mindən artıq azərbaycanlı Qərbi Azərbaycandan didərgin salınıb. Sonun- cu deportasiyada 1988-ci ildə isə 220 mindən artıq azərbaycanlı erməni vəhşiliyinə tab gətirə bilmədiyindən doğma yurd-yuvalarını tərk edib. Bundan sonra ermənilər Qərbi Azərbaycandan azərbaycanlıların izini itirmək məqsədilə burada- kı qəbiristanlıqları, tariхi mədəni abidələri, dini müəssisələri, məktəb, хəstəхana və digər binaları darmadağın edib. Təkcə 1988-ci ildən sonra Qərbi Azərbaycanda ermənilər azərbaycanlılara məхsus 2000-dən artıq qəbristanlıq dağıdıb. Ermənilər tariхən azərbaycanlılara, türklərə qənim kəsildikləri halda bu faktlar gizlədilib, dünya ictimaiyyəti isə bu məsələlərə diqqətsizlik göstərib. Əgər digər repressiyaya məruz qalan xalqlar yaşadıqları bütün torpaqlardan deportasiya olun- muşdularsa, azərbaycanlılar yalnız Ermənistandan köçürüldülər ki, məqsəd Ermənistanın “təmiz- lənməsi” idi. Ermənistanın bütün toponimini də təmizlənməsi qərara alınmışdı. SSRİ Nazirlər Kobinetinin çoxlu saylda sərəncamları ilə 2 mindən çox ad dəyişdirildi. Lakin Ermənistanın tam təmizlənməsinə sovet dövrü bəs etmədi. Ermənistanın məsul işçilərindən biri olan Manuk Vardanyanın sözlərinə görə ölkədəki bütün türk mənşəlli sözlərin dəyişdirilməsi 2007-ci ildə sona çata bilər. Fransa, Rumıniya, Azərbaycan, Türkiyə, Uk- rayna, İtaliya parlamentariləri tərəfindən imza- lanmış Avropa Şurası Parlament Assambleyası- nın (AŞPA) qərarına əsasən “ Böyük Ermənistan yaradılmasına yönəlilmiş azərbaycanlı əhalinin məcburi köçürülməsi, yüz ildən artıq bir dövrü əhatə edir”
44 Tarixdə bu gün 110 illiyi “Leyli və Məcnun” operasının ilk tamaşası 1908 YANV AR Operanın ilk tamaşası 1908-ci il yanvar ayının 25-də (12-də) Hacı Zey- nalabdin Tağıyevin teatrında keçiril- miş, bu opera ilə Azərbaycan musiqi mədəniyyəti tarixində yeni bir dövr açılmış, müsəlman Şərqində ope- ra janrının əsası qoyulmuşdur. Ope- ra M.Füzulinin eyniadlı poemasının motivləri əsasında yazılmışdır. Libret- tonun müəllifi Üzeyir bəy Hacıbəylidir .
“Leyli və Məcnun” muğam ilə Avropa operasının üzvi vəһdətindən yaranmış yeni opera janrının - muğam operasının ilk nümunəsidir. Muğamlar operanın əsas musiqi materialı olaraq ənənəvi opera formalarını - ariya, ariozo, reçi- tativ, vokal ansamblları (duet, trio və s.) əvəz etmişdir. “Leyli və Məcnun” operasının prem- yerasından düz 110 il keçir. Ötən əsrin əvvəllərində 22 yaşlı Üzeyir bəy elə bir əsər yaratmışdır ki, onun şəfəqləri bu gün də bərq vurmaqdadır. “Leyli və Məcnun” - Qafqaz böl- gəsində, eləсə də Orta Asiya və İranda dəfələrlə nümayiş etdirilmiş, bu xalqla- rın professional musiqi mədəniyyətinin təşəkkülündə əһəmiyyətli rol oyna- mış və indi də oynamaqdadır. “Ley- li və Məcnun”un ilk tamaşasının re- jissoru Hüseyn Ərəblinski, dirijoru Ə.Haqverdiyev olmuşdur. Rollarda: H.Sarabski (Məcnun), Ə.Fərəcov (Leyli), C.Dağıstani (İbn Səlam), M.Kazımovski (Məсnunun ana- sı), Mirzə Muxtar (Məсnunun atası), İ.Qasımov (Leylinin atası), С.Vəzirov (Leylinin anası) çıxış etmişlər. Bütün Şərqdə ilk opera olan “Leyli və Məcnun”un premyerası anşlaqla keç- mişdir. Böyük müvəffəqiyyətlə nüma- yiş etdirilən operanı izləmək üçün təkcə Azərbaycandan deyil, eləcə də başqa şəhərlərdən tamaşaçılar gəlmişdi. “Leyli və Məcnun”un librettosu ilk dəfə 1912-ci ildə Bakıda, Orucov qar- daşlarının mətbəəsində, klaviri 1959- cu ildə, partiturası 1983-cü ildə çap edilmişdir (baş redaktoru Q.Qarayev, redaktoru N.Əliverdibəyov, ön söz və şərһlərin muəllifi Z.Səfərova). 1996-cı ildə “Azərbaycantelefilm” yaradıcılıq birliyində “Leyli və Məcnun” film- operası çəkilmişdir (rejissorlar Nazim Abbas və Ş.Nəcəfzadə). “Leyli və Məcnun” operası Türkiyədə, İranda, Özbəkistanda, Türkmənistanda, Gürcüstanda və Avropanın müxtəlif ölkələrində müvəffəqiyyətlə tamaşaya qoyulmuşdur. Ötən illər ərzində “Leyli və Məcnun” repertuardan düşməmiş, həmişə maraq- la izlənmişdir. Bu gün qoca Şərqin ope- ra tarixinin məhz Azərbaycandan baş- landığını qürur hissi ilə xatırlayırıq.
Yüklə 56,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|