Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 56,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə d ə b i y y a t
9 Milli ədəbiyyat 155 illiyi Firidun bəy Köçərli 1863-1920 YANV AR Firidun bəy Əhməd ağa oğlu Köçərli 1863-cü il yanvar ayının 26-da Şuşa şəhərində, bəy ailəsində anadan ol- muşdur. İlk təhsilini 1872-ci ildə Mirzə Kərim Münşidzadənin mədrəsəsində almış, 1876-cı ildə Şuşadakı rus mək- təbinə daxil olmuşdur. 1879-1885-ci illərdə Zaqafqaziya Müəllimlər Semi- nariyasının Azərbaycan bölməsində oxumuşdur. Pedaqoji fəaliyyətə 1885-1890-cı il- lərdə İrəvan şəhərindəki gimnaziyada başlamış, 1895-1918-ci illərdə Qoridə fəaliyyətini davam etdirmiş, 1918- 1920-ci illərdə Qazax Müəllimlər Se- minariyasının müdiri işləmişdir. Elmi-pedaqoji və maarifçilik fəaliy- yətində təlimin ana dilində aparılması ideyası mühüm yer tutmuşdur. Onun fəaliyyətinin İrəvan dövründəki çox mü- hüm xidmətlərindən biri də “Azərbaycan dili proqramı”nı tərtib etməsi, özünün müasirləri ilə yanaşı XIX əsr görkəmli nümayəndələri barəsində xeyli və əsaslı məlumat verməsidir. Görkəmli ədib özünü teatr sahəsində də sınamış, 1886-cı ildə İrəvanda M.F.Axundovun “Müsyo Jordan və Dərviş Məstəli şah” komediyasını ta- maşaya qoymuşdur. 1895-ci ildə “Tatar komediyaları” adlı ilk elmi məqaləsi Tiflisdə “Novo- ye obozreniye” qəzetində çap olunmuş- dur. 1898-ci ildə “Ərəb əlifbası və onun qüsurları” silsilə məqaləsi “Qafqaz” qəzetində dərc edilmişdir. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə dair ilk əsərlərin müəllifi kimi tanınmışdır. 1903-cü ildə rus dilində nəşr etdirdiyi “Azərbaycan tatarlarının ədəbiyyatı”, 1908-ci ildə yazdığı, lakin ölümündən sonra, 1925- 1926-cı illərdə çap edilmiş 2 cild 4 hissədən ibarət məşhur “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi materialları” adlı dəyərli tədqiqat əsərlərinin müəllifidir. “Vətən dili” dərsliyinin I hissəsinin (VII nəşr) yenidən işlənməsində bö- yük xidmətləri olmuşdur. 300-dən artıq dərsliyə düzəliş etmiş, nəzəri materialı, hekayələri artırmış, metodika və stilisti- kasını dəyişdirərək zənginləşdirmişdir. Köçərlinin “Darı və buğda” əsəri “Vətən dili” kitabına salınmışdır. Tərcüməçilik fəaliyyətilə də məşğul olmuş, bir sıra rus şairlərin - A.S.Puşkinin “Torçu və balıq”, M.Y.Lermontovun “Üç xurma ağacı”, A.B.Koltsovun “A kişi, niyə yatıbsan?!”, A.P.Çexovun “At familiyası” və b. müəlliflərin əsərlərini, “Təlimati-Sokrat” kitabını Azərbaycan dilinə, 1903-cü ildə M.F.Axundovun “Aldanmış kəvakib” əsərini isə rus dilinə tərcümə edərək, İrəvanda və Şu- şada nəşr etdirmişdir. Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının in- kişafında mühüm xidmətləri olmuşdur. 1912-ci ildə “Balalara hədiyyə” adlı əsəri nəşr edilmiş və bu bir tədris vəsaiti rolunu oynamışdır. Görkəmli ədib göstərdiyi xidmətlərə görə 1899-cu ildə III dərəcəli “Müqəd- dəs Anna”, 1902-ci ildə isə II dərəcəli “Müqəddəs Stanislav” ordenləri ilə təltif olunmuşdur. Firidun bəy Köçərli 1920-ci il may ayının 4-ü “xalqa xəyanətdə”, “milli ni- faq” törətməkdə ittiham edilərək həbs edilmiş, iyun ayının 4-də isə Gəncə Xalq Komissarlar Sovetinin qərarına əsasən Gəncə şəhərində güllələnmişdir. Elm, maarif yolunda göstərdiyi xidmətləri bu gün də geniş tədqiq olu- nur, yüksək qiymətləndirilir. Respublika Uşaq Kitabxanası gör- kəmli mütəfəkkir, maarifpərvər ziyalı Firidun bəy Köçərlinin adını daşıyır.
10 YANV AR 6 Dünya ədəbiyyatı 135 illiyi Cübran Xəlil Cübran 1883-1931 Cübran Xəlil Cübran
1883-cü il yanvar ayının 6-da Osmanlı imperiya- sının muxtar vilayətində, Livanın Bşar- ra şəhərində katolik ailəsində anadan olmuşdur. Yoxsulluq səbəbindən nor- mal təhsil ala bilməsə də, kənd keşişi- nin dərslərini ziyarət etmiş, elmə olan həvəsini görən keşiş İncilin əsaslarını, ərəb dilinin qrammatikasını, tarixi və b. elmləri ona öyrətmişdir. 1895-ci ildə anası, qardaşı və ba- cıları ilə birlikdə Nyu-Yorka gəlmiş, daha sonra Bostonda yerləşmişlər. Burada o, məktəbə getməyə başla- mış, rəssamlıq qabiliyyəti müəllimləri tərəfindən kəşf edilmişdir. Keşməkəşli bir həyat yaşayan Xəlil Cübran 1908- ci ildə rəssamlıq sənətini öyrənmək məqsədilə Parisə getmişdir. 1910-cu ildə yenidən Nyu-Yorka qayıtmışdır. Bütün həyatı boyu 700 rəsm əsəri yaratmışdır. Onların içərisində dost- ları Vilyam Batler Yeytsin, Karl Qus- tav Yunqun və Oqyustin Rodenin də portretləri vardır. Əsərləri indi də sərgilərdə nümayiş edilməkdədir. Ədəbi fəaliyyətə 1904-cü ildə “Emiqrant” adlı ərəb qəzetində çıxan məqaləsi ilə başlamışdır. İlk əsərlərini ərəbcə, 1918-ci ildən sonra isə ərəbcə, əsasən də ingiliscə yazmışdır. 1906-cı ildə “Arayis Al-Muruj” (Ruh gəlinlər), 1908-ci ildə isə “Asi ruhlar” kitabları nəşr edilmişdir. 1918-ci ildə “Dəli” adlı aforizm və metaforalardan ibarət kitab ilk ingilis dilində çap edilən kitabı ol- muşdur. Xəlil Cübranın dini görüşləri özünəməxsusluğu ilə fərqlənmişdir. O, xristian adət-ənənələri ilə böyüsə də, üzərində islam dininin təsirləri də sezilir. Xəlil Cübran xristianlıq, is- lam, iudaizm, sufizmdən təsirlənərək universal məhəbbət, həyata tam fərqli və yeni baxış, insanlara olan sevgidən ibarət olan janrda yaradırdı. 1912-ci ildə “Sınıq qanadlar” romanı, 1914-cü ildə mahnı və şeirlərindən ibarət “Göz yaşları və gülüş” kitabı işıq üzü gör- müşdür. 1920-ci ildə isə “Fırtına” adlı hekayələrdən ibarət məcmuəsi çapdan çıxmışdır. Filosofun “Peyğəmbər” (1923) adlı ən məşhur əsəri yaradıcı- lığının zirvəsi hesab olunur. Əsər 100- dən artıq dilə tərcümə edilmişdir. 1920-ci ildə ABŞ-da ərəb ədəbiy- yatı nümayəndələrindən ibarət “Qə- ləmlər Birliyi”ni yaradanlardan biri olmuşdur. Xəlil Cübran 1931-ci il aprel ayı- nın 10-da Nyu York şəhərində vəfat etmiş dir. Öz arzusuna görə Livanda, monastırda dəfn olunmuşdur. Dəfn olunduğu monastır sonralar “Xəlil Cübran muzeyi”nə çevrilmiş- dir. Muzeydə əsasən onun çəkdiyi rəsmlər (440 rəsm əsəri) yer almışdır. Azərbaycanda Cübran Xəlil Cüb- ranın ilk araşdırmaçısı görkəmli şərqşünas-alim, professor Aida İman- quliyeva olmuşdur. Onun “Cübran Xəlil Cübran (həyatı və yaradıcılığı)” adlı kitabı (Bakı: Elm, 1975; 2002) nəşr edilmişdir. Ə d ə b i y y a t Peyğəmbər /X.Cübran; ingiliscədən tərc. S.Bulut.- [Bakı]: [Qanun], [2014].- 104 s. Sükutun poeziyası : [əsərləri]: ərəb, ingilis və rus dillərindən seçilmiş tərcümələr /C. X. Cübran; məsul red. və ön sözün müəl. N. Paşayeva .-Bakı: Şərq- Qərb, 2009.-243, [1] s. Əzizəliyeva, B.Cibran Xəlil Cibranın yaradıcılığında Şərq-Qərb konsepsiyası: filol. e. n. a. dər. al. üçün təq. ol. dis.: 10.01.06; 10.01.03 /B.H.Əzizəliyeva; BDU.- Bakı, 2002.- 182 s. İmanquliyeva, A. Cüb- ran Xəlil Cübran /A.İmanquliyeva; red. A.Əsədova.- Bakı: Elm, 2002.- 119 s. Osho. Bizə sevgidən da- nışın... : [Xəlil Cübranın “Peyğəmbər” əsərinə aid düşüncələr] /Osho ; ing. tərc. A. Qasımova ; red. K. Nəsibova. -[Bakı]: [Qanun], [2016].-239, [1] s. Каменева, С. Халил Джебран - поэт мистических глубин /С.Каменева //Dil və ədəbiyyat. Beynəlxalq elmi- nəzəri jurnal.-2014.- №1(89). - S.319-321. Livan yazıçısı Yüklə 56,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|